Mario Bellizzi: Piktorët e huaj në Shqipëri
Piktorët shqiptarë vazhduan të pikturonin motive fetare sipas kanoneve të artit post-bizantin deri në mesin e shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe ata pothuajse nuk arritën të krijonin as një imazh të botës reale, të jetës së përditshme, ose një peizazhi të natyrës së vendit. Kjo mungesë thelbësore e historisë dhe kulturës shqiptare u plotësua nga piktorë të huaj. Gjatë shekullit të pesëmbëdhjetë, pikërisht kur populli shqiptar u gjend në syrin e stuhisë dhe së bashku me popujt e tjerë të Ballkanit atyre iu desh të luftonin kundër osmanëve. Kjo rriti vëmendjen e piktorëve të huaj ndaj Shqipërisë. Lufta, rezistenca, emigrimi gjatë pushtimit osman, ishin temat e shumicës së pikturave në ato vite. Më të vjetrat janë portrete të Skënderbeut, të tilla si piktura, ‘Rrethimi i Skutarit’ nga Paolo Veronese (1528-1588) e cila ruhet në Pallatin e Doges në Venecia. Mendohet se Gentile Bellini (1429-1507) bëri portretin e parë gjatë periudhës në të cilën Skënderbeu ishte në Itali për të ndihmuar Ferdinandin e Napolit.
Piktorët e huaj ishin të magjepsur nga rrobat shumëngjyrëshe, peisazhet dhe gjithashtu nga krenaria e shqiptarëve. Disa piktorë të njohur janë Camille Corot (1796-1875) me ‘Vajze shqiptare’, Eugene Delacroix (1796-1863) me pikturën ‘Çift shqiptaresh’, Leon Gerome (1824-1904) i cili bëri rreth 30 piktura me tema shqiptare. Pikturat e Gerome janë ndër më të bukurat nga të gjitha ato që kanë të bëjnë me Shqipërinë, midis të gjithë piktorëve të huaj. Edward Lear, anglez, gjatë dy udhëtimeve të tij në Shqipëri midis 1848-1849, pikturoi rreth 100 fotografi. Midis pikturave të ndryshme nga Lear me temë shqiptare, litografia Gjirokastra dhe akuareli ‘Ura e Bahçallëkut’, janë të rëndësishme jo vetëm për vlerat artistike por edhe sepse përshkruajnë dy monumente të kulturës shqiptare me shumë vlera që nuk ekzistojnë më sot ‘Ujësjellësi i Argjirokastrës’ dhe ‘Ura mbi Drinin’, afër Shkodrës. Puna e Lear-it është dëshmia e vetme e këtyre monumenteve të rëndësishme. Lear ishte shumë i magjepsur nga Shqipëria, nga njerëzit dhe veshjet popullore. Në pikturat e tij ne kemi përfaqësuar peisazhet e mrekullueshme shqiptare dhe pothuajse gjithmonë ka njerëz të veshur me rroba tradicionale.
Të gjithë këta piktorë të huaj ndihmuan në sjelljen e një jete nga ajo periudhë pasi nuk ka mbetur as një pikturë nga periudha realiste nga piktorët shqiptarë.
I PITTORI STRANIERI IN ALBANIA
I pittori albanesi continuarono a dipingere motivi religiosi secondo i canoni dell’arte post-bizantina fino alla metà del XIX secolo, e quasi non riuscirono a creare neanche un’immagine del mondo reale, della vita quotidiana, o un paesaggio della natura del paese. Questa sostanziale mancanza per la storia e la cultura albanese la colmarono i pittori stranieri. Durante il XV secolo, proprio quando il popolo albanese si trovò nel occhio del ciclone, e insieme agli altri popoli dei balcani dovette lottare contro gli ottomani. Questo aumentò l’attenzione dei pittori stranieri nei confronti dell’Albania. La guerra, la resistenza, l’emigrazione durante l’occupazione ottomana, costituiscono i temi della maggior parte dei quadri in quegli anni. I più vecchi sono dei ritratti di Scanderbeg, come il quadro, L’assedio di Scutari di Paolo Veronese(1528-1588) che si custodisce nel Palazzo dei Dogi a Venezia. Si pensa che il primo ritratto l’abbia fatto Gentile Bellini(1429-1507) durante il periodo in cui Scanderbeg fu in Italia per aiutare Ferdinando di Napoli.
I pittori stranieri furono affascinati dai vestiti variopinti, dai paesaggi, e anche dalla fierezza degli albanesi. Alcuni pittori molto noti sono Camille Corot (1796-1875) con Vajze shqiptare, Eugene Delacroix (1796-1863) con il quadro Çift shqiptaresh, Leon Gerome (1824-1904) che realizzo circa 30 pitture con temi albanesi. I quadri di Gerome sono tra i più belli di tutti quelli che riguardano l’Albania, tra tutti i pittori stranieri. L’inglese Edward Lear, durante i suoi due viaggi in Albania tra il 1848-1849, ha dipinto circa 100 quadri. Tra i vari dipinti di Lear con il tema albanese, la litografia Gjirokastra e l’acquarello Ura e Bahçallekut, sono importanti non solo per i valori artistici ma anche perché raffigurano due monumenti della cultura albanese di molto valore che oggi non esistono più: L’acquedotto di Argirocastra ed il ponte sul Drino, vicino a Scutari. Il lavoro di Lear è quindi l’unica testimonianza di questi importanti monumenti. Lear era molto affascinato dall’Albania, dalle persone e dagli abiti popolari. Nei suoi quadri abbiamo rappresentati i magnifici paesaggi albanesi, e quasi sempre ci sono le persone vestite con gli abiti tradizionali.
Tutti questi pittori stranieri hanno aiutato a portare un pò di vita di quel periodo siccome dai pittori albanesi non è rimasto neanche un quadro del periodo realista.
“Chiesa Dishnicës” olio su cartone misura 30 x 27 cm, dipinta nel 1941. pittori stranieri in albania.
“Neve sulle strade di Korca”.
“Forum Home”, dipinto nel 1941, presenta una caratteristica casa per le strade di Korça.
Anonimo, Scanderbeg, sec XVII si trova in Waldburg – Germania.