Zana Tako: Na ishte njëherë MORALI!

E takova një ditë rastësisht. Ishte ulur në një cep të rrugës dhe vështronte përhumbur. Mezi e njoha. Ndoshta nga mënyra se si foli, si buzëqeshi, si më shtrëngoi dorën.

– Ka kohë që nuk të kam parë? – i fola, – Nga ke qenë?

U përgjigj ashtu si di vetëm ai të flasë, vetëm ai!

– Këtu jam, por tani ndoshta nuk bie shumë në sy!

Buzëqeshja e tij ishte si një dritëz që çel e nuk do të fiket. Morali qëndronte i heshtur pranë meje. Më vështronte e donte të fliste, të fliste… oh sa shumë. U përpoqa të mos e vinte re keqardhjen time tek e shihja ashtu, mënjanë rrugës, atë, që dikur ecte me kokën lart, me hap të vendosur, që buzëqeshte me gjithkënd. Ishte si të them… si i zoti i shtëpisë. Gjithkund e nderonin, e respektonin, ia dëgjonin fjalën, mbështeteshin tek ai për çdo hall, për çdo nevojë e problem, e gjithkush nuk e vinte në dyshim atë që ai fliste dhe e tregonte shkoqur e qartë për të gjithë.

E vështrova një copë herë në heshtjen e tij. Doja t’i flisja, t’i prekja ballin e rrudhur… i ishin shtuar… sa shumë! Por rrobat i kishte të pastra, i vinin aromë të mirë. Flokët kishin filluar t’i thinjeshin, por si gjithmonë i mbante të krehura bukur. Qëndronte hijshëm e fisnik edhe ulur, model që nuk e zhbin koha. Nuk dukej i mërzitur por i menduar, e nuk doja t’i ngatërroja këto ty terma tek e shihja me vëmendje.

E kuptonte heshtjen time, e ngadalë më mori dorën dhe e shtrëngoi butë brenda dorës së tij.

– Të dukem i mërzitur? – më foli.

– Jo, – iu përgjigja, – i menduar.

Buzëqeshi lehtë. Është koha për t’u menduar! – vazhdoi, – jo për t’u mërzitur. Mërzia e plak njeriun, e plakja e mërzisë është si një punë që niset e lihet në mes!

Vështrimet tona u takuan. Isha e etur ta dëgjoja. Dora ime brenda dorës së tij përcillte ngrohtësinë që ta do shpirti, që tek rrallëkush e gjen. E ndjeu se doja ta dëgjoja, e kënaqësia që i dha kjo ndjesi e bëri të vazhdojë. Mbylla sytë dhe përfytyrova veten në një klasë me dritëza ylberi… dhe ai… Morali, Mësuesi i dashur, fliste si të luhej sinfonia e jetës….

– Shoh njerëz që rrëzohen e nuk dinë të ngrihen. Dua t’i ndihmoj, por nuk e duan ndihmën time. Kërkojnë një patericë për t’u ngritur, e përsëri nuk dinë ta kërkojnë edhe atë. Dhimbja e rrëzimit u therr, e të lodhur nga dhimbja zvarriten e bëhen pis!

Sinfonia sapo kishte filluar, e nuk doja të më shpëtonte asnjë tingull i saj.

– Grinden, por grindja është armiku i shpirtit të tyre. Të grindesh do të thotë të humbasësh arsyetimin, por moda e saj i ka veshur të gjithë, e të dukesh njësoj do të thotë se je si ai, e ai është si ti!

– Vorbulla e së keqes të thith. Është puna e saj! Por t’i afrohesh për t’u përpirë në gropën e saj nuk do të thotë se je i mençur! Fjalën e mençur e kupton vetëm kur ndodhesh brenda gropës. E do, i kërkon ndihmë, por e keqja çelësin e burgut të saj e mban në brez, e tallet e qesh me këdo që e ka kuptuar kurthin e saj.

– Goja e saj mban erë të keqe. Fjalët e saj brenda strofullës ndezin stuhi, shembin mure pa u ndërtuar mirë, prishin, derdhin, shkatërrojnë, e njeriu dergjet nën këtë stivë shkatërrimi pa kuptuar se si nisi e si përfundoi e gjithë stuhia!

Sinfonia vazhdonte me nota të trishta por të fuqishme.

– Uria për dinjitet endet e nuk gjen strehë. E tallin, luajnë me të, e përzenë me patericën e tyre duke i lënë shenjën e varfërisë, se nuk kanë ç’ti japin, se xhepat i kanë bosh por të mbushur. Por me çfarë? Me kacidhe që nuk vlejnë, por për ta është çështje jete!

– Kështu ngrysen e gdhihen ditët. Shoh e më kap trishtimi. I dua por nuk më duan! Ndaj edhe trishtohem. Por nuk mund të jetoj dot i trishtuar.

– Njerëzit janë si lulja, po nuk u vaditën me dashurinë thahen e vyshken, ju humbet bukuria, ju humbet freskia, por njeriu nuk kupton se nuk të bën të bukur thatësira e shpirtit. Nuk e duan më kopshtarin që të kujdeset për ta. E kanë ndërruar tashmë me një të syrgjynosur nga vdekja. Ai po ua than rrënjën, duke i gënjyer se dashuria i ka mashtruar. Rrena paguhet shumë nga njeriu. I shoh e mardhem, jo se frikem, por dua t’i ndaloj, t’u flas, por ma kthejnë shpinën. Për ta jam bërë si ves i keq. Kanë ngatërruar vendet se nuk mësojnë e i bëjnë lëmsh të gjitha. Fjalën e fundit e thonë në fillim. Në vend të vishen zhvishen. Në vend të urtisë përdorin ulërimën. Në vend të arsyetimit përdorin manipulimin. Në vend të besës tregojnë tradhtinë, si medalje të cilën e kanë fituar me mund dhe djersë. Përqeshin e u duket se kanë përvetësuar mësimin më të vështirë. Pijnë e dehen, e u duket se po punojnë natë e ditë për pak nder e respekt. Përdorin shpinën e mikut, të vëllait për të shkruar emrin pabesi, e u duket si mastër shkencor i fituar nga më i miri. Kërcejnë kur duhet të vajtojnë. Këndojnë kur duhet të qajnë. Mburren kur duhet të heshtin. Ulërijnë kur duhet të skuqen nga turpi. E grisin librin e ligjit kur duhet ta mbajnë të hapur për të mësuar, por jo për të kopjuar…..

Ai fliste e fjalët e tij dukeshin si gjilpëra të padukshme që më çponin gjithandej. Nuk nxirrja zë, vetëm heshtja dhe dëgjoja. Pikëzat e mjaltit që rridhnin nga ato fjalë më ëmbëlsonin e nuk më hidhëronin, sepse ndjeja se ai ishte aty, ekzistonte, e të ekzistosh do të thotë se je i qënësishëm, je në jetë, e Morali, ky Zotni fisnik e i Madh në çdo kohë po fliste, e unë dëgjoja e mrekulluar, edhe se sinfonia më rrëmbente njëlloj si era që zbret e ngjitet përsëri duke fërshëllyer melodinë e saj që vetëm ajo di ta interpretojë …

– Bëjmë një copë rrugë bashkë? – i fola me ëmbëlsi. Më pa drejt në sy dhe me buzëqeshjen e tij diellore nxorri vetëm këto fjalë:

– Fola mjaft! Tani do shetisim të dy dhe do shijojmë gjithçka na ka falur madhështia e krijimit.

Sinfonia derdhte notat e fundit të valsit pranveror. Ngjyrat e stinës reflektoheshin brenda ylberit që na shoqëronte në atë shëtitje, e cila do të mbetej si një ndër kujtimet më të bukura të jetës sime!