Astrit Lulushi: Fazë krijimi
Kur merren parasysh origjina kolonive të Virxhinias dhe Masaçusets, dallimet janë të qarta dhe hapen pa mundim. Më të vështirat, por po aq të rëndësishme, janë të përbashkëtat e tyre. Sepse është në mbivendosje që gjejmë trashëgiminë e përbashkët, atë që është universale në të kaluarën e të gjitha shoqërive.
Dominimi anglez – dhe arroganca – përshkuan në mënyrë akute të dy qytetërimet koloniale. Në Massachusetts, si në Virxhinia, konflikti dhe brutaliteti ndaj popujve vendas ishin tipare të rregullta të jetës së kolonëve. Në çdo mjedis, megjithëse në përmasa të ndryshme, një ethe për tokën e kombinuar me ideologjinë ekskluzive për të pushtuar skllavin dhe vendasin njësoj.
Për kolonët pronësia korrespondonte me lirinë, por në të gjithë bregun lindor liria parashikonte vdekjen dhe zhvendosjen e vendaseve. – Nëse shoqëria koloniale e Virxhinias bazohej në unitetin e të bardhëve në kurriz të skllevërve afrikanë, atëherë ndoshta Massachusetts u themelua mbi zellin në kurriz të një “tjetri” indian “të egër”. Si pasardhës krenarë të këtyre ndërmarrjeve binjake koloniale, amerikanët duhet të përballen me të kaluarën e papërshtatshme. Eksperimentalizmi dhe protestantizmi shovinist i puritanëve të Massachusetts ndikuan prej kohësh në eksperimentin amerikan. Nga “Qyteti në një kodër” nuk është veçse një udhëtim i shkurtër drejt pushtimit të një kontinenti – banorët vendas “qofshin të mallkuar.” Përsëri, origjina dhe historitë e origjinës kanë rëndësi. Ato informojnë se kush ishim dhe kush jemi, në kontrast të plotë me atë që do të donim të mendonim se ishim dhe jemi. Amerika është vetvetja më e mirë kur kërkon shpirtin e saj dhe reformon nga brenda; kur përballet me demonë dhe kërkon një të ardhme më të mirë, më gjithëpërfshirëse dhe empatike.
Duke shtuar fyerjen ndaj humbjes, në fillim të vitit 1775, menjëherë pasi u qëlluan të shtënat e para në Masaçusets – në Lexington dhe Concord – guvernatori mbretëror i Virxhinias, Lord Dunmore, kërcënoi dhe përfundimisht e bëri, t’u ofronte lirinë skllevërve si ndëshkim për rebelët fermerë. Kjo konfirmoi frikën më të keqe të pronarëve të tokave. Pronarët e skllevërve u shtynë në rebelim të hapur, tashmë të prirur nga patriotët – si George Washington, Thomas Jefferson dhe Patrick Henry. Ndërsa skllavëria ishte më e përhapur në Jug, institucioni i veçantë ishte ende një fenomen në mbarë kontinentin. Edhe Benjamin Franklin nga Filadelfia botoi reklama në gazetat e tij për shitjen e skllevërve dhe shtypte njoftime për të arratisurit. Megjithëse Franklin foli kundër skllavërisë, ai vetë zotëronte pesë skllevër, të cilët, ndryshe nga George Washington, nuk i liroi kurrë. Uniteti kolonial mposhti ndjenjat abolicioniste. Patriotët e Bostonit e dinin se kishin nevojë për mbështetjen e Virxhinias së ngopur me skllevër për të fituar lëshime nga autoritetet britanike. Kështu në 1771, kur një projekt-ligj kundër skllavërisë doli përpara Asamblesë së Massachusetts, ai dështoi. Siç shkroi James Warren në shpjegimin e tij për John Adams, “projet-ligji kishte një efekt të keq në bashkimin e kolonive”.
Gjenerata e parë e amerikanëve pati mundësi për t’i dhënë dinjitetin bazë njerëzor qindra mijëra skllevërve; në vend të kësaj ata zgjodhën “lirinë” e tyre. – Ashtu si uria për tokë kishte ndezur Luftën Franceze dhe Indiane dy dekada më parë, po ashtu spekulimet për tokën motivuan shumë patriotë për të kundërshtuar Kurorën britanike. Zotërinjtë e Virxhinias, duke përfshirë Uashingtonin, Xhefersonin dhe Henrin, investuan shumë në sipërfaqe të mëdha toke trans-Apalachiane. Vetëm Jefferson pretendoi pesë mijë hektarë. Plani i tyre ishte t’u shisnin, me fitim, pronat e tyre, fermerëve të vegjël. Kështu, kur autoritetet britanike tërhoqën Linjën e Shpalljes së vitit 1763 dhe dhanë tokën në perëndim të maleve për të qetësuar trazirat vendase dhe për të shmangur luftërat e kushtueshme kufitare, klasa e fermerëve u ndje e tradhtuar. Si mundi kurora të pranonte “egërsitë” indiane që të pushtonin tokat e tyre të dhëna nga Zoti?, thonin ata.
Linja e Shpalljes ishte, natyrisht, një kufi imagjinar dhe britanikët nuk kishin as prirjen dhe as fuqinë ushtarake për ta kontrolluar. Pavarësisht ligjit, fermerët e klasës së ulët kaluan vijën dhe morrën toka nëpër male. Nga këndvështrimi i zotërinjve spekulatorë, këta po i vidhnin tokën. Dhe për shkak se Linja e Shpalljes i bënte këto vendbanime të paligjshme, spekulatorët nuk mund të pretendonin titullin e tokës dhe të kërkonin shpërblim. Amerikanët vendas e kuptuan kërcënimin për tokat e tyre fisnore dhe i panë autoritetet britanike si shansin më të mirë për të frenuar kolonët. Në të vërtetë, në një vështrim prapa mund të shohim se Ligji i vitit 1763 mund të ketë përfaqësuar mundësinë e fundit për autonomi të vërtetë vendase në Amerikën e Veriut. Këto fise ishin gjithashtu larg aktorëve të izoluar, të prapambetur. Në fakt, tregtia e tyre me lëkurë dreri i lidhi ata me ekonominë tregtare të Atlantikut në një masë më të madhe se shumica e fermerëve të mesëm anglo. Duke njohur ndikimin e tyre, fiset e vendit të Ohajos kërkuan konfederatë në një koalicion anti-britanikë për të kërcënuar zyrtarët perandorakë dhe për të fituar lëshime për autonomi të vazhdueshme dhe mbrojtje nga kolonistët. Ajo funksionoi. Gjëja e fundit që britanikët me borxhe të thella kishin nevojë ishte një luftë tjetër indiane. Virxhinianëve, megjithatë, nuk mund t’u interesonte më pak se çfarë donte Kurora. Në vjeshtën e vitit 1774, spekulatorët e tokës u përpoqën për herë të fundit të merrnin tokën amtare. Duke përdorur një bastisje të vogël indiane si pretekst, kolonistët filluan një sulm shkatërrues mbi vendbanimet Shawnee dhe Mingo në përpjekje për të pushtuar Kentakin e sotëm. Në një periudhë afatshkurtër, një ushtri prej dy mijë Virxhinianë i arriti qëllimet e saj dhe i detyroi fiset të jepnin lëshime territoriale. Megjithatë, duke pranuar se fiset e kishin nënshkruar tokën nën presion, autoritetet e kurorës refuzuan të njihnin rrëmbimin e tokës. Ashtu si skllevërit zezakë të fshatrave të plantacioneve bregdetare, fiset vendase të kufirit nuk ndjenin asnjë besnikëri ndaj çështjes patriotike. Në fakt, status quo-ja perandorake u shërbeu më mirë interesave të skllevërve dhe indianëve sesa lirisë false të rebelëve kolonialë. Fakti që popullatat më të cenueshme të Amerikës koloniale e kundërshtuan revolucionin dhe përfundimisht u rreshtuan në anën e britanikëve, sigurisht që sfidon rrëfimin patriotik egalitar. Në të vërtetë, për çështjet e skllavërisë dhe marrëdhënieve vendase, britanikët u shfaqën shumë më liberalë se kolonistët, të cilët ishin, vetë, duke kërkuar perandorinë e tyre – me shprehjen e Jefferson-it – “perandorinë e lirisë”. Ajo perandori do të rezultonte shumë më tiranike për skllevërit dhe vendasit sesa ajo që kishte ofruar mbreti George.
Please follow and like us: