Ku të filloj? Këtë pyetje ia kam bërë vetes dhjetëra herë, duke vështruar ngultas një faqe të zbrazët. Sikur të më duhej të gjeja fjalinë e vetme, të vetmen që do të më jepte hyrjen në shkrimin e librit dhe do të më largonte sakaq të gjitha dyshimet aty për aty – një lloj çelësi. Sot, teksa përballem me një situatë, e cila, pasi ka kaluar hutimi fillestar – “a po më ndodh përnjëmend mua e gjitha kjo”? – imagjinata ime vepron në një mënyrë që e shton tmerrin pak e nga pak, kësisoj përballem me të njëjtën domosdoshmëri, gjetjen e fjalisë që do të më japë lirinë dhe vendosmërinë për të folur pa u dridhur në këtë vend ku më keni ftuar këtë mbrëmje.
Për ta gjetur atë fjali, nuk më duhet të kërkoj shumë larg. Shfaqet në çast. Me gjithë qartësinë dhe dhunën e saj. E skalitur mirë. E pakundërshtueshme. Është shkruar në ditarin tim gjashtëdhjetë vjet më parë. “Do të shkruaj për të marrë hak për racën time, j’écrirai pour venger ma race”. I bënte jehonë thirrjes së Rimbaud: “Unë jam nga një racë inferiore për gjithë përjetësinë”. Isha njëzet e dy vjeçe, duke studiuar letërsi në një fakultet provincial me vajzat dhe djemtë e borgjezisë vendase, në pjesën më të madhe. Me krenari dhe naivitet besoja se të shkruarit e librave, duke u bërë shkrimtare, si e fundit në radhën e punëtorëve pa tokë, punëtorëve të fabrikave dhe shitësve, njerëzve të përbuzur për sjelljet, theksin, mungesën e edukimit, do të mjaftonte për të ndrequr padrejtësinë sociale, lidhur me klasën shoqërore në lindje. Që një fitore individuale mund të fshinte shekujt e sundimit dhe varfërisë, një iluzion që shkolla e kishte ushqyer tashmë tek unë për shkak të suksesit tim akademik. Si mund të kishin shlyer arritjet e mia personale ndonjë nga poshtërimet dhe fyerjet e bëra? Kjo nuk është një pyetje që ia kam bërë ndonjëherë vetes. Kisha gjetur disa shfajësime.
Që nga koha kur mund të lexoja, librat ishin shoqëruesit e mi dhe leximi ishte puna ime e natyrshme jashtë shkollës. Ky oreks ushqehej nga një nënë, e cila mes klientëve, në dyqanin e saj, lexonte shumë romane dhe parapëlqente që unë të lexoja më shumë se sa të qepja dhe thurja me shtiza. Çmimi i lartë i librave, dyshimi me të cilin shiheshin në shkollën time fetare, i bënte edhe më të dëshirueshëm. Don Kishoti, Udhëtimet e Guliverit, Jane Eyre, përrallat e vëllezërve Grim dhe të Andersenit, David Koperfild, “Bashkë me erën” dhe më vonë “Të mjerët”, “Vilet e zemërimit”, “Neveria”, “I huaji”, leximet e rastësishme, më shumë se recetat e shkollës, përcaktuan atë që unë lexova.
Duke zgjedhur studimet letrare, zgjodha të qëndroja brenda letërsisë, e cila ishte bërë gjëja me vlerën më të madhe, madje një mënyrë jetese që më bëri të projektoja veten në romanet e Floberit ose të Virxhinia Vulfit dhe t’i përjetoj në kuptimin e mirëfilltë të fjalës. Letërsia ishte një lloj kontinenti të cilin në mënyrë të pandërgjegjshme ia kundërvura mjedisit tim shoqëror. Dhe e konceptova shkrimin si asgjë më pak se mundësia e shpërndërrimit të realitetit.
Nuk ishte refuzimi i romanit tim të parë nga dy ose tre botues – një roman merita e vetme e të cilit ishte përpjekja për të gjetur një formë të re – ajo që ndrydhte gjakimin për të shkruar dhe lëndonte krenarinë time. Ishin situata të jetës në të cilat pesha e dallimit midis ekzistencës së një gruaje dhe asaj të një burri ndihej fort në një shoqëri ku rolet përcaktoheshin sipas gjinisë, ku parandalimi i shtatzënisë ishte i ndaluar dhe ndërprerja e saj një krim. E martuar me dy fëmijë, me pozitën e mësueses dhe përgjegjësisë e plotë për punët e shtëpisë, çdo ditë i largohesha gjithnjë e më shumë shkrimit dhe premtimit tim për t’u hakmarrë për njerëzit e mi. Nuk mund ta lexoja parabolën “Para ligjit” nga “Gjyqi” i Kafkës pa parë formën e fatit tim: të vdisja pa hyrë kurrë në portën e bërë vetëm për mua, pa librin që vetëm unë mund ta shkruaja.
Por kjo është gjendja pa marrë parasysh rrethanat private dhe historike. Vdekja e tim ati i cili ndërroi jetë tre ditë pasi mbërrita në shtëpi me pushime, një punë ku u jepja mësim studentëve me prejardhje nga klasa punëtore e ngjashme me timen, lëvizje proteste kudo në botë: të gjithë këta faktorë më kthyen, nëpërmjet shtigjesh të paparashikuara afër botës së origjinës sime, te “njerëzit” e mi dhe më ngjallën dëshirën për të shkruar me një ndjesi të fshehtë dhe ngulmim absolut. Hoqa dorë nga “të shkruarit” e gënjeshtër “për asgjë” që bëja kur kisha mbushur të njëzetat, tani ishte çështja për të depërtuar në të papërshkrueshmen tek kujtesa e shtypur dhe për të nxjerrë në dritë mënyrën se si jetonin njerëzit e mi. Të shkruaja për të kuptuar arsyet, brenda dhe jashtë vetes sime, që më kishin bërë të krijoja largësi me origjinën time.
Tek të shkruarit, asnjë zgjedhje nuk është e vetëkuptueshme. Por ata që, si emigrantë, nuk flasin më gjuhën e prindërve të tyre dhe ata që, si të braktisur nga klasa shoqërore që i përkasin, nuk kanë më të njëjtën gjuhë, mendojnë dhe shprehen me fjalë të tjera, përballen me pengesa të tjera shtesë. Një mëdyshje. Ata vërtet e ndiejnë vështirësinë, madje edhe pamundësinë për të shkruar në gjuhën e përvetësuar, mbizotëruese, të cilën e kanë zotëruar dhe e admirojnë në veprat letrare, çdo gjë që lidhet me botën e tyre të origjinës, më të parën botë të formësuar prej ndjesish dhe fjalësh që përshkruajnë jetën e përditshme, punën, vendin e njeriut në shoqëri.
Nga njëra anë është gjuha me të cilën ata mësuan t’u vënë emër gjërave, me vrazhdësinë dhe heshtjet e saj, për shembull ajo e shkëmbimit intim midis një nëne dhe një djali në tekstin shumë të bukur të Albert Kamysë “Mes po-së dhe jo-së”. Nga ana tjetër janë modelet e veprave të çmuara, të brendësuara që e bënë më të parën botë të hapur dhe ndaj të cilave ata ndihen borxhli për lartësimin që kanë përjetuar prej tyre; të cilin ndonjëherë e shihnin edhe si atdheun e tyre të vërtetë. E imja përfshinte Floberin, Prustin, Virxhinia Vulfin. Asnjëri prej tyre, kur iu ktheva shkrimit, nuk më ndihmoi. M’u desh të shkëputesha nga fjalitë e “shkruara mirë” dhe të bukura – pikërisht prej atyre që u mësoja të shkruanin studentëve të mi – për të çrrënjosur, shpërfaqur dhe kuptuar plagomën që më kishte ndodhur mua. Ajo që më erdhi vetvetiu ishte klithma e një gjuhe që përcillte zemërim dhe tallje, madje edhe vrazhdësi; një gjuhë e teprisë, kryengritëse, e përdorur shpesh nga të poshtëruarit dhe të fyerit si reagimi i tyre i vetëm ndaj kujtimit të përbuzjes së të tjerëve, turpit dhe turpit që ndjen turp.
Po kështu, shumë shpejt, u duk e vetëkuptueshme – deri në pikë sa nuk mund ta imagjinoja ndonjë mënyrë tjetër për të filluar – të ngërthej historinë e plagomës së qenies time shoqërore në situatën që kisha qenë e imja si studente, një situatë revoltuese në të cilën shteti francez ende i dënonte gratë, nevojën për të kërkuar mënyra klandestine duke përfunduar në duart e abortuesve të rrugës. Dhe unë doja të përshkruaja gjithçka që kishte ndodhur me trupin time prej vajze; zbulimin e kënaqësisë, periodat. Dhe kështu, pa qenë e vetëdijshme për këtë asokohe, ai libër i parë, i botuar në vitin 1974, përcaktoi sferën në të cilën unë do ta vendosja të shkruarit, një sferë sociale dhe feministe. Shpagimi për njerëzit e mi dhe shpagimi për gjininë time, do të ishin, që nga ajo kohë, e njëjta gjë.
Si mund të reflektohet për jetën pa reflektuar edhe për të shkruarin? Pa e pyetur veten nëse shkrimi përforcon apo prish paraqitjet e pranuara, të brendësuara të qenieve dhe sendeve? Me dhunën dhe talljen e tij, a nuk pasqyronte shkrimi rebelues qëndrimin e të sunduarve? Kur lexuesi ishte i privilegjuar në aspektin kulturor, ai mbante të njëjtin këndvështrim detyrues dhe nënçmues për personazhin e një libri ashtu si do të bënte në jetën reale. Prandaj, fillimisht, uhej shmangur ky lloj shikimi, i cili, kur i drejtohe babait tim, historinë e të cilit do të tregoja, do të ishte e padurueshme dhe, e ndjeva sikur po bëja një tradhti, prandaj duke filluar me librin tim të katërt, përvetësova të shkruarit asnjanës, objektiv, “të rrafshtë” në kuptimin që nuk përmbante as metafora dhe as shenja emocioni. Dhuna nuk shfaqej më; dilte nga vetë faktet dhe jo nga shkrimi. Gjetja e fjalëve që përmbajnë realitetin dhe ndjesinë që jep realiteti do të bëhej dhe do të mbetej edhe sot e kësaj dite, shqetësimi im i vazhdueshëm gjatë shkrimit, ciladoqoftë nga tema.
Ishte e nevojshme që të vazhdoja të thoja “unë”. Në përdorimin letrar, rrëfimi në vetën e parë – asaj përmes të cilës ekzistojmë, në shumicën e gjuhëve, që nga çasti kur dimë të flasim deri në vdekje – shpesh shihet si veprim vetëdashës kur nënkupton autorin dhe jo një “unë” të trilluar. Ia vlen të kujtohet se “unë”, deri atëherë privilegji i fisnikëve që tregonin bëmat e armëve në kujtimet e tyre, ishte në Francë një pushtim demokratik i shekullit të tetëmbëdhjetë, pranimi i barazisë së individëve dhe i së drejtës për të qenë tema e historisë së tyre, siç mëtohet nga Zhan Zhak Ruso në këtë hyrje të parë të “Rrëfimeve”: “Dhe askush të mos kundërshtojë se, ngaqë jam njëri prej njerëzve të zakonshëm, nuk kam për të thënë asgjë që meriton vëmendjen e lexuesve. […] Pavarësisht se sa e rëndomtë mund të ketë qenë jeta ime, nëse kam menduar më shumë dhe më mirë se mbretërit, historia e shpirtit tim është më tërheqëse se e tyrja”.
Nuk ishte kjo krenaria plebejane që më ka motivuar (edhe pse, e kam thënë tashmë…) por dëshira për të përdorur vetën e parë “unë” – një formë sa mashkullore dhe femërore – si një mjet hulumtues që përkap ndjesitë: ato që kujtesa i ka varrosur, ato që bota rreth nesh vazhdon të japë, kudo dhe gjatë gjithë kohës. Parakushti i ndjeshmërisë për mua është bërë edhe udhërrëfyesi dhe garancia e vërtetësisë së kërkimit tim. Por për çfarë qëllimi? Jo për të treguar historinë e jetës sime dhe as për të çliruar veten nga të fshehtat e saj, por për të deshifruar një situatë të jetuar, një ngjarje, një marrëdhënie romantike dhe në këtë mënyrë të zbuloj diçka që vetëm shkrimi mund të sjellë në jetë dhe ndoshta t’ia kalojë ndërgjegjes dhe kujtimeve të të tjerëve. Kush mund të thotë se dashuria, dhimbja dhe zia, turpi, nuk janë universale? Viktor Hygo ka shkruar: “Asnjëri prej nesh nuk ka nderin të jetojë një jetë që është vetëm e tij”. Por ndërsa të gjitha gjërat jetohen pashmangshëm në mënyrë individuale – “a po më ndodh përnjëmend mua e gjitha kjo?” – mund të lexohet vetëm në të njëjtën mënyrë nëse “unë” e rrëfimit të librit bëhet i tejdukshëm, në njëfarë kuptimi, dhe “unë” i lexuesit arrin ta bëj të vetin. Nëse ky “unë”, për ta thënë ndryshe, bëhet ndërnjerëzor.
Kështu e konceptova përkushtimin tim ndaj të shkruarit, i cili nuk ka të bëje më të shkruarit ”për” një kategori lexuesish, por me të shkruarit që merr jetë nga “përvoja ime si grua dhe emigrante e brendshme; dhe nga kujtesa ime gjithnjë e më e pamatë e viteve që kam jetuar, dhe nga e tashmja, që më ushqen pareshtur me imazhe dhe fjalë të të tjerëve. Ky përkushtim me anë të të cilit shkruaj mbështetet te besimi, i cili është bërë i palëkundur, se një libër mund të kontribuojë në ndryshimin e jetës vetjake, të ndihmojë në shkërmoqjen e vetmisë së përvojave të mbajtura dhe të dnrydhura brenda vetes dhe t’u mundësojë qenieve të riimagjinojnë veten. Kur e pathëna del në dritë, ajo është politike.
E shohim sot në revoltën e grave që kanë gjetur fjalët për t’i dhënë fund pushtetit mashkullor dhe që janë ngritur, si në Iran, kundër formës së tij më arkaike. Megjithatë, duke shkruar në një vend demokratik, vazhdoj të pyes veten për vendin që zë gruaja në fushën e letrave. Ata nuk kanë fituar ende legjitimitet si krijuese të veprave të shkruara. Ka burra në botë, duke përfshirë edhe sferat intelektuale perëndimore, për të cilët librat e shkruar nga gratë thjesht nuk ekzistojnë; ata kurrë nuk i citojnë ato. Njohja e punës sime nga Akademia Suedeze është një shenjë shprese për të gjitha shkrimtaret femra.
Në nxjerrjen në dritë të së pathënshmes sociale, të atyre marrëdhënieve të brendshme të pushtetit të lidhura me klasën shoqëroee dhe/ose racën, dhe gjithashtu me gjininë, të ndjera vetëm nga njerëzit që përjetojnë drejtpërdrejt ndikimin e tyre, shfaqet mundësia e emancipimit individual por edhe kolektiv. Të deshifrosh botën reale duke e zhveshur nga vizionet dhe vlerat që u jep gjuha, e gjithë gjuha, mbart brenda saj, do të thotë të përmbysësh rendin e vendosur, të prishësh hierarkitë e saj.
Por unë nuk e ngatërroj veprimin politik të shkrimit letrar, në varësi të pritjes së tij nga lexuesi, me qëndrimet që ndihem e detyruar të mbaj në lidhje me ngjarjet, konfliktet dhe idetë. Unë u rrita si pjesë e brezit të pasluftës, pas Luftës së Dytë Botërore, kur shkrimtarët dhe intelektualët u pozicionuan në lidhje me politikën franceze dhe u përfshinë në betejat sociale si një gjë e natyrshme. Sot është e pamundur të thuhet nëse gjërat do të kishin shkuar ndryshe nëse ata nuk do të kishin folur dhe nuk do të ishin angazhuar. Në botën e sotme, ku shumëllojshmëria e burimeve të informacionit dhe shpejtësia me të cilën përcillen imazhet kushtëzojnë një formë mënjanësie, përqendrimi në artin e dikujt është një ngasje. Por, ndërkohë, në Evropë, është në rritje një ideologji tërheqjeje dhe mbylljeje, ende e fshehur nga dhuna e një lufte imperialiste të zhvilluar nga diktatori në krye të Rusisë, dhe që fiton vazhdimisht terren në vendet e deritanishme demokratike. E mbështetur në përjashtimin e të huajve dhe emigrantëve, braktisjen e të dobëtve ekonomikisht, mbikqyrjen e trupave të grave, kjo ideologji kërkon një detyrë për t’u treguar tejet syhapur, si unë ashtu edhe të gjithë ata për të cilët vlera e një qenieje njerëzore është gjithmonë dhe kudo e njëjtë.
Duke më dhënë vlerësimin më të madh letrar të mundshëm, një dritë e shndritshme po ndriçon mbi veprën që përbëhet nga të shkruarit dhe kërkimi personal i kryer në vetmi dhe me një ndjenjë dyshimi. Kjo dritë nuk më verbon. Nuk e shoh si fitore individuale çmimin Nobel që më është blatuar. Nuk ka të bëjë as me krenarinë dhe as me modestinë fakti që unë e shoh, në një farë kuptimi, si një fitore kolektive. Unë ndiej të njëjtën krenari që ndjejnë ata të cilët, në një mënyrë apo në një tjetër, shpresojnë për më shumë liri, barazi dhe dinjitet për të gjithë njerëzit, pavarësisht nga seksi apo gjinia, ngjyra e lëkurës dhe kultura e tyre; dhe me ata që mendojnë për brezat e ardhshëm, për të mbrojtur një Tokë ku pak njerëz të etur për fitime e bëjnë jetën gjithnjë e më të pajetueshme për të gjitha popullsitë.
Nëse e kthej kokën pas tek premtimi i bërë kur ish në të njëzetat për të marrë shpagim për njerëzit e mi, nuk mund të them nëse e kam përmbushur. Pikërisht nga ky premtim dhe nga paraardhësit e mi, burra e gra punëtorë që bënin punë që ishin shkaku pse ata vdisnin herët, gjeta forcën dhe zemërimin e mjaftueshëm për të pasur dëshirën dhe ambicjen për t’u dhënë atyre një vend në letërsi, mes këtij kori zërash që më shoqëruan qysh në fillim, duke më bërë të mundur të hyjë në botë të tjera dhe mënyra të tjera të qenies, që përfshijnë edhe atë të rebelimit, edhe dëshirën për ta ndryshuar, në mënyrë që të gdhend zërin tim si një grua dhe një dezertore shoqërore që hidhet në krahun e kundërt, në atë që ende paraqitet si një hapësirë emancipimi, letërsia.
LIGJËRATA E NOBELIT PËR LETËRSINË, 7 dhjetor 2022.
Përktheu nga anglishtja: Granit Zela.
—————————–
Annie Ernaux delivered her Nobel Prize lecture in literature on 7 December 2022.
Where to begin? I have asked myself this question dozens of times, gazing at a blank page. As if I needed to find the one, the only sentence that would give me entry into the writing of the book and remove all doubts in one fell swoop – a sort of key. Today, as I confront a situation which, the initial stupor having passed – ‘is it really me this is happening to?’ – my imagination represents in a way that instils a growing terror, I am overwhelmed by the same necessity. Finding the sentence that will give me the freedom and the firmness to speak without trembling in this place to which you have invited me this evening.
To find that sentence, I don’t have to look very far. It instantly appears. In all its clarity and violence. Lapidary. Irrefutable. Written in my diary sixty years ago. ‘I will write to avenge my people, j’écrirai pour venger ma race’. It echoed Rimbaud’s cry: ‘I am of an inferior race for all eternity.’ I was twenty-two, studying literature in a provincial faculty with the daughters and sons of the local bourgeoisie, for the most part. I proudly and naively believed that writing books, becoming a writer, as the last in a line of landless labourers, factory workers and shopkeepers, people despised for their manners, their accent, their lack of education, would be enough to redress the social injustice linked to social class at birth. That an individual victory could erase centuries of domination and poverty, an illusion that school had already fostered in me by dint of my academic success. How could my personal achievement have redeemed any of the humiliations and offences suffered? That’s not a question I ever asked myself. I had a few excuses.
From the time I could read, books were my companions, and reading was my natural occupation outside of school. This appetite was nurtured by a mother who, between customers, in her shop, read a great many novels, and preferred me reading rather than sewing and knitting. The high cost of books, the suspicion with which they were regarded at my religious school, made them even more desirable. Don Quixote, Gulliver’s Travels, Jane Eyre, the tales of Grimm and Andersen, David Copperfield, Gone with the Wind, and later Les Misérables, The Grapes of Wrath, Nausea, The Stranger: chance, more than the school’s prescriptions, determined what I read.
By choosing literary studies I elected to remain inside literature, which had become the thing of greatest value, even a way of life that led me to project myself into the novels of Flaubert or Virginia Woolf and literally live them out. Literature was a sort of continent which I unconsciously set in opposition to my social environment. And I conceived of writing as nothing less than the possibility of transfiguring reality.
It was not the rejection of my first novel by two or three publishers – a novel whose sole merit was its attempt to find a new form – which subdued my desire and my pride. It was life situations in which the weight of difference between a woman’s existence and that of a man was keenly felt in a society where roles were defined by gender, where contraception was prohibited and termination of pregnancy a crime. Married with two children, a teaching position and full responsibility for household affairs, each day I moved further and further away from writing and my promise to avenge my people. I could not read the parable ‘Before the Law’ from Kafka’s The Trial without seeing the shape of my own destiny: to die without ever having entered the gate made just for me, the book that only I could write.
But that is without taking account of private and historical circumstance. The death of a father who passed away three days after I arrived home on holiday, a job teaching students from working-class backgrounds similar to my own, protest movements everywhere in the world: all these factors brought me back, through byroads that were unforeseen and proximate to the world of my origins, to my ‘people’, and gave my desire to write a quality of secret and absolute urgency. No more of the illusory ‘writing about nothing’ of my twenties; now it was a matter of delving into the unspeakable in repressed memory, and bringing light to bear on how my people lived. Of writing to understand the reasons, inside and outside of myself, which had caused me to be distanced from my origins.
In writing, no choice is self-evident. But those who, as immigrants, no longer speak their parents’ language, and those who, as class defectors, no longer have quite the same language, think and express themselves with other words, face additional hurdles. A dilemma. They indeed feel the difficulty, even the impossibility of writing in the acquired, dominant language, which they have mastered and admire in works of literature, anything that relates to their world of origin, that first world made up of sensations and words describing daily life, work, one’s place in society. On the one hand is the language in which they learned to name things, with its brutality and silences, for example that of the intimate exchange between a mother and a son in the very beautiful text by Albert Camus, ‘Between Yes and No’. On the other hand are the models of admired, internalized works which made that first world open out and to which they feel indebted for their elevation; which they sometimes even considered their true homeland. Mine included Flaubert, Proust, Virginia Woolf. None of them, when I went back to writing, were of any help to me. I had to break with ‘writing well’ and beautiful sentences – the very kind I taught my students to write – to root out, display and understand the rift running through me. What came to me spontaneously was the clamour of a language which conveyed anger and derision, even crudeness; a language of excess, insurgent, often used by the humiliated and offended as their only response to the memory of others’ contempt, of shame and shame at feeling shame.
Very quickly too, it seemed self-evident – to the point that I could not imagine any other way to start – to anchor the story of the rift in my social being in the situation that had been mine as a student, a revolting situation to which the French state still condemned women, the need to seek out clandestine terminations at the hands of backstreet abortionists. And I wanted to describe everything that had happened to my girl’s body; the discovery of pleasure, periods. And so, without being aware of it at the time, that first book, published in 1974, mapped out the realm in which I would situate my writing, a realm both social and feminist. Avenging my people and avenging my sex would, from that time on, be one and the same thing.
How can one reflect on life without also reflecting on writing? Without wondering whether writing reinforces or disrupts the accepted, interiorized representations of beings and things? With its violence and derision, did insurgent writing not reflect the attitude of the dominated? When the reader was culturally privileged, he maintained the same imposing and condescending outlook on a character in a book as he would in real life. Therefore, originally, it was to elude this kind of gaze which, when directed at my father whose story I was going to tell, would have been unbearable and, I felt, a betrayal, that, starting with my fourth book, I adopted a neutral, objective kind of writing, ‘flat’ in the sense that it contained neither metaphors nor signs of emotion. The violence was no longer displayed; it came from the facts themselves and not the writing. Finding the words that contain both reality and the sensation provided by reality would become, and remain to this day, my ongoing concern in writing, no matter what the subject.
It was necessary for me to continue to say ‘I’. In literary use, the first person – the one through which we exist, in most languages, from the moment we know how to speak until death – is often considered narcissistic when referring to the author rather than an ‘I’ presented as fictitious. It is worth remembering that the ‘I’, hitherto the privilege of nobles recounting feats of arms in memoirs, was in France a democratic conquest of the eighteenth century, the affirmation of the equality of individuals and the right to be the subject of their story, as claimed by Jean-Jacques Rousseau in this first preamble to the Confessions: ‘And let no one object that, being a man of the people, I have nothing to say that deserves the attention of readers. […] In whatever obscurity I may have lived, if I thought more and better than the Kings, the story of my soul is more interesting than that of theirs.’
It was not this plebeian pride that motivated me (although, having said that…), but the desire to use the ‘I’ – a form both masculine and feminine – as an exploratory tool that captures sensations: those which memory has buried, those which the world around us keeps on giving, everywhere and all the time. The prerequisite of sensation has for me become both the guide and guarantee of the authenticity of my research. But to what end? Not to tell the story of my life nor free myself of its secrets but to decipher a lived situation, an event, a romantic relationship, and thereby reveal something that only writing can bring into being and perhaps pass on to the consciousness and memories of others. Who could say that love, pain and mourning, shame, are not universal? Victor Hugo wrote: ‘Not one of us has the honour of living a life that is only his own.’ But as all things are lived inexorably in the individual mode – ‘it is to me this is happening’ – they can only be read in the same way if the ‘I’ of the book becomes transparent, in a sense, and the ‘I’ of the reader comes to occupy it. If this ‘I’, to put it another way, becomes transpersonal.
This is how I conceived my commitment to writing, which does not consist of writing ‘for’ a category of readers, but in writing ‘from’ my experience as a woman and an immigrant of the interior; and from my longer and longer memory of the years I have lived, and from the present, an endless provider of the images and words of others. This commitment through which I pledge myself in writing is supported by the belief, which has become a certainty, that a book can contribute to change in private life, help to shatter the loneliness of experiences endured and repressed, and enable beings to reimagine themselves. When the unspeakable is brought to light, it is political.
We see it today in the revolt of women who have found the words to disrupt male power and who have risen up, as in Iran, against its most archaic form. Writing in a democratic country, however, I continue to wonder about the place women occupy in the literary field. They have not yet gained legitimacy as producers of written works. There are men in the world, including the Western intellectual spheres, for whom books written by women simply do not exist; they never cite them. The recognition of my work by the Swedish Academy is a sign of hope for all female writers.
In the bringing to light of the social unspeakable, of those internalized power relations linked to class and/or race, and gender too, felt only by the people who directly experience their impact, the possibility of individual but also collective emancipation emerges. To decipher the real world by stripping it of the visions and values that language, all language, carries within it is to upend its established order, upset its hierarchies.
But I do not confuse the political action of literary writing, subject to its reception by the reader, with the positions I feel compelled to take with respect to events, conflicts and ideas. I grew up as part of the post-war generation, following World War II, when writers and intellectuals positioned themselves in relation to French politics and became involved in social struggles as a matter of course. Today, it is impossible to say whether things would have turned out differently had they not spoken out and committed themselves. In today’s world, where the multiplicity of information sources and the speed at which images flash past condition a form of indifference, to focus on one’s art is a temptation. But, meanwhile, in Europe, an ideology of withdrawal and closure is on the rise, still concealed by the violence of an imperialist war waged by the dictator at the head of Russia, and steadily gaining ground in hitherto democratic countries. Founded on the exclusion of foreigners and immigrants, the abandonment of the economically weak, the surveillance of women’s bodies, this ideology requires a duty of extreme vigilance, for me and all those for whom the value of a human being is always and everywhere the same.
By granting me the highest literary distinction that can be, a bright light is being shone on work that consists of writing and personal research carried out in solitude and doubt. This light does not dazzle me. I do not regard as an individual victory the Nobel prize that has been awarded me. It is neither from pride nor modesty that I see it, in some sense, as a collective victory. I share the pride of it with those who, in one way or another, hope for greater freedom, equality and dignity for all humans, regardless of their sex or gender, the colour of their skin, and their culture; and with those who think of future generations, of safeguarding an Earth where a profit-hungry few make life increasingly unliveable for all populations.
If I look back on the promise made at twenty to avenge my people, I cannot say whether I have carried it out. It was from this promise, and from my forebears, hardworking men and women inured to tasks that caused them to die early, that I received enough strength and anger to have the desire and ambition to give them a place in literature, amid this ensemble of voices which, from very early on, accompanied me, giving me access to other worlds and other ways of being, including that of rebelling against and wanting to change it, in order to inscribe my voice as a woman and a social defector in what still presents itself as a space of emancipation, literature.
Translated by Alison L. Strayer
Arthur Rimbaud, A Season in Hell ; Une saison en enfer & The Drunken Boat ; Le bateau ivre. Translated from the French by Louise Varèse ; preface by Patti Smith. New York : New Directions, 2011
Quotations from the following works are translated by Alison L. Strayer:
Jean-Jacques Rousseau, Œuvres complètes I. Les confessions ; Autres textes autobiographiques. Édition publiée sous la direction de Bernard Gagnebin et Marcel Raymond. Paris : Gallimard, 1959
Victor Hugo, Œuvres complètes. Poésie V, Les Contemplations (Préface des Contemplations). Paris : Hetzel-Quantin, 1882
Please follow and like us:
