Trumpi dhe butoni bërthamor

Impulsiv, bombastik dhe i prirur për grindje, Presidenti Trump ka shkaktuar pyetje serioze në mendjet e shumë amerikanëve rreth komandimit dhe kontrollit të armëve bërthamore. Zoti Trump tashmë ka kërcënuar Korenë e Veriut me “zjarr dhe tërbim sikurse bota kurrë nuk ka parë më parë” A mund ta bënte vërtet këtë? A ka kufizime?

Komiteti i Senatit për Marrëdhëniet me Jashtë me Kryetar Bob Corker (Republikan i Tennessee) meriton mirënjohje për transmetimin e këtij shqetësimi në kohë në një seancë gjatë këtij muaj, i pari i këtij lloji që nga viti 1976.

Natyrisht, pyetjet po lindin nga personaliteti i z. Trump dhe mund të mos ishin ngritur nëse dikush tjetër u zgjidhte president. Por fakti është se z. Trump ulet në Zyrën Ovale dhe mban fuqinë për të nisur armë bërthamore dhe që të dish se si ato funksionojnë është e rëndësishme.

Filloni me një dallim kyç mes sot dhe Luftës së Ftohtë. Gjatë ballafaqimit të gjatë me Bashkimin Sovjetik, të dy palët kërcënuan njëra-tjetrën me raketa të armatosura me armë bërthamore që mund të godasin tjetrën brenda 30 minutave. Të dy vendet krijuan sisteme të përpunuara komanduese dhe të kontrollit për të mundësuar një reagim të shpejtë për të sulmuar.
Kërcënimi i një hakmarrjeje të sigurt dhe të shpejtë – mbajtja e pistoletave në kokë – kishte për qëllim të pengonte luftën. Për ta parandaluar në mënyrë efektive, duhej të ishte e besueshme. Në Shtetet e Bashkuara, presidenti ishte, dhe është, i vetmi qe merr vendime.

Ai mban një kartë për të vërtetuar autoritetin e tij, dhe në rast të një sulmi të jashtëzakonshëm ndaj Shteteve të Bashkuara, me ndihmën e ndihmësve ushtarak, ai do të duhej të merrte vendime tronditëse në pak minuta: nëse kombi është nën sulm, si të hakmerret, cilat objekte duhet të synojë, cilat armë do të nisen.
Raketat me bazë në tokë mund të lëshohen brenda rreth katër minutave nga urdhri i presidentit, në det, brenda 12 minutash apo më shumë. Natyrisht, në një emergjencë të tillë, nuk ka kohë për një takim të Kabinetit apo konsultim me Kongresin. Ky sistem ende ekziston.
Por ankthi i ndjerë nga shumica e amerikanëve nuk është aspak për skenarin e Luftës së Ftohtë. Përkundrazi, ajo ka të bëjë me një konflikt bërthamor në botën e sotme të fuqive bërthamore të nivelit të dytë, veçanërisht me Korenë e Veriut, e drejtuar nga një tjetër udhëheqës bombastik, i cili ka kryer gjashtë teste bërthamore për 11 vjet dhe po punon për raketat me rreze të gjatë për të shpërndarë raketat bërthamore.

Shqetësimi është se çdo lloj konflikti – ndoshta një luftë e filluar me mjete jo-bërthamore, ose një lëshim i papritur i raketave, ose një keqkuptim – mund të nxiste Z. Trump impulsiv, të kërkonte një sulm bërthamor. Në këtë skenar, ashtu si me sulmin gjatë Luftës së Ftohtë, autoriteti i z. Trump në kulmin e piramidës së komandës dhe kontrollit nuk është në dyshim. Por ka kufizime.
Ka shumë të ngjarë që do të ketë pak më shumë kohë për shqyrtim, një dritare për të tjerët që të shqyrtojnë dhe ndoshta të debatojnë ose të vonojnë një urdhër të sulmit bërthamor. Hans Kristensen nga Federata e Shkencëtarëve Amerikanë mori planet amerikane të luftës strategjike amerikane të 2012 në bazë të Ligjit për Lirinë e Informacionit që deklaron qartë se opsionet dhe ekzekutimi i sulmit duhet të kalojnë sipas ligjit vendas dhe ndërkombëtar dhe se çdo armë që përdoret “duhet të përputhet” me kërkesat e Ligjit të konfliktit të armatosur: “Nevoja ushtarake, shmangia e vuajtjeve të panevojshme, proporcionaliteti dhe diskriminimi ose dallimi”.

Ish kreu i Komandës Strategjike të SHBA-ve, gjenerali në pension i forcave ajrore, C. Robert Kehler, dëshmoi se ushtria amerikane nuk ndjek verbërisht urdhrat dhe do të pyeste – dhe kontrollonte – nëse një urdhër për të nisur armët bërthamore ishte e ligjshme. Panelit të Senatit iu kujtua gjithashtu se sistemi është bërë nga njerëzit, proceset, verifikimet dhe kontrollet, dhe nuk është automatik.
Për më tepër, kur bëhet fjalë për luftimin e luftërave në përgjithësi, Kongresi ndan autoritetin me shefin ekzekutiv dhe se autoriteti mund të ushtrohet më qartë në një vendim për përdorim bërthamor që nuk merret në kushte emergjente.
Megjithatë, ekzistojnë zona shqetësuese gri. Po sikur të shpërthejë lufta konvencionale, në Gadishullin Korean, Kongresi jep miratimin për të mbrojtur aleatët e SHBA-së, Korenë e Jugut dhe Japoninë, viktimat janë të shumta dhe zoti Trump dëshiron të përdorë një armë bërthamore me shpresën se do të përfundojë shpejt konflikti?
Ai mund të argumentojë se një armë bërthamore që synon një objektiv të largët të armëve të Koresë së Veriut është proporcional, ushtarakisht i domosdoshëm dhe i aftë për të ndalur vuajtjet e mëtejshme. Atëherë, çfarë do të ndalonte një president? Kufiri midis luftës konvencionale dhe asaj nukleare mund të jetë shumë e paqartë, siç ishte në Evropë gjatë Luftës së Ftohtë. Këto pyetje kërkojnë shqyrtim të kujdesëm.

Personaliteti i z. Trump nuk duket se ka gjasa të ndryshojë. Por ka një fushë ku ai mund ta bëjë botën më të sigurt: procedurën e Luftës së Ftohtë, që lidhej midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë, për mbajtjen e raketave bërthamore me bazë në tokë dhe ato detare, në gatishmëri për nisje.
Kjo është një pengesë nga epoka e shkatërrimit reciprok të sigurt që mund të modifikohet në të njëjtën kohë nga Shtetet e Bashkuara dhe Rusia, një lëvizje e mençur dhe pragmatike për të lehtësuar alarme të rreme, të cilat përbëjnë kërcënim për keqpërdorim dhe katastrofë.
Armët bërthamore do të mbajnë ende fuqinë e tyre shkatërruese; ata do të mbeten një pengesë e fuqishme. Por, duke i dhënë një udhëheqësi më shumë se pak minuta për të vendosur nëse do t’i nisë ato në një krizë, duket se është një hap i mençur që zoti Trump, i cili e mban atë kartë të autenticitetit të armëve bërthamore rreth tij, me siguri mund të vlerësojë.

/The Washington Post – Lexo.al/