Astrit Lulushi: Nga epoka e Partisë 

Fytyra e diktatorit dukej se mbeti për disa sekonda në ekranin e fikur, sikur ndikimi që kishte bërë në syrin e të gjithëve ishte shumë i gjallë. Në këtë moment, i gjithë grupi i njerëzve shpërtheu në një refren të thellë, të zjarrtë dhe ritmik – pa pushim, me një pauzë të gjatë midis të parës. “Parti Enver, Jemi Gati Kurdoherë” dhe i dyti – një tingull i rëndë, i përplasjeve të duarve. Ndoshta për tridhjetë sekonda ata e mbajtën atë. Ishte një refren që dëgjohej shpesh në momente emocionesh dërrmuese. Pjesërisht ishte një lloj himni për urtësinë dhe madhështinë e Partisë dhe Enverit, por akoma më shumë ishte një akt vetëhipnoze, një mbytje e qëllimshme e vetëdijes me anë të zhurmës. Në dy minutat e urrejtjes ai nuk mund të mos ndahej në delirin e përgjithshëm, por kjo brohoritje nën-njerëzore e ‘Parti-Enver Jemi Gati Kurdoherë’ gjithmonë e mbushte me hidhërim e tmerr. Sigurisht që ai këndoi me pjesën tjetër; ishte e pamundur të bëhej ndryshe. Të shpërndash ndjenjat e tua, të kontrollosh fytyrën, të bësh atë që bënin të gjithë të tjerët, ishte një reagim instinktiv. Por kishte një hapësirë ​​prej disa sekondash gjatë së cilës shprehja e syve të tij mund ta kishte tradhtuar. Dhe ishte pikërisht në këtë moment që ndodhi gjëja domethënëse – nëse, me të vërtetë, ndodhi. Në çast i ra në sy që një tjetë ishte ngritur në këmbë. Por pati një fraksion sekonde kur sytë e tyre u takuan dhe për aq kohë sa u desh të ndodhte, ai e dinte – që tjetri po mendonte të njëjtën gjë si ai vetë. Kishte kaluar një mesazh i pagabueshëm. Dukej sikur dy mendjet e tyre ishin hapur dhe mendimet po rridhnin nga njëra në tjetrën përmes syve të tyre. “Unë jam me ty”, dukej se po i thoshte. “E di saktësisht se çfarë ndjen. Di gjithçka për përbuzjenj, urrejtjen, neverinë tënde. Por mos u shqetëso, unë jam në anën tënde”. Dhe më pas ndezja e inteligjencës u zhduk dhe fytyra e tij ishte po aq e padepërtueshme sa e gjithë të tjerëve. Kjo ishte e gjitha, dhe ai tashmë ishte i pasigurt nëse kishte ndodhur.
Incidente të tilla nuk patën asnjë vazhdim. Gjithçka që ata bënë ishte të mbanin të gjallë besimin, ose shpresën, se edhe të tjerët përveç tij ishin armiq të Partisë. Ndoshta thashethemet për komplote të mëdha ishin të vërteta në fund të fundit – ndoshta një solidaritet ekzistonte vërtet. Ishte e pamundur, megjithë arrestimet, rrëfimet dhe ekzekutimet e pafundme, të ishe i sigurt se soidariteti nuk ishte thjesht një mit. Disa ditë besonte në të, disa ditë jo. Nuk kishte asnjë provë, vetëm vështrime të shpejta që mund të nënkuptojnë asgjë: rrëmbime bisedash të dëgjuara, shkarravitje të zbehta në muret e tualetit – një herë, madje, kur dy të huaj u takuan, një lëvizje e vogël e dorës që dukej sikur mund të ishte një sinjal njohjeje. Gjithçka ishte supozim: me shumë mundësi kishte imagjinuar gjithçka. Ishte kthyer në dhomën e tij. Ideja për të ndjekur kontaktin momental vështirë se i shkoi në mendje. Do të kishte qenë jashtëzakonisht e rrezikshme, edhe nëse do të kishte ditur se si ta bënte atë. Për një sekondë, dy sekonda, ata kishin shkëmbyer një vështrim të paqartë dhe ky ishte fundi i historisë. Por edhe kjo ishte një ngjarje e paharrueshme, në vetminë e mbyllur në të cilën duhej jetuar.
Sytë e tij u fokusuan sërish në faqe. Ai zbuloi se ndërsa rrinte i pafuqishëm duke menduar, gjithashtu kishte shkruar, sikur me veprim automatik. Dhe nuk ishte më i njëjti shkrim dore i ngushtë e i vështirë si më parë. Stilolapsi i tij kishte rrëshqitur pa dëshirë mbi letrën e lëmuar, duke shtypur me shkronja të mëdha – “Poshtë Partia, Poshtë Enveri” – duke mbushur një gjysmë faqe.
Ai nuk mund të mos ndjente një goditje paniku. Ishte absurde, pasi shkrimi i atyre fjalëve të veçanta ishte i rrezikshëm. Për një çast u tundua të griste faqet e mbushura dhe ta braktiste fare sipërmarrjen. Megjithatë, nuk e bëri, sepse e dinte se ishte e kotë. Nëse shkroi “Poshtë Partia”, ose nëse u përmbajt nga shkrimi, nuk bëri asnjë ndryshim. Sigurimi do ta merrte njësoj. Ai kishte kryer  – krimin thelbësor që përmbante të gjitha të tjerat në vetvete. Krimin e mendimit, e quanin. Krimi i mendimit nuk ishte një gjë që mund të fshihej përgjithmonë. Ju mund të shmangeni me sukses për një kohë, madje edhe për vite, por herët a vonë ata do t’ju kapnin. Gjithmonë ishte natë – arrestimet bëheshin pa ndryshim gjatë natës. Dridhja e papritur nga gjumi, dora e ashpër që të tund supin, dritat që vezullojnë në sytë e tu, unaza e fytyrave të forta rreth shtratit. Në shumicën dërrmuese të rasteve nuk kishte asnjë gjykim, asnjë raport për arrestimin. Njerëzit thjesht zhdukeshin, gjithmonë gjatë natës. Emri juaj u hoq nga regjistrat, çdo regjistrim i gjithçkaje që kishit bërë ndonjëherë u fshi, ekzistenca juaj e dikurshme u mohua dhe më pas u harrua. U shfuqizuat, u asgjësuat: u avulluat ishte fjala e zakonshme.
Për një moment e pushtoi një lloj histerie. Filloi të shkruante me një gërvishtje të çrregullt të nxituar; ata do të më qëllojnë, nuk më intereson, do të më qëllojnë në pjesën e pasme të qafës, nuk më intereson. U ul në karrigen e tij, pak i turpëruar nga vetja, dhe shtriu stilolapsin. Në momentin tjetër filloi me dhunë.
Pati një trokitje në derë. Ai u ul i qetë si një mi, me shpresën e kotë se kushdo që të ishte mund të largohej pas një përpjekjeje të dytë. Por, trokitja u përsërit. Gjëja më e keqe nga të gjitha do të ishte vonesa. Zemra i rrihte si daulle; fytyra e tij, nga zakoni, ndoshta ishte pa shprehje. U ngrit dhe lëvizi rëndë drejt derës.
Vuri dorën te doreza, pa që e kishte lënë të hapur ditarin mbi tavolinë. ‘Poshtë Partia dhe Enveri’ ishte shkruar mbi të, me shkronja pothuajse aq të mëdha sa të ishin të lexueshme në të gjithë dhomën. Ishte një gjë e pakonceptueshme, marrëzi kishe bërë. Por, e kuptoi, edhe në panikun e tij nuk kishte dashur të njolloste letrën duke mbyllur librin ndërsa boja ishte e lagur. Mori frymë dhe hapi derën. Në çast një valë e ngrohtë lehtësimi e përshkoi. Një grua, me pamje të dërrmuar, me flokë të zymtë dhe një fytyrë të rrudhur, qëndronte jashtë. “Oh, shok,” dëgjoi ai një lloj zëri të zymtë dhe rënkues, “a keni një filxhan kripë se m’u mbarua?” Ishte një “zonjë” megjithëse ishte një fjalë disi e zhvlerësuar nga Partia – supozohej t’i thoshe të gjithëve “shok e shoqe” – por me disa ndonjëherë ai përdororte “zotëri” e “zonjë” në mënyrë instinktive.
Kur mbeti vetëm u ul dhe në Ditarin e tij shkroi:
“Për të ardhmen ose për të kaluarën, në një kohë kur mendimi është i lirë, kur njerëzit janë të ndryshëm nga njëri-tjetri dhe nuk jetojnë vetëm – në një kohë kur e vërteta ekziston dhe ajo që bëhet nuk mund të zhbëhet: Nga epoka e uniformitetit, nga epoka e vetmisë, nga epoka e Partisë, nga mosha e dyfishtë ta lexoni.  Përshëndetje”!