Sadik Bejko: LETRA NGA MINIERA

E shtunë, mesnatë

E shtunë, mesnatë, jemi nëntokë, qeshim.

“Ç’iu ka hipur kështu”, thotë më i vjetri,

e qeshura e së shtunës bie mbi flokë grash

me aromë, mbi gjunjë me feksje mermeri.

Na ka shkrepur keq një e qeshur. Një

me kazmë qymyri, tjetri me duart në lopatë,

një po shqyhet më dysh, tjetri ia pret.

Egër, ngjirrur… e qesh të qeshim, ç’e zgjat.

Jemi arkitrarët e zinj. Mbi ne godina e jetës.

Të zez e gogozhelë… një e zbraz me gjithë fytin,

Tjetri u bukos, ja, u mek, e pat.

Dhe është e shtunë, në terr, mesnatë.

Qeshim prej brengës, kur s’qajmë dot,

ia plasim vetiu gazit, mbytur a në lotë.

Sonte ashtu na vjen,

kështu po ndodh, nuk qeshim si të kotë.

Qeshim si njerëz. Në mjedis të pajetë,

nën dhé, nën qymyr, të zhytur në trifish natë

Është vetëm një moment

Dhe është e shtunë, mesnatë.

Pesha e nëntokës

Ka ca ditë që marr baltën për minat,

var baltën e njomë në sup, në një trastë.

Tek eci në këtë botë të vdekur nëntoke,

mendoj: njeriu dhe toka kanë lidhje të gjatë.

Kjo baltë me rrënjë bimësh, me fara

me kandra a me rrënjë të forta lisash mali

më ngjan si një dorë që ma zgjaton toka

te kjo natë sterile prej shkëmbi dhe minerali.

Njeriun vetëm toka nuk e bëri të lumtur,

ndaj u sul në qiej, në akuj a në detet me stuhi,

prapë në trastën e tij buka, vera, uji, frutat

janë litarë, kërthiza që toka ia zgjat atij.

Shkëmbit, mineralit të zi që na zë rrugën,

kjo baltë mbi dinamitin që shpërthen, i vë supet.

Toka ia jep njeriut baltën të fitojë mbi natën,

baltën që nën diell rrit rrënjët dhe lulet.

Me baltën në krahë hyj në galeritë dhe ndiej

padukshëm lidhjen me mijëra si unë në botë:

secili me trastën e baltës së vet mbi supe,

të gjithë bashkë si atlantët e mbajmë këtë tokë.

Letër

Në fytyrë kam qymyr të vijëzuar nga djersa,

në sy borën në malin e bukur ballë meje,

në duar dy lule bajamje,

nën këmbë baltën e arave.

në zemër thellë mbaj shqetësim e mall

për ty që plot ankthe më je larg, dhe

e vetme pret lindjen e parë.

Prapë dhe në hall, po të them:

yni është ky mëngjes shkurti

lulet dhe thëllimi i tij,

dashuria, ankthet janë tonat.

Zemër, zemër të fortë, mikja ime.

Qymyri bëhet zjarr,

bora e malit ujë

për banjën e ngrohtë

të atij që presim,

lulet lidhin fruta,

balta e arave kallinj,

…ninana jote… më pas përrallat,

librat e rinj.

Së fundi, në këtë letër

(tonat janë edhe hallet)

Po vë dy lule bajameje.

Dashurinë time për ty,

shëmbëllimin njerëzor

të bashkimit fort të dy duarve.

Galeritë e mëngjezit

Tek del nga galeritë herët, mëngjesit,

llamba e minatorit u shtohet yjeve

që u shuan, i shtohet dritës së diellit.

Njeriu nga miliarda ton shkëmb nxjerr

një grusht mineral, një grusht zjarr me dritë,

ndriçuar vetëm nga llampa te thellësitë.

Mbase secilit i duhet kjo llampë në ballë,

kjo zhytje thellë në të vërtetat e punës,

ky kërkim për mineralin e rrallë.

Mbase secili mund të çelë si yll,

mbase dhe t’u shtohet yjeve të qiellit.

…llampa e minatorit që i del përpara mëngjesit.

Qielli dhe qyteti

Punojmë natën në mjedise guri,

nën qemere minerali me peshë të pamatë,

të tjerët, ata që flenë, pranë me ne janë

këtu tek e çajmë me mina këtë natë.

Punojmë nën dhé, punojnë lart dhe yjet

Ndriçojnë ku tek e tek e ku me trumba.

Sado larg, mes nesh është një hapësirë e butë

si ajo që bie mbi xhamin e veshur nga fryma.

Fryma e ngrohtë e atyre që flenë

Vjen e na rrethon tek punojmë këtë natë.

(Pa ta pse të jemi këtu?) Frymë

që lidh edhe njerëz që kurrë s’bëhen bashkë.

Qielli lart si një mijë qytete me drita,

ne, të pagjumë, nën djersë këtu nën tokë.

Më tej dete, shkretëtira, bota… dhe ajo fryma,

Dhe ajo drita mbas xhamave e ngrohtë.

Nëntoka

Nëntoka, thonë, është për burra të ashpër,

toka mbetet nëna, banesa e njeriut.

Ky qymyr këtu ka fjetur gjatë,

ka bërë gjumin e ariut.

Te kjo vrimë e frikshme

tavani bie,

dhe gurët vijnë rrebesh nga gjithë anët,

gurë, shpendë vrasës e të egër

në fluturim të verbër.

Blloqet shkëmbore

si arinj të zinj prehistorikë

ia behin në çdo kthesë, në çdo hyrje

dhe duhet t’i mundësh paq ata

këtu në strofkën e tyre.

Merr qymyrin. Tavani po bie.

Vër një radhë shtylla ta mbajnë.

Në duar ke një pistoletë elektrike,

një llampë elektroliti në ballë.

Është një bukuri e vështirë,

me pak fat mund t’ia dalësh mbanë.

Nën ankth dhe minatorët më të regjur

shanjnë nënën që i lindi,

shanjnë jetën, grua e kalamanë.

Zbritje

Ashensor. Mugëtirë, duhmë ere.

Ujëra të pista çurgojnë hollë.

Kështu lëshuar në një pafud të zi,

një fill hekur na mban përmbi hon.

Fill i lidhur tek ata që duam,

te të dashurat,

te fëmijët tanë të mitur.

Kapur kanxhë te këto duar,

dhe në fundin më të zi

le të kemi zbritur.

Me kokën mbi gjoks po heshtim,

të mësohemi nga pak me zymtitë.

Më keq se nga strofulla bishash

të mbyt duhma që vjen nga galeritë.

Me gërvima ashensori u ndal.

Tani s’mendojmë më fëmijë, grua a prind.

Galeritë hapen, sulemi tutje

burra të egër, më vështrimin xhind.