AGIMI I DEMOKRACISË SHQIPTARE PËRMES ROMANIT TË SHEFQET MEKOS

Spasse Thanasi

Më së fundi kam në duar dhe lexoj romanin e Shefqet Mekos “Rënia” (2025 ). Një roman që vjen me flladin e një epoke të re, që shumë breza e kishin ëndërruar. Një ditë erdhi kjo “kohë trimfale” për t’i sjellë njerëzve ndjenjën e lirë të shpirtit. Deri tani nuk është përshkruar nga askush “Koha e përmbysjes së madhe”, siç është ndërrimi i sistemit komunist në Shqipëri.

Shefqet Meko ishte vetë protagonist i kësaj kohe në Tiranë dhe e sjell origjinale “Rënien” groteske të partisë -shtet që sundoi gati 50 vjet. Personazhin e romanit Maks Prifti e ka veshur me tërë rrëfimin e kësaj ndodhie që “mbërtheu” Shqipërinë socialiste në zgrip të viteve ’90…

E jep Shqipërinë e varfër të fund viteve 1987 – 1990 si një “Amsterdam i lodhur” dhe gëzon me “Rënien e Murit të Berlinit” si një pararendës për fundin e një diktature të coptuar! Maks Priftin e çon sa tek Blloku i parfumuar, aq edhe tek Greku i tmerrshëm që i shërbente pabesisë ballkanike.

Në tërë rrëfimin e tij Shefqet Meko është origjinal, me gjuhë shprehëse të një realiteti të dhimbshëm dhe të një “përplasjeje të madhe” historike. Bashkë me Maks Priftin ai bashkon edhe studentët, pedagogët, që u “sulën” të parët kundër regjimit komunist dhe kërkuan ndryshimin.

Romani “Rënia” i Shefqet Mekos prej 410 faqe përcjell befasi tronditëse në rrëzimin e regjimit komunist të viteve 1990. Me këtë rrëfim unikal në vendin buzë Adriatikut, autori shëndërrohet në një “kronikan” historik për vendin e shqiponjave, njëlloj si Orhan Pamuk për Stambollin otoman të kohës moderne.

Kontributi publicistik e romanor i Shefqetit në letërsinë shqipe është tejet i ndjeshëm pas veprave të tilla si “Saga përtej Atllantikut” dhe “Viza Amerikane”, që janë si dy kryevepra të romanit të arrirë mjeshtërisht me gjuhën e rrëfimit dhe filozofinë e jetës. Jo më pak se këto do “shkëlqejë me ndjeshmër” edhe romani tjetër që i pason, “Rënia”, me stilin e një një “sage” tjetër shqiptare në solemnitetin e kohës me “guxim përballës”!

Nga Shqipëria në qoshen e Ballkanit ai sjell befasisht “erëra të panjohura”, sjell “rënien e devizave tabu të sistemit”, largon nga psikologjia e mbyllur fantazitë e frikshme të zërave njerëzor me “instikamin e munguar”.

Autori me ngazëllim hap vizionin e Akademisë Universale të Mendimit për Botën e hapur e demokratike.