Cikël poetik nga Rudolf Marku
DORËSHKRIM NGA DITARI I DELES SË LUMTUR
– vazhdim –
1.
Fëmijët tanë jetojnë të lumtur,
Me celularët e markave më të fundit,
Tik-tok, Facebook, instigram, podcast, drone në hapsirë,
Kanë njohuri grafike për ditën e kurbanit, therrjet e përgjakshme,
Por nuk kanë asnjë shënj terror-panik,
Jetojnë të shkujdesur der’në çastin e fundit, luajnë më tehe thikash,
Carpe-Diem është deviza e tyre
me gjunjët e rrjepur të xhinsave, qëngja të pafaj,
lozin muzikë heavy metal në livadhet me pemë plastike.
Dhe prindëirit nuk lejohen të merren me edukimin e tyre,
Sidomos pas shpalljes së Ligjit të rreptë kundër Kulturës Klasike
Dhe nuk shkruajnë poezi,
Blegrimat tona janë hekzametri i vetëm që na jep siguri.
2.
Dhe ditën e Votimit zgjohemi herët nga muzika,
Është koha të kujtojmë ujqërit e dikurshëm, tmerret e jetës së lirë,
Pasiguritë e hapsirave, kohën kur pinim ujë në përrenj,
Barin që rritej aq lart, sa të mbulonte trupat tanë,
Duke i dhënë shans ujqërve
Që të mos shohin as krimet e veta
Holokaustin, terror- hatanë.
Votimet janë të lira; na duhet të zgjedhim mes një deleje dhe një deleje tjetër,
Si provë se tani nuk kemi më frikë. Provojmë superioriteitin tonë;
Zgjedhjet ndiqen nga kamera të sofistikuara
Për t’i festuar zgjedhjet në fund,
Fillon ceremonia e kurbanit – therjet e qëngjave,
Një ritual i lashtë që na bën të ndjehemi më të sigurt se kurrë!
3.
Do ketë kohë të vështira nëse ne këmbëngulim të kemi kujtesë,
Askush nuk i kujton dashuritë e largëta,
As unë vetë. Është e vertetë se delja e zezë më shfaqet në ëndërr,
Po kush tha se ëndërrat janë racionalitet? Njerëzit prandaj janë fatkeq
Ngase flasin për mijëvjeçarët dhe vazhdojnë të gërmojnë varret e të vdekurve
Në Mespotani, në Varret e Faraonëve, në Greqinë dhe Romën e Lashtë.
Kujtesa është si ta marrësh kufomën e të vdekurit dhe ta çosh në shtëpi
Dhe t’i përzesh të gjallët për hatër të tij!
Janar 2025.
NJË VIZITË NË SHTËPINË E FUNDIT TË PRINDËRVE
Vij te shtëpia juaj,
Edhe pse e dija se do qëndroja jashtë, para portës që nuk hapet më kurrë.
Nuk them se rruga nuk ishte e lodhshme dhe e gjatë,
Por janë të lashtit që na e kujtojnë
Se distanca nga jeta deri te vdekja është vetëm një hap.
Pleq të gjorë që tashmë i kanë kaluar të njëqint vitet,
Rrënuar nga plagët e jetës, nga pesha e gurëve që mbajtët mbi shpinë,
Nga terroret me peshë sakrofakësh, nga pabesia e frikshme e Jetës.
E prapë të vdekurit duan të varrosen mbi lartësitë,
Që të kenë çfarë të shohin si nga një dritare,
Ata që u kryqëzuan gjithë jetën e vet për të tjerët.
Tani janë veç dy pleq në një varr të harruar, me mallin për jetën,
Në periferinë më të largët të qytetit. Sa shumë që kanë pritë,
Dhe më kërkojnë të falur ngase vetë nuk arritën të bëjnë vizitë te të gjallët.
Distanca nga vdekja der’ te jeta qënka shumë më e gjatë,
Se nga jeta te vdekja! Duhet prova e adresës, shenjat e identitetit,
Llogaria bankare, plus viza që duhet marrë në konsullatë!
S’ka mbetur asgjë për të thënë. Dy pleq që i kaluan të njëqind vitet,
Më duhet të hesht, që të heshtin keqkuptimet. Nuk arrita t’i varros në kodrinë,
Që të shohin si gjithë të gjallët nga lartësitë.
Kthehem, pasi kaloj qindra qytete, dhjetra shtete, dhe dy dete në mes,
Çdo natë shoh lart në qiell, përmes mjegullnajave, një yll i vogël feks,
Dhe kujtohem se sferat qiellore nuk flasin në gjuhën e të gjallëve
Teksa dy pleq nga ky yll i vogël më shohin me një mall sekret.
Janar 2025.
SHTYRJE AFATI
Ka mbi dymijë vjet që e ndjej dhëmbjen
Ndonjëherë dhoma e ndejtjes më duket sallë në spital,
Shoh me kujdes trupin se mos gjej plagë.
Dhe vetë dashuria që rri larg, larg
Si një plagë e infektuar që nuk do të prek të tjerët
Me rrezikun se do përhapet si murtajë pa shkak.
Statistikat numërojnë të vdekurit si në një festë pagane të lashtë.
Kryqëzimi nuk qe i lehtë. Pastaj kronikat televizive,
Që lavdërojnë Barabajn. Gazetarë të paguar nga Bankat e Pons Pilatit
Më të fajshëm nga Juda mëkatar. Gazetarë, analistë, bllogistë,
Vrasës që më buzëqeshin, shkrimtarë që mbajnë në çanta thikë,
Dhe turmat që këndojnë: Hosana! Lavdi atyre që kanë frikë!
Të marrë ty në telefon, sapo hyj në shtëpi,
Dhe të them se e shtyva Aktin e Ringjalljes
Për një kohë më premtuese që shpresoj se do vijë!
REQUIEM
Vdekja e parë vjen pas Vrasjes së parë,
Dhe pas vrasjes është Terrori.
Ç’u bë me Abelin? Historia flet vetëm për Kainin,
Abeli nuk la pasardhës. Mbet i vetëm Kaini,
E ndjejmë vetminë e tij edhe ne, mes turmës në Shamps Elizé,
Dhe aq më shumë në Avenjunë e Pestë a në Trafalgar Square.
E ndjejmë dhe në Kopshtin e Edenit, dhe në Rrugët tërë pluhur të Tiranës,
Kur ecim mes të nxehtit që tremb dhe vetë Luciferin, buzë kanalit të Lanës,
Edhe në Saharë, a brenda Mureve të Bankës së Pendimit
Ku Juda shkon të tërheq asprat prej ari, i përpiktë
Pa harruar të përmend shumën që vjen nga interesat e kursimit…
Vrasja është e para, dhe pastaj terrori
Mungesa jote, kujtimi i dashurisë që nuk përsëritet, tradhëtitë e miqve,
Sa herë vritemi para se të vdesim? Pemët janë më me fat,
Ringjallen në stinën e duhur, kurse ne nuk na prekin stinët,
Dhe nuk dijmë të ringjallemi, siç bëjnë lumenjtë e tharë a bimët.
Kronikat flasin për luftërat, për të vrarët, masakrat
Sa herë na duhet të vritemi para se të vdesim,
Me silenciatorët e mungeses së dashurisë, helmet e gëzueshme të harrimit?
Eci sot në rrugët e këtij qyteti. Askush nuk do ta përmend emrin e Kainit
Që na premtoi prej shekujsh vrasjen pas shpine të Shpirtit!
Janar 2025.
TIRANA, NJË GRUA
Tirana është Grua, emër i gjinisë femërore
Nuk është e përdalë, edhe pse make up i saj krijon keqkuptim,
Ka shumë të kuq, të kuq, të kuq, në faqe, në buzë, në ballë,
në bashkëtinglloret xhingla mingla – varëse në qafë të saj
Në emërat e rrugëve, në kollaret e bashkëshortëve zyrtarë,
në ngjyrën e gjakut të qëngjave që theren pafaj…
Është e dashura e përhershme e të fortëve
Të Babrrusë, të Kamzës, Kombinatit, të Lagjes Një Maj…
E shoh nga maja e Malit të Dajtit, shtrirë në shtrat si një grua e pafaj,
Nuk është e përdalë, shoh ca lotë që pëpiqet t’i fsheh me kujdes,
Mund të jenë dhe lotët tanë, më shumë se lotët e saj.
Shoh fëmijët që ia kthejnë kurrizin për të ikur larg,
Fëmijët plangprishës për të cilët ende nuk është gjetur një Rembrand…
Nga maja e Malit të Dajtit e shoh, shtrirë si një grua e lodhur në shtrat!
Janar 2025.
VIJ I VETËM NË KËTË CEP TË BREGDETIT
Vij i vetëm në këtë cep të bregdetit,
Të shoh gjurmët e tua të shumë viteve më parë.
E ndjej heshtjen tënde të ndrojtur at’ mbrëmje në Vjeshtë,
Erën që fshihej mes dallgëve të detit, guackat,
Leshterikët që i nxirrte uji në breg si trupa të mbytur,
Si ritual magjik i shpirtnave të pashpresë.
Të kam më pranë se kurrë-edhe pse e padukshme-
Mbështjellë me eren e pazhurmshme si fantazëm.
Dhe deti me ujin e vet të kripur më kujton ca lotë tinzarë
Që nuk duan t’ia dijnë për asnjëri.
Është si të shohësh një çast të vetëm, jetëshkurt,
Nga një ledh i përgjakun transheve të Luftes,
Një flash kujtese mbajtur mënd me dashni!
Janar 2025.
LAJME NGA BOTA
Fëmijët prapë ndjekin kronikat e mbrëmjes
Si pjesë e detyrave të shtëpisë;
Një gjyshe u dënua me vdekje në New York
Ngase i tregoi mbeses së vet një përrallë;
Vëllëzërit Grimm nuk i njohu askush në Quiz,
Dhe as Andersenin të cilin e quajtën të marrë.
Me vendimin legal nga një Bankë
Kolodin plak e arrestuan, e kapën në flagrancë,
Kur desh t’i mbillte monedhat në një tokë të shkretë.
Vetëm e vetëm që t’i blinte Pinokut një biçikletë.
Tani fëmijët rriten para kohe. Lozin me kapsula,
Dhe mësojnë në play-station taktikat e vrasjes pas shpine,
Ëndërrojnë të pushtojnë Hënën
Që t’i shpëtojnë normalitetit të mërzitshëm të prindërve.
Në Londër Romeon e ekzekutuan katërfish,
Me metodën efektive që përdorej në mesjetë,
Sepse shkroi një poemë, gjithë pasion dhe zjarr,
Tek këmbëgulte se e do Xhuljeten përsëri;
E kush mund ta durojë këtë fyerje anakronike dhe të ligë
Që mund të shkaktojë dëme traumatike te çdo fëmijë?
Në Romë nuk lejohet prodhimi i filmave për të vegjlit,
Sepse të gjithë fëmijët rriten brenda një dite të vetme,
Dhe udhëtojnë, një javë pasi lindin, në Londer a Zvicerlend,
Kurse në Tiranë foshnjet e sapolindura
vrapojnë për t’mos lënë bosh në botë asnjë vend.
Tani fëmijët rritën para kohe. Lozin me harta dhe Globe
Ku do shkosh ti pas një muaji? Në Finland a Gjermani?
Një foshnje dymuajshe së shpejti do shpallet eksplorator i shekullit,
Sepse arriti të zbulojë një Kontinent të ri!
Janar 2025.
HISTORI DASHURIE
Një herë me tre vajza njëherësh kam bërë dashuri,
Me njëren isha në shtrat, tjetren e mbaja në kokë,
Të tretën në zemër, në fshehtësi.,
Ajo që e kisha në shtrat ish e para që më la
Duke më pëshpërit si fjalë dashurie në vesh,
Ti e kupton, jeta është e shtrenjt, çmimet rriten çdo ditë,
Pastaj ti as shtëpi nuk ke, fatkeqësisht
Ndarja nuk është më hatá, ji realist,
Sot është ditë me diell, por neser mund të ketë rrebesh,
Më beso, ndarja për ne të dy është më mirë!
Vite më vonë, në Kompaninë e saj Imobiliare
Mora një dhomë të vogël me qira, me kontratë 30 vjeçare!
Ajo që rrinte brenda kokës sime,
Më braktisi më vonë,
sapo u shpall Miss i Vitit 2040,
Dhe as nuk më njohu kur më pa si fotoreporter,
Tek vrapoja pas makinës së saj luksoze,
Për t’i bërë foto
Për revistën më prestigjioze në vend!
Ndërsa vajza të cilën e mbaja thellë në zemër, në fshehtësi
Ka kohë që është martuar me armikun tim rival,
Me sytë e trishtuar tani më thotë se unë e kisha fajin,
Se pas martesës së saj ika larg …
…Të paktën ajo më lë t’i përkëdhel me fjalë fëmijët e saj sadopak,
Sa herë që i shoh të lozin të pafajshëm në Park.
Janar 2025.
KRIM i PAFALSHËM
Nëse kthehesh dy a tre herë në të njëjtin vend,
Çdokush do të thotë se kthehesh në vendin e krimit.
Vetëm tani e kuptoj se ç’krim i pafalshëm,
Qënka me të dashtë prapë,
Ç’krim qënka të mos i bindesh ligjeve të harrimit.
Kthehem te ajo kallamishta buzë lumit,
Atëherë kur mjellmat bëhen gati të largohen pak nga pak,
Duke të ndjerë ty dhe atë heshtjen e papërgjegjshme
Që na përshendet tash tridhjetë vite nga larg.
Era është fshehur në pemët përreth. Sa herë kam ardhur këtu,
Dhe nuk kam ndjerë asnjë pendim,
Të paktën nuk jam serial killer,
Të desha veç ty- e prapë kthehem pa e ditur as vetë përsenë,
Kam lënë pas qytetin modern kërcënues si horror,
Dhe më thonë se unë quhem vrasës,
Përderisa kthehem nga larg, dy a tre herë, në të njëjtin vend.
Ç’krim i pafalshëm qenka që të dashkam me gjithë mend!
Janar 2025.
VITI NJËMIJË E NËNTËQIND E NËNTËDHJETË
Duhet të kthehesh pas në trenin e vitit njëmijë e nëntëqind e nëntëdhjetë,
Nëse paprit ndjen se të kapin ethet e nostalgjisë
(duke preferuar një rrugicë të shtrembërt gjithë gropa, dhe jo rrugën e drejtë),
për të shkuar në qytetin e lindjes;
Fatorinoja të kërkon bileten, kurse ti menjëherë kujtohesh
se je në vitin nëntëdhjetë. I jep fshehurazi gjysmën e shumës së çmimit
si një kompromis që ajo e pret. Dhe ti tani mund të udhëtosh i qetë;
Një studente e ndrojtur që kthehet në shtëpinë e vet, një polic
që i sheh të gjithë me dyshim, si në tregimet e Çehovit
që ti vetë po i lexon në tren,
dhe treni që pretendon se lëviz dhe ec.
Tre zyrtarë me krevatë të kuqe, që kanë mbuluar fytyrat me gazetë, dhe flenë të qetë,
një prostitutë që sheh fshehurazi nga polici, një ish i burgosur mosbesues që nuk flet,
dhe sheh përreth me kujdes,
një pijanec i lumtur që qesh. Jashtë dritareve të trenit,
në fushat pa pemë, njerëz që digjen në diell si në Ferr,
tek gërmojnë një tokë të shkretë, dhe zemra të dhemb.
Dhe në stacionin më të afërt një grua që përcjellë një burrë të trishtuar,
hyp dhe zbret dhe hyp prapë në tren,
dhe qanë pa turp me denesë.
Dhe trishtimi i pafundt, pa shkak të dukshëm, që të ndjek, të ndjek;
Zbres në stacionin e qytetit tim;
Kthej kokën nga treni që ka filluar të largohet ngadalë,
dhe e shoqëroj me sy derisa zhduket larg si një re në qiej.
Secili nga ne, siç mund të merret me mend,
në vitin njëmijë e nëntëqint e nëntëdhjetë, mund të ishte vetë ky tren.
Gusht 2024.
NJË DITË, NË PICCADILY, LONDËR
Dal nga shtëpia në rrugët e qytetit të madh,
Dhe përzihem me turmën. Nuk e di se ku shkoj,
Eci pa qëllim, nuk dua të mbërrij gjëkund
Si ajo reja lart në qiell, pa një destinacion,
I vendosur të jem moskokëçarës në turmë,
Ndoshta dhe pak i lumtur, një ditë e bukur me diell,
Të bën të kujtosh. Dhe ja ku më shfaqesh,
Në ditën e fundit kur u ndamë,
Në qytetin më të vogël në botë,
Në qytetin më të mjerë të Ballkanit.
Ah, Zot, sa e bukur! Dhe trupat e lakuriqt në dhomë,
Dhe seksi që na bën të fluturojmë,
Dhe lutjet e tua që të mos ik në qytetin modern…
Tani më duhet të shkoj në National Gallery,
(duke shmangur Sallën e Artit Post-modern me takt),
Që të gjej portretin më të bukur të gruas më të bukur,
Që të them se të pashë ty.
Dhe si ajo reja lart në qiell
që ka filluar të shndrrohet në shi,
ndjej lagështirën të vërshojë në sy,
si një Lum pa shtrat;
kështu ndodh kur ec pa destinacion,
në Londër, në një ditë të bukur me diell
duket se është e pamundur të jetë i lumtur,
një ballkanas që mban mbi supe më shumë kujtesë
sa ç’mumd të përtyp (Winston Çërçilli, dora vetë!)
Qyteti modern që mburret se është i fuqishëm,
Ndër qytetet më të mëdhenj të planetit,
Sa i vogël që je para një qyteti të humbur të Ballkanit,
Që ruan kujtesën e një vajze të bukur
Që pa botoks, pa kremëra kozmetikë,
Pa okultet e operacioneve plastik, pa reçensione të rremë,
Ruan më mirë se National Galleri,
Bukurinë e përjetshme të kujtesës për ty.
Janar 2025.
HERONJT
Heronjt nuk kanë më nevojë për statuja,
Dhe as për bronx, e as për kuajt hyjnorë që hingëllijnë në një gjuhë tërë ankth,
Heronjt e sotëm braktisin spitalet,
Dhe dalin në rrugë me plagët që ende kullojnë
Iu shmangen gazetave, stacioneve të Ti-Vi-ve
Nuk durojnë të marrin më plagë lavdërimesh, tituj të rremë
Dhënë nga presidentë të tredhur, kryeministra eunukë,
a kritikë arti dekretuar në pazare qepësh,
Iu shmangen bulevardeve, ecin në rrugicat tona të fëminisë,
Të dënuar nga dashnitë e vjetra e të sinqerta,
Në kërkimin nostalgjik të një jete të ngjashme me jetën tonë.
Veç statujat e thyera ilirike të zhvarrosur në muzgjet e vonë,
U japin atyre një buzëqeshje tërë ndrojtje,
Si ajo drita që japin yjet e largët
Për njerëzit e verbër që e kanë vështirë ta dijnë se për ku shkojnë;
Askush nuk i tregon me gisht kur i shohim në heshtjen e tyre,
Dhe as kur ndalen një çast dhe prekin plagët që ende kullojnë,
Veshët i kanë mbyllur me dyllë, si Odisea pranë sirenave,
Që t’mos dëgjojnë ariet joshëse të tenorëve për lavdinë;
Vijnë tek ne, fëmijë të rrugicave tërë pluhur
Dhe na pyesin, nëse i kujtojmë adresat e shtëpive tona të vjetra,
dhe emrat e stërgjyshërve tanë,
Sikur në këtë pyetje të ishin varur fatet e gjithçkaje;
Dhe vetëm kur sigurohen se kujtesa jonë është prapë e freskët si në ditën e parë,
Ua kthejnë buzëqeshjen statujave të lashta, të thyera,
Me një mirëkuptim mijëvjeçarë
Korrik 2024.
SI MURGJËT E VJETËR
Si murgjët e vjetër asketë,
Duam të blatojmë shënjat dhe simbolet tona të shënjta,
Po kujt, kujt? Altarët kanë kohë që mbajnë statuja të thyera.
Ikona të djegura, dhe ndonjëra prej tyre që i ka shpëtuar flakëve,
Mban veç figura të shpërfytyruara.
Kujt t’ia blatojmë shënjat dhe simbolet tona të lashta,
Lënë trashigim nga etërit tanë dhe etërit e etërve tanë?
Greminat e Harrimit janë më të thella se oqeanet,
Shohim nga njëri-tjetri të hutuar,
Poshtë yjeve të përgjumur që shohin drejt nesh
Si Polifemë të verbuar.
Janar 2025.
PRIMORDIALE
Më duhet të shkoj në Tendat e shkretëtirës
Për të cilat flet Kënga e Këngëve.
E di se të gjejë aty. Dhjetë mijë vite që pret.
O vajza të nxira nga Dielli përvëlues,
Trupi i saj është më i bardhë se alabastra,
Tani që kushdo për shkrirjet gobale flet.
Avionët fluturojnë përherë e më lart,
Kujtesa zgjon ujnat primordiale të pranverës që shkrin
Në honet e fshehura të ujdhesave;
Do kisha dashtë të jem një Odise mbi dallgë
Se sa një Vullkan që tërheq këmbët zvarrë mbi flakët e ndezura.
Korrik 2024.
NË FUNDIN E JETËS SONË
Reklamat flasin për ndërrimin stinor të rrobave,
Dhe fletët e kalendarit kanë filluar të bien si gjethet në vjeshtë,
…Na duhet të jemi më të kujdes-shëm për rrobat e dimrit që vjen.
Palltoja të jetë më e ngrohtë, shalli më i gjërë
Supet, qafa dhe vetë fytyra duhen mbuluar më me kujdes,
Sidomos fytyra është më mirë të mos shihet në rrugë
– një kapele me strehë të zgjatur,
Bën të mos njihesh nga ato që kryqëzojnë rrugën në semafor;
Këpucët një numër më i madh, bëhët më e vështirë përkulja për t’i veshë a çveshë;
Nuk ka kohë për preferenca ngjyrash, për modë,
Duhet t’i dijmë mirë masat, numërat e trupit tonë,
Çorapet, natyrisht, të jenë nga ato që hiqen lehtë…
Po zemra, zemra, ç’numër duhet të ketë?
Sa duhet të jenë rrahjet e saj? Gjaku që pulson?
Ritmi i saj duhet të jetë i përpiktë,
Nuk lejohet asnjë aritmi, si stonatura që në muzikë nuk shkon;
Është zemra më e fundit e përdorur nga ty,
Nuk ka kohë për një zemër tjetër,
Duhet të kurdiset me kujdes, që të kthehen gjithë dashuritë e jetës tënde pas,
Pa harruar asnjë çast,
Dashuritë e mëdha, dashuritë e mohuara, dashuritë kalimtare që i le jashtë
Dashuritë që vetë i harrove pas dere, ende tek qullen në shiun rrebesh,
Sytë e trishtuara të grave që deshe a të deshën në fshehtësi;
dashuritë që nuk i harrove asnjëherë, asnjë,
A dashuritë e lëna përgjysmë për një kapriç të kotë,
Sepse është zemra e fundit, më kot një tjetër pret,
Të gjitha dashuritë e jetës tënde me vete duhet t’i kesh,
Aq më tepër tani, kur fletët e kalendarit
vazhdojnë të bien më shpejt se gjethet në vjeshtë.
Gusht 2024.