Gëzim Basha: Pak fjalë për poetin Andrea Zarballa
Edhe pse në margjinat e vëmendjes letrare, Andrea Zarballa, mbetet njëri nga emrat më të shquar të poezisë lirike që kultivohet në Shqipëri!
Ka lindur në një fshat minoritar dhe banon në Sarandë, por ndryshe nga shume poetë të tjerë nga rradhët e minoritetit etnik grek—si Niko Kacalidha apo Foto Malo—Zarballa nuk është poet bilingual ngaqë ka zgjedhur të shkruajë vetëm në gjuhën e tij amtare, në greqisht. Emancipimi i tij estetik është i jashtëzakonshëm, i denjë për të qenë pjesë e traditës së pandërprere 2500 vjeçare në kultivimin e poezisë lirike në gjuhën greke.
Leximi i libri i tij “101 poezi për një grusht dhe” botuar në Athinë në fillim të viteve 90-të, ka qënë për mua një eksperiencë tronditëse në shumë aspekte, veçanërisht në ndërtimin e kuptimeve poetike komplekse me spontanitet kreativ të qëllimshëm. Dedikimi i librit bashkëshortes së tij të vdekur, mund të lexohet si poezia e 102-të. Në të, pak a shumë, thuhet, “kur ajo ishte mbi dhe, këto poezi ishin nën dhe. Tani që keto poezi dolën mbi dhe, ajo hyri në dhe”!
Titulli i këtij cikli është zgjedhje ime, duke përdorur një varg të autorit.
Andrea ZARBALLA
SOKAKU I NGUSHTË I MERIDIANIT
1997
U hodh përpjetë zogu shumëngjyrësh i Butrintit
hapi krahët,
shriqi këmbët e gjata e të holla;
ishte mpirë
tre mijë vjet i ngurosur dyshemesë së mozaikut.
Ish bezdisur pranë luleve të njejta,
pranë gjetheve të njejta vreshti,
pranë peshqëve me veshtrim të përhumbur,
gaforeve dhe akrepave gjymtyrësakatosur
dhe tha të shëtisi deri te liqeni.
Dhe mori për nga monopati i dafinave,
zgjati qafën dhe lëshoi një klithmë të ngjirur –
duke iu përgjigjur
thirrjes erotike të një zogu mali,
u përkul të pijë ujë të freskët,
por guriçkat shumëngjyrëshe të trupit
befas, iu shkërmoqen edhe ranë në liqen.
Një mjekrosh e kish qelluar lartë nga kalaja.
NË SHKURT
Rri nën strehën e Dimrit,
duke pritur me ankth të dëgjoj përsëri
tik-takun e sahatit të dheut tim,
të shoh Shkurtin të nxjerrë thikën nga brezi
e të çajë venat e mia,
të derdhet gjaku e të jeshilojnë malet dhe fushat,
të rritën bimët e insektet,
të sundojë kudo përkryerja e luleve dhe e gjetheve,
të kthehen dallëndyshet dhe emigrantët
e ta gjejnë vendin paq të rregulluar.
Pastaj, lë ta varin trupin tim të zbrazur
në sheshin e shkretë të erërave
e të klithi gjithë ditën si një gajdë Trakase.
NJË DJALË
Po të kalonte, them, jashtë shtëpive tona,
duke luajtur culen farfuritëse të thekrës së egër,
qoftë edhe një djalë Korriku,
çekiçi do të shkundte përsëri kudhrën në kovaçanat
e braktisura,
qukapiku dë të çukiste ngulshëm trungjet për të
zgjuar pyjet nga gjumi,
kanat e pafolura do të mbusheshim me ujin e bekuar
të burimeve,
litari i horizontit do të thurrte shilarse të kaltërta,
maji do të hidhte kurrora kulpre kokave të qethura,
dhe gjethja e ullirit do kërcente përsëri në vatrat e
Krishtlindjeve.
Dhe moirat e atdheut, të kapura për dore,
do të rrotulloheshin tre herë rreth stivës së grurit
në qetësinë e muzgjeve,
duke mërmëritur fjalë që shtojnë bereqetin.
Dhe plakat do të dilnin përsëri pllajave, për të
mbledhur në përparëse
gjethe që shërojnë hemoragjinë e kombeve,
dhe kryqet varreve, që ruajnë katër pikat e Globit,
do të qetësoheshin përpak.
Po të kalonte, them, sokakëve, qoftë dhe një djalë,
nga ata të zbathurit,
si djemë të Panit, pothuajse.
I THJESHTI
I mjaftonte vetëm një gjethe
për të shtrirë mbi të gjithë jetën e tij
dhe të nxënte akoma edhe dy oqeane.
Në fund të fundit,
sokaku ngushtë i meridianit,
qoftë drejtë veriut po ta shkelish,
qoftë drejt jugut
me siguri, te akullnajat do të të nxjerri.
Por edhe nje paralel po të shkelish
do të vijë një ditë,
që do të gjesh përpara prapë veten tënde.
I mjaftonte kodra e vogël me ullinjtë,
me ato degë të rënduara
nga pesha e këngës së gjinkallave.
I ngjitej asaj kodre dhe sodiste Globin.
Por, jo se kishte iluzione,
s’ mund ta shikosh tërë Globin nga një kodër –
të thjeshtët, s’ janë me doemos të marrosur.
por, e dinte se kalonte ai nga kodra.
Kalonin dallëndyshet, dielli dhe lejlekët,
kalonte era edhe lufta,
vinin tej nga kontinentët, tej nga oqeanët,
dhe ai maste me pëllembë gjurmët e këmbëve të tyre,
kaq gjatësia, kaq gjerësia e thellësia,
dhe mbillte gjurmëve të tyre ullinj të rinj,
me degë të përkulura
nga pesha e madhe e këngës së gjinkallave.
Please follow and like us: