Romani i Maria Teresa Liuzzos, në shqip nga Astrit Lulushi

…Po flas, tani!

Në “Titian red” me shkëlqim përkëdhela fytyrën e asaj vajze të pafajshme. Me gishtin tim tregues mbështeta një puthje në ata sy të mëdhenj, aq plot dhimbje. Tmerret e duruara, vuajtjet e bëra prej vitesh nga vetë familja e saj e shtynë atë me gjithë zemër të jepte më të mirën nga vetja, duke e kanalizuar mendimin e saj në fjalë të shkruara dhe heshtje aktive.

Për të mos iu nënshtruar torturave të vazhdueshme, fizike dhe verbale, ajo rishpiku jetën, ëndrrën, të ardhmen dhe dashurinë e saj. Ajo mbajti vetëm lulen nga ai udhëtim shkëmbor, duke lejuar që kockat e fshira dhe gjaku i mpiksur të lëngeshin në turbullirë. E përkushtuar ndaj kryqit që e shëroi në gjoks, ajo nuk u pushtua kurrë nga inati. Ati më i lartë do të jetë që të dallojë me drejtësi dhe të japë ndëshkimet.

Libri i kushtohet në mënyrë të veçantë dhe ekskluzive djalit tim Davide, i cili, shumë përpara lindjes së tij, ishte drita e syrit tim; ishte një arsye për të jetuar, nëse është e vërtetë siç është, që nga barku i nënës krijohet ajo lidhje e pandashme me fëmijët gjatë gjithë jetës, madje edhe më gjerë, që nuk është thjesht ndjeshmëri, por shkrirje shpirti, trupi dhe gjaku. Në njëfarë kuptimi, që nga ngjizja ai ka ndarë traumat, dhimbjet, emocionet e dhunshme dhe ka qenë pjesëmarrës i pavetëdijshëm, por aktiv në jetën time për sa i përket zhvillimit fizik dhe dinamikës së brendshme. Ai e jetoi jetën time me mua, si përmes dëshmive të mia të rralla, ashtu edhe si vëzhgues dhe shoqërues në të gjitha vështirësitë, megjithëse gjithmonë kam bërë të pamundurën për t’i shpëtuar atij çdo lloj telashi. Por fëmijët, nëse lidhja me nënën është ajo që kam përshkruar, e dinë dhe e kuptojnë; edhe për këtë arsye, si dhe për natyrën e tij, që e drejtoi drejt mirësisë dhe respektimit të vlerave të shpirtit dhe të zemrës, gjeta tek ai një rehati me vlerë të paçmueshme, që më lejoi t’u rezistoja të gjitha vështirësive dhe për t’i kapërcyer ato dhe ai të rritet dhe të zhvillohet në mënyrë të ekuilibruar, duke trashëguar nga unë më të mirën e mendjes dhe shpirtit tim, dhe se ai meriton një vlerësim të rëndësishëm si në jetën e tij si student ashtu edhe në veprimtarinë e tij profesionale si jurist. Pa djalin tim të dashur, nuk do të kisha mundur të shkruaja këtë roman që flet për kujtime të dhimbshme, por edhe për guximin, shpengimin dhe shpëtimin, përtej denoncimit të shenjtë. Faleminderit. Faleminderit, biri im, qofsh i bekuar nga Zoti.

Nëna jote.

Ky roman nga Maria Teresa liuzzo paraqet një dënim të guximshëm të kodit të heshtjes, hipokrizisë dhe dhunës ndaj grave. Protagonistja, Maria, jeton përmes një koleksioni përvojash unike të jetës që rezonojnë me përvojën e grave në mbarë botën.

Veçantia e përvojave jetësore është e ndërlidhur me universalitetin e përvojës femërore, duke i inkurajuar lexuesit të reflektojnë mbi përvojën e tyre në lidhje me ngjarjet e rrëfyera në roman si dhe me statusin e gruas.

Jeta e Marisë tregohet me detaje të kujdesshme, gërshetim me fëmijërinë e hershme, pa mbajtje përsëri në detajet më traumatike. Në fakt, vetë titulli i romanit thekson zgjedhjen për të folur saktësisht kur imponohet heshtja, duke thyer kodin e heshtjes për të artikuluar gjithçka që zakonisht mbetet sekret.

E trazuar që në fillim, jeta e Marisë paraqet një sërë pengesash që sfidojnë shumë elasticitetin e saj emocional si dhe mirëqenien e saj fizike. Ajo duron në mënyrë të barabartë mungesën e dashurisë dhe tejkalimin e dhunës dhe kërcënimeve. megjithatë, sa më shumë që prindërit e burgosin atë në botën e tyre të dhunshme të sunduar nga frika, kërcënimet, mundi dhe dhimbja, aq më shumë ajo gjen lirinë brenda hapësirave të gjera të krijimtarisë së saj, duke udhëtuar me imagjinatën e saj përtej kufijve të mureve të shtëpisë pêr ta mbajtur rob.

Përveç serisë së gjatë të abuzimeve të shkaktuara nga familja e saj e origjinës, lexuesi vëren se për të lënë burgun e saj të parë dhe grupin e saj të parë të persekutorëve, Maria lidh një martesë me një burrë që bëhet persekutori i saj i ri, martesa e saj e re. burgu. Ajo e lë me guxim këtë martesë dhe përballet me aventura dhe rreziqe të reja, dhe duke kërkuar komprometimet më të mira të mundshme kur del kundër mundësive të kufizuara të ofruara nga bota mizogjene që e rrethon.

Është në krijimtarinë e saj që Maria gjen burimin e saj më të madh dhe si shkrimtare, ajo kultivon miqësi të reja dhe një shkallë autonomie. Megjithatë, Maria mbetet një e burgosur e së kaluarës së saj traumatike dhe kujtimet e saj të dhimbshme janë një burg i përjetshëm, një kujtesë e vazhdueshme dhe prekëse për lexuesit e romanit se edhe aktet e pashprehura të dhunës, pasojat;

besim dhe besnikëri brenda familjes së saj, mbi të gjitha në marrëdhënien me nënën e saj, atë grua në një kërkim të vazhdueshëm për dashurinë si një destinacion të kënaqshëm dhe një strehë të sigurt nga të gjitha të këqijat e tokës. Protagonistja humbet çdo veçori që i përket aspektit të saj fizik apo sjelljes së saj përballë të gjitha situatave të rrëfyera në komplot dhe shndërrohet në “qenie njerëzore” që jeton në një gjendje të thellë mjerimi shoqëror dhe refuzimi personal.

Çdo nuancë e ndjenjave të saj bie në sy dhe tërheq vëmendjen mbi vete, zgjerohet gjithnjë e më shumë derisa të zërë të gjithë hapësirën virtuale të imagjinatës së lexuesit. Në fund shpërbëhet, por vetëm për të shkaktuar një emocion të ri, po aq të madh sa ai i mëparshmi.

E gjithë kjo është e mundur falë manipulimit të shkathët të autores të gjuhës, të pasuruar me një fjalor të rrallë, të përfshirë dhe ndonjëherë edhe të frikshëm për shkak të fuqisë interpretuese, dhe të zbukuruar me lidhëse shprehjesh mishëruese dhe korrelative objektive personale.

Një rol të madh në atmosferën e rrëfimit jep edhe mjedisi i tregimit që skicohet me madhështi femërore. Bëhet fjalë për një përzierje të çuditshme varfërie, e cila është gjithashtu njerëzore, relacionale, sociale, historike. Varfëria e të gjithë personazheve në libër provokon mizorinë, disfatën, bullizmin,

“Unë jam duke folur, tani”! duket të jetë një roman si shumë të tjerë. Një rrëfim i cili lëviz mes ngjarjeve, situatave të ndryshme, por që tregon edhe vende dhe personazhe në vazhdim. Ndërsa historia zhvillohet, protagonistët përjetojnë qindra disponime, emocione, ndjenja ndaj vetes dhe banorëve të tjerë të komplotit. gjithçka ndodh si në një histori të zakonshme, duke përfshirë lexuesit të cilët marrin stimulin e duhur për të shprehur reagimet e tyre përballë temës nga kapitujt e ndryshëm.

Pastaj, diçka magjike, ndodh: si shkrimtari tregon historinë, të kaluarën emocionale dhe rrëfimi ndryshon aspektin e tij, ai transformohet dhe kalon nga një dimension individual në një dimension universal. Libri nuk është thjesht përvoja e tmerrshme e Marisë, familjes së saj, përditshmërisë, vuajtjeve dhe pritshmërive të saj, por ai shndërrohet në historinë emocionale të çdo fëmije, vajze, gruaje, të dashuri dhe shkrimtari kudo në botë.

Maria përfundon për të përfaqësuar atë fëmijë të vogël që është e detyruar të rritet në një gjendje të mjerë dhe të paralizuar njerëzisht, atë vajzë të vogël të paaftë për ta gjetur vrazhdësia, injoranca, por edhe pamjaftueshmëria për të jetuar ekzistencën e vet për shkak të një steriliteti emocional që gjeneron mendjengushtësinë dhe palëvizshmërinë e zemrës.

Gjithsesi, fjalët kyçe kryesore që përshkojnë gjithë tregimin dhe karakterizojnë rezultatin përfundimtar të përvojës së lexuesve brenda librit janë dashuria dhe pasioni. Maria e do jetën thellësisht edhe nëse ajo ka qenë gjithmonë burimi i pikëllimit dhe dhimbjes më të madhe për të. Ajo e do jetën, sepse, edhe në momentet e saj më të tmerrshme, ka mundur të kapë intensitetin e saj të parfumuar nga marrëdhënia intime me elementët natyrorë dhe bukurinë objektive: lulet, zogjtë, së bashku me detin, qiellin, hënën, rezultati i krijimit të mrekullueshëm të Zotit, prova e dukshme e fuqisë së Tij bamirëse mbi ekzistencën njerëzore. Maria qëndron për “çdo Mari” të aftë për të gjetur në errësirën e një shtegu të keq jetese burimin e shpengimit, kuptimin më të lartë për guximin e vogël njerëzor. Ajo gjithmonë mund të zbulojë butësinë e fshehur që përmban përkëdhelja e përshkruar e jetës, madje edhe ajo më e vështira.

Por kjo është edhe historia e një pasioni të madh që lidh në një ndarje të çuditshme shkrimtaren dhe protagonistin e saj. Të shkruarit është një nevojë e fortë dhe një dëshirë që nuk plotësohet kurrë plotësisht për të dy. Fjalët i quajnë fjalë të tjera dhe aroma e bojës dhe e letrës nuk mjafton kurrë. Të shkruarit është edhe kujdesi për çdo lloj vuajtjeje, por është vetë sëmundja gjithashtu. Maria e di se mund të kapërcejë vështirësitë dhe problemet e jetës së saj falë shkrimit. Ajo i jep asaj një ndjenjë lehtësimi, një lumturi të paqartë dhe melankolike: e vetmja armë efektive për të luftuar kundër çdo keqbërjeje. I njëjti shkrim kërkon energji dhe provokon rënie përballë kërcënimeve. Në fund të procesit të krijimit, Maria ndihet e privuar nga çdo forcë dhe guxim për të vazhduar përpara.

Maria është e ndërgjegjshme, ashtu siç është shkrimtari, jeta nuk përbëhet thjesht nga ngjarje, situata. Faktet nuk ekzistojnë në vetvete, gjithçka duhet të tregohet. Tregimi është thelbësor për t’u treguar të tjerëve, jeta nuk mund të ekzistojë pa rrëfimin e saj pasi artet nuk mund të admirohen pa përfaqësimin e saj.

Pra, Maria rrëfen episodet kryesore të jetës së saj duke nënvizuar reagimet emocionale ndaj tyre. Është procesi i domosdoshëm për të komunikuar thelbin shpirtëror të kohës që kalon. Në mënyrë të ngjashme, autorja e këtij romani u tregon lexuesve mjeshtërinë e saj në menaxhimin e rrëfimit, e cila imponohet si e vetmja mënyrë që ajo dhe lexuesit të bëhen pjesë thelbësore e rrjedhës së ndjeshme të jetës dhe të ndajnë çastet e ekzistencës subjektive duke i shndërruar ato në takim shpirtëror universal.

Mendime të frikshme ndryshojnê natyrën kur fliten, bëhen të shëndetshme psikologjike. Romani “Po flas, tani” i Maria Teresa Liuzzo, skicohet me madhështi. Flet për një përzierje varfërie njerëzore, shkelje personaliteti, vuajtje, dhunim. Shumica e personazheve nxisin të keqen, disfatën; Maria bën që e mira të mbes; del nga kjo betejë, si foshnjaja e larê në gjak në lindje, që merr këmbë; dhe me penë, si Dante Alighieri, pikturon me fjalë udhën nga Ferri e këndej.

Në këtë udhëtim shoqërohet nga Princi imagjinar, ku ajo gjen mbështetje ndërsa kalon humnerën e tmerreve plot shpirtra të penduar. Maria bëhet simbol i të menduarit të Heiddeger-it: “Në gjuhën e vetmisë, që është shtëpia e thelbit, zbehet”.

Nga një varg në tjetrin, nga një histori në tjetrën, ajo shndërrohet në një qenie të lirë në pavetëdijen e saj.

“Jeta nuk përbëhet thjesht nga ngjarjet…”. Faktet nuk ekzistojnë në vetvete, gjithçka duhet të tregohet. Të flasësh është thelbësore për t’u treguar të tjerëve, se jeta nuk mund të ekzistojë pa rrëfimin e saj, ashtu si “artet nuk mund të admirohen pa përfaqësimin e tyre”.

Libri është fund e krye njē thirrje njerëzve në mbarë botën që ‘të flasin…’, të çlirohen nga e kaluara e errët, edhe pse janë ‘të lirë’ dalë në dritë nga terri.

Duke u kthyer në kohën e kaluar, kujtoi kur vështrimi i saj i uritur u drejtua drejt Krijuesit duke iu lutur që ta lironte nga mizeria, të gjallë. Aty ku buka ishte e varfër me kripë dhe gjumi ishte i munduar, ajo bërtiti duke qarë: “O Zot, të lutem, më shpëto ose më vrit”! Vdekja zbulon një identitet të ri dhe tani… flet!

Askush nuk qau për vdekjen e Marisë. Ndoshta sepse askush nuk dinte për të. Ajo ishte braktisur në heshtje dhe me dhimbje në të njëjtën mënyrë që kishte jetuar si dridhje e ëmbël ose erë.