Mesha shqip e Fan Nolit në Odesa të Ukrainës 4 shtator 1911

Prof. Dr. Sylë Ukshini

Fan Noli kishte muaj që po përgatitej për udhëtimin që do të bënte në Evropë. Supas gazetës së Sofjes “Liri e Shqipërisë”, e cila pasqyronte saktë itinerarin e Nolit, ai arriti në Odesa të Ukraniës me 30 gusht 1911, ku u prit me nderime të mëdha. Lajmin e mbërritjes së tij e mësuan edhee korrespodentët e gazetave të vendit, të cilat e pyesnin për gjendjen në Shqipëri dhe të Kishës shqiptare. Noli u përgjigje në ç’gjuhë që të dëshironin dhe me hollësiraa të mëdha. Të nesërmen gazetat botuan kronika për mbërritjen e tij, madje me fotografi.

Pasi i bëri vizitë kryepeshkopit të Odesësë, Noli mbajti meshën e parë shqip në Kishën Episkopale, që ndodhej në Ekaterskaya 67, midis pazarit dhe rrugës Arnauti i Madh. Mesha u mbajt të hënën me 4 shtator. Atë ditë kisha ishte mbushur plot e përplot me besimtarë ortodoksë e sidomos nga katër fshatra kishin ardhur për të dëgjuar meshën. Shqiptarët e Odesës ishin më të gëzuarit sepse për herë të parë po dëgjonin një meshë shqip nga një prif shqiptar.

“Vëllezër dhe motra, besnikë të shumtë që merrni pjesë në këtë meshë sot. Për mua qe një kënaqësi dhe njëkohësisht një lumturi e madhe që të parit m’u dha rasti që ta nxjerr këtë meshë përpara anëtarëve të kollonisë shqiptare në gjuhën shqipe, në gjuhën tonë amtare, në atë gjuhë që kanë folur baballarët, gjyshërit dhe stërgjyshërit tanë, gjuhë me të cilën jemi mëkatuar, që me të na ka rënë koka në dhetë. Grekërit thonë se sa janë të krishterë janë grekë, sepse janë orthodoskë. Por orthodoksia ëshë një gjë, kurse kombësia është diçka tjetër. Ne nuk jemi as grekë, as bullgarë, por jemi thjesht shqiptarë. Këtë vëllezër dhe motra të dashura, na e vërtetoi më së miri dhe mesha jonë sot, të cilën e dëgjuat me aq vëmendje, sepse e kuptuat se ajo u mbajt në gjuhën tuaj, që është e ëmbël për ne si qumështi i nënës! Të bekuar qofshi të gjithë!”, tha Noli në lutjen e tij.

Zëri melodioz i uratës la pershtypje te shqiptarët e Odesës. Njerezve u ngrineshin mornica nga gëzi që ia arritën kësaj dite, shkruante gazeta. Noli tha se Shqipërisë i duheshin priftërij të tillë, tè cilët do të mund ta drejtonin kombin në udhë të drejtë dhe të shëronin plagët e tij. Tè nesèrmen, urata foli nè njè mbledhje ku kishin ardhur të gjithë. Ai tha se shkaku i prapambetjes sè shqiptarëve ishte se ata nuk ndihmonin sa duhet dhe se nuk dallonin çështjet që ishin me rendësi nga ato me mè pak rêndèsi.

Noli u largua nga Odesa pas nèntë ditèsh dhe vizitoi shqiptarèt e Kishinjevit, që nè atè kohè ishte gjithashtu pjesë e Rusisë.