Nga Aurenc Bebja*, Francë – 3 Prill 2021

 

“La Revue politique et littéraire” ka botuar, më 5 dhjetor 1903, në faqet n°4 dhe 5, letërkëmbimin e Honoré de Balzac me nënën e tij, në fund të gushtit dhe fillim të shtatorit 1849, gjatë kohës kur gjeniu francez ndodhej në Ukrainë, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

 

Z. H. de Balzac,

në Kështjellën Wierzchownia (Verkhovnia), Ukrainë.

 

Paris, 20 gusht 1849.

 Si, biri im i dashur, akoma dy muaj e gjysmë pa të parë ty? Unë po filloja të isha e lumtur për ardhjen tënde, dhe ne ende duhet të presim ! Përveç kësaj, ajo që ti më tregon për shëndetin më gëzon. Oh, po, duhet ta ndjekësh dietën tënde, saktësisht, dhe deri në fund. Sa e lumtur për mua që e di që ti do të jesh shëruar plotësisht në një kohë të shkurtër! Nuk ka fjalë për të shprehur mirënjohjen time për të gjithë kujdesin që miqtë e tu të kanë dhënë. Vetëm mund ta kuptojnë atë që ndiej dhe jo ta shprehin. Do të doja që të jepja nga ekzistenca (jeta) ime atyre që më shpëtuan dhe më mbajtën gjallë birin tim të dashur!

Dje, mora një mijë e njëzet franga që më dha z. Souverain. I dhashë faturën time. Ai nuk donte të më ribënte faturën dhe ta paguante. Meqë njerëzit e Rothschild-ave kërkojnë dy fatura, z. Souverain nuk deshti kurrë të më jepte asgjë tjetër përveç asaj që po bashkangjis këtu.

 Nuk dua ta vonoj as më së paku këtë letër, kështu që do të të tregoj shumë shkurt për shtëpinë. Ajo është në gjendje të mirë; jashtë, gjithçka është krejtësisht e freskët. Vazot janë vendosur. Kupola gri është në të gjitha stolitë e saj. Paillard ka vendosur gjithçka. Është e bukur, e këndshme dhe me shije. Në fund të muajit, ai do të sjellë zbukurimin e oxhakut të sallonit. Grohé duhet të japë atë që mbetet [të sigurohet nga vetë ai] këtë javë. Shpresoj që kur të mbërrish të mos kesh asgjë për të dëshiruar.

Z. Fessart e ka vënë në zjarr çështjen Hubert.Unë shpresoj gjithashtu se do ta gjesh të mbyllur [në këtë anë]. Z. Gavault të ka shkruar dje, kështu më tha znj. Gavault, të cilën unë shkova ta takoj, duke mos qenë në gjendje të kontaktoja burrin e saj. Administrata e Sauveur-it nuk ekziston më.

Z. Fessart më tha se kishte mjaft para për momentin.Atij do t’i mbeten edhe pak për momentin [me aferat në mbarim].Ai do të më paralajmërojë në lidhje me çështjen Hubert. Ai mendon se do t’i duhen vetëm një mijë deri në 1.200 franga. Unë e kam paralajmëruar z. Souverain dhe, nga tre mijë frangat e mia, do të paguaj vetëm pjesën time, dhe unë do të pres, për të paguar pjesën tjetër, derisa të përfundojë çështja, në mënyrë që të arrij, nëse Souverain nuk mund të [siguronte] gjithçka, ose se do të duhej më shumë.

I dashuri im, nuk e njeh më nënën tënde, që nga koha kur nuk e ke parë! Çfarë, ti më kërkon të kujdesem për punëtorët! Por, i dashur, nuk po i lë asnjë minutë vetëm. Unë u detyrova, gjatë erës (aromës) së madhe të bojës, të flija tek Laura për dy netë dhe vija për një shëtitje gjatë ditës tek shtëpia jote. Qëndro i qetë. Sipas letrës tënde të fundit, unë do ta organizoj shtëpinë në mënyrë të përsosur dhe nuk do t’i braktis punëtorët.

Do të duhet të fërkosh sytë për t’u kthyer në Parisin tënd të vjetër. Për të të dhënë një ide, unë do të them se, në rrugën Richelieu, nga Bulevardi në Palais-Royal, – çfarë po them, mbretëror, duhet thënë nacional, – ka tridhjetë e dy dyqane të mbyllura, dhe tregtarët që rezistojnë mbyllin në prag të natës, kështu që mbetet vetëm gazi që ndriçon mbrëmjen. Sidoqoftë, thuhet se ka pak gjallërim. Souverain-it i vjen keq. Ai më tha se ishte vetëm një botues në Paris që ende guxonte të rrezikonte veten, por vetëm që u paguante autorëve një të katërtën e vlerës së librave që u blen. Teatrot janë gjithashtu shumë të sëmurë; pa para, pa spektatorë!

 Përveç hidhërimit duke të ditur të sëmurë dhe duke të mos parë, miku im, unë isha shumë e lumtur të di të qetë, pranë miqve të tillë të mirë. Ti do të kishe pasur pikëllim të vërtetë këtu.

 Lamtumirë, i nderuari im Honoré. Tani do të numëroj ditët me padurim.

 Nëna jote

 

 

 

Për Znj. de Balzac,

rruga Fortunée, në Paris.

 

Wierzchownia (Verkhovnia), 2 shtator 1849.

 

Nëna ime e dashur,

 Sot, unë kam shkruar shumë. Kështu që do të të tregoj pak gjëra, asgjë përveç asaj që është e nevojshme.

 Shëndeti im kërkon të paktën një muaj tjetër të plotë trajtimi dhe nuk mund të nisem para datës 15 të muajit tjetër; kështu që, pasi duhet të paguash tetëqind franga më 1 tetor, për kamatën (interesin) e Damet, do të duhet t’i dërgoj. Pra, të paralajmëroj që z. Gavault do të marrë, disa ditë pas marrjes së kësaj letre, një shumë prej një mijë frangash, të cilën ai do të duhet të t’a japë. Teprica e tetëqind frangave do të duhet të vendoset në arkë (kasafortë).

 Unë ndoshta do të jem në Paris në ditët e fundit të tetorit. Por nëse, për shkak të rrethanave të panjohura për mua, ardhja ime do të vonohej më tej, unë do të kujdesem të të dërgoj ato që do të jenë të nevojshme për shpenzimet e shtëpisë.

 Megjithëse sëmundja është ndërprerë, si të thuash, mbetet ende të zbulohen vetë shkaqet e sëmundjes, sepse, në gjendjen aktuale, është e pamundur që të ec shpejt, të ngjitem, madje të flas me zë të lartë gjatë ecjes, pa mu marrë fryma. Është e vështirë të shërosh brenda disa muajsh një sëmundje që ka vite që ka filluar.

 Sa për shpresat e mia, ato nuk po bëjnë ndonjë përparim. Jam duke u ndeshur me vështirësi të jashtëzakonshme, të panumërta që nuk mund të thuhen, por burimi i të cilave nuk është, sigurisht, në zemrat e njerëzve. Ai është vetëm në afera, aferat që janë për momentin në një situatë të keqe !

 Sapo të jem në Paris, do të duhet të kthehem në punë, dhe me më shumë zell se në 1841, sepse puna ime duhet të më nxjerrë nga situata në të cilën ndodhem. Dhe çfarë ka ndryshuar? Asgjë. Të gjesh veten para njëqind mijë frangave për të paguar ose para katërqind mijë, si në 1840, janë gjithmonë të njëjtat dhimbje, të njëjtat hidhërime, të njëjtat punë. Vetëm se jam në një pozitë më të mirë për të punuar. Unë kam më pak probleme (telashe). Por gjithashtu kam tre mijë e gjashtëqind franga interes për të shërbyer (paguar), pa llogaritur 1.200 frangat që shtëpia kushton në taksa, ujë, e harxhime, etj. Pastaj, ti. Duhen gjetur 6.000 franga para se të menduarit për të jetuar. Kështu që duhet të gjej një mijë franga në muaj, mesatarisht, sidomos tani që nuk mund të eci më. E gjitha kjo është e trishtueshme. Për të mos përmendur që kur të arrij atje do të duhet të shlyej rreth dhjetë mijë franga në llogari të papaguara, tezes (hallës) sime, etj. Unë e bëra dhe rregullova këtë djall shtëpie tre vite para kohe. Por kush mund t’i parashikonte ngjarjet?

 Gjithsesi, lamtumirë, Nëna ime e dashur ! Jetoj me shpresën se je mirë. Një mijë dashuri dhe respekt për Laurën dhe vajzat e saj, të cilat nuk më shkruajnë më. Tani mund të them : shihemi së shpejti, sepse shpejt do të kalojnë dy muajt.

 Pres një letër nga ti, dhe pastaj unë do të shkruaj, më gjatë, dhe ty dhe Laurës.

 Një mijë përqafime të ngrohta.

 Honoré

 

https://www.darsiani.com/la-gazette/1849-leterkembimi-midis-balzakut-dhe-nenes-se-tij-gjate-kohes-kur-gjeniu-francez-ndodhej-ne-ukraine-problemet-me-shendetin-kujdesi-per-shtepine-ne-france-dhe-borxhet-e-shumta/