Përfundimisht: Self destruktions
Sotir Athanasi
PARAMNEZI *
Kishim dy javë që e kërkonim “shinandërruesin”, shokun tonë, në «kafenenë e preferuar”.
Celulari i mbyllur heshtte, ndërsa kompjuteri përsëriste automatikisht:
“Numri i kërkuar mund ta ketë të fikur telefonin”.
Kjo shurdhëri, jo vetëm që s’fliste për ogur të mirë, por na e rriste tensionin e na e shtonte ankthin.
Se duhet ta pranojmë: ne njerëzit e letrave, qëmoti, në rininë tonë, kishim vendin e takimit, Bibliotekën në Pallatin e Madh të Kulturës dhe jo në shtëpitë e njëri-tjetrit. Ndërsa tani që kohët ndryshuan, «kafeneja e preferuar” qe kthyer në strehën tonë të përbashkët.
Veç kësaj, ky varg i Dritëro Agollit qe bërë shkak të përzgjidhnim, jo vetëm lokalin, por edhe njeriun që na shërbente.
Megjithatë,
Vëllimi i tij “Triumf” qe përkthyer në më shumë se pesë gjuhë e kjo ia ngrinte vlerat grupit, si edhe “kafenesë”. Veçse, bashkë me të edhe “kamerierit tonë poet” gjjthashtu; megjithëse vargëzimi i tij nuk ngrihej dot mbi bejtet.
Sidoqoftë, autori i “Triumfit”, me gjerësinë karakteristike, u kishte ofruar, ndonëse shumë në të rrallë, një copë vend krijimeve të tij në organin ku ai punonte, për vargje që ‘ëmbëlsisht’ ia sistemonte për t’u dalluar disi nga ‘vargëzimet’ e rëndomta e pa vlerë. Apo rendjes e renditjeve bajate, karakteristika dalluese të bejtexhinjve.
Hija e fisnikërisë së tij mbulonte, megjithatë, varfërinë ideoartistike të bejtexhiut. E mbase këtu duhet kërkuar edhe arsyeja e ardhjes si kamerier e këtij «poeti”.
E çuditshme, por e njëmendtë. Kohët e fundit, te”kafeneja… nuk mungonte vetëm shoku, por edhe vargëzuesi ynë me tabaka, për të cilin morëm vesh se qe me leje të zakonshme (pak si e çuditshme kjo), si edhe poeti ynë i parapëlqyer i vëllimit aq të suksesshëm “Triumf”.
Dikush nga ne, meqenëse edhe telefoni i këtij të fundit heshtte gjithashtu, kishte shkuar në redaksinë e organit ku poeti qe drejtues dhe ai i kishte thënë se do të rikthehej te “kafeneja… porsa të përfundonte një studim që kërkonte shumë punë e kohë të veçantë.”
Për “shinandërruesin” poeti nuk dinte asgjë.
E megjjthatë, kjo s’duhet të qe e vërtetë. Edhe për faktin se në pesëdhjetëvjetorin e lindjes së Fisnikut, le ta quajmë kështu autorin e “Triumf”, shoku ynë nuk ishte parë. Që atëherë kishin kaluar më shumë se dy javë.
S’qe dramë, as përkesë rastësore s’duhet të ish, veçse për një befasim, si ata me çudira, sigurisht që duhet të merrej.
Ndërkaq, shpura nëpër mend një aksiomë të shkruar nga “shinandërruesi”, që nënvizonte në romanin e tij të fundit: “Një zakon i hershëm rinor kthehet tashmë në sëmundje dhe i ngjet disi të martuarit, i cili, kohë pas kohe, në mos kaloftë nga ballkoni i dashurisë së tij të parë (të dështuar), në rrugën e shtëpisë së saj këmbët do ta shpien”.
Dhe, o Perëndi! S’kisha mbaruar ende perifrazimin, kur u përballa me… “Shinandërruesin”. Ai, miku dhe shoku im i letrave.
Për të parën herë, ndër vite, që zhdukur pa njoftuar kërkënd nga shokët tanë. Madje edhe mua, që më kishte si më të ngushtin, ma kishte mbajtur të fshehtë. U përqafuam si të kishim vite pa u parë. – U bënë dy javë që je avulluar nga “kafeneja e preferuar…”.
– Po, – më tha pa e fshehur aspak shkakun, por edhe pa treguar ende asgjë për të. –
Në atë “kafe…” nuk do të më shihni më, – dhe sytë iu skuqën.
– Në qoftë se e ke me gjithë mend, a mund të di arsyen? Ai heshti për një grimë herë dhe më vendosi krahun. Në paralelen tjetër të rrugës ishte një “Bar-Kafe” që nuk më kujtohet shkaku pse e kishim braktisur. Shkuam deri aty, pa këmbyer asnjë fjalë.
Zumë një kënd dhe porositëm nga një teke përpara se të merrnim kapuçino.
– Ti e di që fëmijët e mi i kam në Stokholm.
– Po.
– Aty kam qenë këto dy javë. Kështu u doli oferta se biletën ma parapaguajnë gjithmonë ata dhe koha e ndenjjes është në vartësi të saj. Mund të ishte edhe një muaj. Gjë që do të më torturonte më shumë shkëputja nga shokët, sesa ndarja e përhershme me… dikë.
Mua m’u rikthye fytyra në vend. Atij i iku.
– Fenomeni i Elbasanit, edhe mbas gjysmë shekulli, përsëri do të ngrejë krye. Më ndjek sërish një mallkim i papërfillur nga unë, por që më ka kthyer, pa e kuptuar, në «peng të persekutimit».
– Nuk të kuptoj, – thashë. – Fol më shkoqur. Jemi apo jo shokë të rinisë?
– Pse jemi të tillë të them se “kompleksi i shinandërruesit”, bashkë me “fenomenin e Elbasanit”, edhe pse kanë lënë pas një pëllëmbë dekadash, përsëri ngrenë krye; më mbajnë “peng” e më pezmatojnë, si në kohën e LUFTËS SË KLASAVE. Jo me
shuplaka fytyrës, por me baltosjen e saj. Gjë me të cilën nuk do të pajtohesha kurrën e kurrës. Unë mbeta pa fjalë.
Ai ma bëri të qartë se çfarë kishte ndodhur, edhe pse e pranonte nofkën “shinandërrues”, ngaqë të gjithë e dinim se në rininë e hershme kishte punuar në hekurudhë. Qe rasti të shpjegonte origjinën e saj:
Përpara viteve ‘70, miku im, një natë, një dhe të vetme, ai ishte i detyruar të vetëvihej për të bërë “shinandërruesin” në linjën e trenit të mallrave.
Qe natë korriku, e errët e pa drita. Por dhe pa yje. Ose më mirë, ata ishin arratisur nga hapësira galaktike për të mos qenë të pranishme në një bëmë tokësore, krejtësisht të keqkuptuar. Mbase në një kasaphanë të pritshme të kësaj bote.
Vullnetarët e nisur për në hekurudhë ishin shtrirë së bashku me pajisjet e tyre në të gjithë hapësirën (përfshi edhe shinat e trenit), si në freskinë e një fushe futbolli e jo në platformën e hekurudhës.
Aty nga ora tre e mëngjesit, kur të gjithë flinin për shtatë palë qejfe, miku im, i pagjumë, në pamundësi për një zgjidhje tjetër dhe për të evituar panikun po të jepte alarm; ndaj rrezikshmërisë që po afrohej, dëgjonte, jo pa një tmerr të paimagjinueshëm, uturimën e trenit, i cili, tërësisht jashtë itinerarit, po i sulej platformës si një tufë egërsirash shqerrave.
Shoku im mbërrin me ngut te pozicioni i këmbimit të shinave. Fatmirësisht, në sekondat e mbrame. Pas vetëm një a dy sekondash, një garniturë kaloi në linjën e mallrave rezervë.
Makinisti, me pak manovrim, frenoi në kohën e duhur. Por, megjithatë, nuk shpëtoi një dëm i vogël material. Dy vagonave me gabie u qenë thyer dërrasat e ambalazhit e mbase edhe ndonjë gërvishtje në aparatura. Veç kësaj, dikush, ai që duhet të kryente rolin e “shinandërruesit”, ia kishte këputur gjumit brenda vagonit, në vend që të ishte në krye të punës. (Ka apo jo lëvizje trenash në ato orë).
Kur u zgjua, kuptoi se kishte thyer vetëm këmbën. Jo kokën.
Ajo i shpëtoi për t’u gdhirë në burg. Kaq. Asgjë më shumë.
Kaq, por dikush e ngatërroi keqas gjendjen. U konsiderua sabotazh. Dhe gjyqi për të ishte i pashmangshëm. Për më tepër se shoku im e kishte një “kleçkë në biografi”.
Tjetri u ndodh bosh dhe ngaqë nuk kuptonte se çfarë kishte ngjarë, përfundoi pas hekurave në atë mugëtirë.
Nuk u tha as edhe një fjalë e mirë që shoku im kishte evituar një kasaphanë. Jo. Se këtë heroizëm të vërtetë nuk mund dhe nuk duhej ta bënte një i deklasuar. Absolutisht jo. Jo dhe jo.
Po të dilte e vërteta në shesh se vullnetarët ishin lejuar të shtriheshin mbi shina, me siguri që kokat e drejtuesve të stacionit, mbase nuk do të viheshin te binarët, por dy dekada e ca në Spaç do t’i bënin, në qoftë se do të shpëtonin nga “gjysma e lekut “.
Prandaj u gjet më e udhës të dënohej gjumashi me këmbën e thyer dhe të çohej shoku im për riedukim në Elbasan, pas një gjyqi në kolektiv. Sepse paska qenë edhe një shinë tjetër rezervë, që shoku im mund ta shfrytëzonte.
(U harrua që kjo s’qe detyra e tij, prandaj dhe afërmendsh për të mos e ditur. Por ky detaj logjik nuk mund të hynte aty ku vepronte LUFTA E KLASAVE, domethënë marrëzia.
Të dy shkruanin, se ishin letrarë të rinj. Prandaj iu hoq e drejta për të botuar. Për ta kjo qe, as më pak e as më shumë, se vënie e kokës te binarët. Ose, më e pakta, prerje e duarve për krijimtari. Veçse në atë kolektiv ishte edhe një ziliqar “vargëzuesi” , që ambicien për të botuar në organet letrare të kohës nuk e shihte te mungesa e artit me bejtet e tij bajate të tipit:
Jam ushtar, / E ç’të jem më tepër
Për ty PARTI/ edhe tëndin distinktiv në setër, të ma hedhin / Mbi varrin, / do të doja, / Si gjyshërve të mi të vjetër.
Por e gjente te militantizmi vulgar e madje edhe në keqinterpretimin apo edhe trillimin e shpifjen për ne të suksesshmit.
Këtu e ka burimin heqja e së drejtës sonë për të botuar. Zanafilla e së keqes, moçalin erërëndë, me bretkosat e saj, aty e gjen.
– The se kemi të bëjmë me fenomenin e Elbasanit, kështu?
– Po. Atje kishte një gazetë lokale dhe unë botoja herë pas here. Derisa doli një “kamerier”, si njeriu me tabaka i “ kafenesë sonë të preferuar”, dhe intrigoi te K/redaktori i gazetës historinë e cunguar të shinandërruesit, domethënë timen. Dhe nuk e mohoj, se më duhej të dëshmoja të vërtetën për ngjarjen. E cila, kuptohet, e ngarkonte me faj shokun tim. Kaq. Edhe vetëm kjo ama mjaftonte që të më mbanin sa më larg e mënjanë redaksisë.
Më bën çudi ngjashmëria e të dy tipave.
Në Elbasan ishte një spitullaq që kënaqësinë e arrinte kur përfliste të tjerët. Qe thjesht një pinguin në prag të periudhës së çiftëzimit, siç e ka nofkuar aq bukur humoristi dhe zv/ kryeredaktori ynë i nderuar i kafenesë. Mbase e teproj po të them se edhe kamerieri ynë është një kopje e tij kur i servir kafenë poetit tonë të suksesshëm. Përkulja e tij e kalon pragun e “pinguinit në çiftëzim”. Ky është vetë akti. Megjithatë kjo s’e ka penguar asnjërin nga ne ta quajmë POET e madje t’i japim edhe ndonjë lëvdatë si bakshish për botimin e tij të fundit, ndrequr aq ‘ëmbëlsisht’ nga FISNIKU.
Shefi i redaksisë, në gazetën lokale, me gjithë vlerat e shkrimeve të mia, u distancua. Ndihej edhe nga të tjerët mungesa e tij në “Barin veror te Lulishtja Portokalli” në Elbasan.
Humbjen e shoqërisë me të e vuajta gjatë dhe e durova për shumë kohë, si hekuri ndryshkun kur lihet i pambrojtur nga reshjet.
Dekadën e fundit rinisa dhe kam shkruar disa romane, pa llogaritur dhjetëra tregime.
Ngritëm gotat e pijes, pas të cilave ai do të vazhdonte:
– Dhe si një mallkim, afro pesë dekada më pas, në pesëdhjetëvjetorin e lindjes së… shokun tonë poet, autorit të TRIUMFIT, unë të mos ftohem në këtë jubile. E pse? Për një ngjarje komplet të keqinterpretuar.
Ai nuk shtoi më asnjë fjalë. Zëri i kishte marrë atë ngjyrim, pas të cilit vjen dhimbja e të braktisurit nga shokët, trazuar kjo me një pezm të pashmangshëm. Zgrip të cilin unë nuk do t’ia dëshiroja askujt. Aq më pak shokut tim. Kurrsesi një shkrimtari. Duart e tij ishin vënë të dyja në binarë. Natyrisht, nuk pritej që të kalonte treni mbi to, por edhe vetëm stuhia e beftë e virtuale e tij të keqen do t’ia sillnin.
Rrugët e asaj redaksie qenë të mbyllura. Por më e keqja nuk ishte këtu. Gjetiu synonte ajo: te hija e zezë e një karakteri të papranueshëm e tërësisht të padrejtë që mbulonte tipin aq të pastër e të panjollosur të shokut tim. Ndryshe binte vlera e synimit. Shënjestra e tij devijohej. Oreksi nuk shuhej. Çiftëzimi i pinguinit nuk kryhej. Por kur realizohej ama, ajo që ai kishte intriguar mbërthente xhaketën dopiopet (sipas modës tre a katër dekada të shkuara) dhe humoristi i grupit tonë do të na thoshte: – A nuk është si M-ja e MacDonald-it ajo pala në shpinën e xhaketës së bejtexhiut tonë?
Gjithsesi, spica të tilla nuk i bënin fare përshtypje kamerierit tonë. Vërtet, ato qenë fishekzjarre përpara intrigantit me peshqirin e kamerierit në dorë dhe bejtet e pashprehura të “poetit”- kamerier.
Unë, për ta ndryshuar disi gjendjen, thashë:
– Nuk e kuptoj, miku im: pse e kemi lënë në harresë këtë lokal anësor, por e kemi zëvendësuar me “Kafenenë e preferuar” në rrugën tjetër paralele? Ai qeshi hidhur. Por qeshi.
Dhe kjo për mua ishte zgjidhja.
Ja se pse mora hov. Ai nuk më la. Bindja për ndryshimin e “Kafenesë”, m’u shtua.
– Skllavit, miku im, smira dhe zilia nuk është aspak e lehtë t’i hiqet. Ajo nis me fjalët: “I mirë, i mirë, është “iksi”, por në rini ka bërë këtë gabim”. A thua se ai “i ka mbajtur pishën”. Dhe vazhdon kështu me dekada. Edhe pse ti s’je më djalë i ri, por mezi ngrys vitet e muzgut të acartë, veç së tjerash, përmes krizave të vazhdueshme ekonomike e shpërfilljes shtetërore të partive që ndërrojnë dhe shpërdorojnë pushtetet, duke kënaqur vetëm klientët e tyre të babëzitur.
Por le t’i lëmë pushtetarët në PUSHTNINË e tyre. Tiranasit nuk thonë kot: “E keqja nga njeriu del me shpirtin”.
Tani, miku im, që mësove për “shinandërruesin” e ke të qartë “gabimin” që kam bërë. Ose më mirë, keqkuptimin e trashë?
– E di çfarë më ra ndër mend përpara se të takoheshim? – ndërrova temë unë. Ai tundi kryet. “Një zakon i hershëm rinor kthehet në sëmundje… – nisa unë të përsëris perifrazimin nga romani. Ai buzëqeshi për të shtuar:
– Kamarja e atij që ka intriguar ‘dramën’ për tjetrin, të jesh i sigurt që u hap udhën gojëve të tjera të flasin për ‘ tragjedinë’ e tij. Madje ta komediografojnë atë. Ky është ligji i UNIVERSIT…
Shoku im u gjallërua pas kësaj thënieje që, ishte në stilin e tij të të shkruarit.
Portreti i ndryshoi disi ngjyrë, siç u ndodh poetëve, kur sapo kanë formuluar një varg vërtet për të qenë. Por unë që e njihja mirë atë, një vlagë dhimbjeje, në mos e lexoja, e merrja me mend, se gjurmët e saj do të mbeteshin. Si një stuhi që kur kalon, do të lërë patjetër tragën e një shkatërrimi.
Në portretin e shokut tim unë lexoja: lodhje, hutim, zhgënjim.
Ato dy javë ai nuk ishte rruar fare. Shenjë kjo, jo vetëm e një lloj bjerjeje, por edhe e një shpërfilljeje për gjithçka rreth tij.
Deformimi shpirtëror mbaresat aty i lë… Prandaj, më befasonte kurajoja e qetësia (së jashtmi), me të cilën ai e rrëfente (dhe përballonte) këtë cunam, vetëm me dy javë shkëputje nga ne, shokët e tij. Dhe, megjithatë, për mua ishte ende larg ajo pamja e tij e zakonshme. Por që patjetër do të shprehte qetësinë, durimin dhe përpjekjen për të përballuar një gjendje.
Ne e ndërruam “Kafenenë…”.
Kjo s’qe vetëm ideja ime, por edhe e disa prej shokëve tanë, për të matur nga do të anonte balanca. Nuk e mallkuam.
E as hodhëm gurin pas krahëve.
Por neveri nuk mund të themi se s’ndiem.
Madje edhe tani që po flasim për të. Prania e atij kamerieri, ashtu, i përkulur mbi tabaka, na kujtonte vërtet një “pinguin në periudhën e çiftëzimit”. Duart e tij dridheshin nga alkooli. Ashtu ai qe për t’u mëshiruar…
Ne iu rikthyem qoshes sonë të vjetër në rrugën paralele. Të nesërmet që pasuan, shokët nisën dhe ata: një e nga një, të ndiqnin shembullin tonë. Kaluan ditë e mbase edhe javë. Poeti ynë i dashur u përkthye në Amerikë dhe e ftuan atje për të promovuar “Triumfin”. Kur u kthye, hoqi dorë nga gazeta. U përfshi në një OJQ mbi të drejtat e njeriut. Organin e shtypit tanimë e drejtonte një krijues tepër stigmatizues për shkak të prirjes së tij drejt humorit.
“Shinandërruesit” shefi i ri i redaksisë i botoi një cikël të tërë me poezi shumë të arrira. Urimet tona në Kafenenë e preferuar iu dhanë nga të gjithë shokët. Gëzimi na ishte kthyer thuajse plotësisht.
Kamerieri ‘pinguin’ mbeti vetëm me bejtet e tij. Pa poetë. Pa poezi. Pa shokë të artit. Por edhe pa objektin intrigues, lëndën e parë bruto për ta përpunuar.
Iu hoq e drejta për të jetuar çastin magjik, atë të pinguinit në prag të çiftëzimit.
Iu tret si kripa në ujë motivi i jetës.
Mbi shpinë nuk dallohej më as MacDonaldi.
K/redaktori i ri, kur u paraqit “poeti” bejtexhi me vargjet e tij, i kishte thënë:
“Organi ynë, miku im, nuk është revistë arkeologjike. Bejtet tuaja aty e kanë vendin”. Kjo e zhgënjeu tejet. Nuk ishte thjesht një përzënie nga fusha e poezisë. Qe më keq. Mbase e barasvlershme me refuzimin e dashurisë së një femre që ai, mëvetësisht dhe verbërisht e adhuronte në distancë, siç mund të biem në dashuri me… HËNËN. Kështu, mbeti tërësisht i braktisur.
Kupën e theu copa-copa rënia e xhiros dhe zëvendësimi në lokal me një djalosh të ri. Por kjo qe vetëm dukja*.
Mua m’u kujtua thënia tiranase: “E keqja te njeriu del me shpirtin”, dhe kafshova gjuhën për të mos e shprehur. Jo.
Zemërata jonë nuk ishte dhe as që shkonte deri këtu. Jo dhe jo. PAFUNDËSISHT JO.
– Jam i sigurt që poeti i vëllimit aq të dashur për ne “Triumf” do të vazhdojë të përkthehet edhe në ndonjë gjuhë tjetër dhe ai do ta ketë… “ përfunduar studimin e tij “ dhe do ta kuptojë, më në fund, shkakun e largimit tonë. Kot nuk ia vendosa emrin Fisnik. Tani që po hedh këto radhë, më duket se dëgjoj fërshëllimën e Tabletit që paralajmëron: mbërritjen e emailit të tij. Përmbajtja e të cilit do të jetë afërsisht kështu: “Miku im, mos di gjë ku e pi kafenë “Shinandërruesi?” Ose:
“Më duket se e keni ndërruar ‘Kafenenë e preferuar’. A vjen aty ‘Shinandërruesi’, se dua ta pi një kafe edhe me të.
_______
* Në lajmet e mbrëmjes të gjitha kanalet televizive njoftonin për një vetëvrasje. Ose vetëhedhje nga vinçi i një objekti në ndërtim. Ky qe ish-kamerieri në Kafenenë e preferuar, por tanimë plotësisht i braktisur edhe nga ne krijuesit.
Nuk qe zbimi nga lokali shkaku depresiv. Diçka tjetër, më e thellë, më e largët, në kohë e hapësirë, te një pasion, që s’ka të bëjë me poezinë, por me tjetër gjë. Ajo mbase duhet kërkuar: te mania e tejskajshme e cila për psikologët, quhet SMIRË. Dhe kjo duhet të qe e padukshmja: “SELF DESTRUCTION “ (VETËSHKATËRRIM), do të thoshte anglisht i biri që kishte ardhur nga Londra në ceremoninë mortore; për të cilin thuhej se i qe dorëzuar një copë letër me shënimin e të atit përpara se të bënte zgjedhjen fatale. – ENVY (SMIRA), – ia ktheu sërish anglisht i vëllai më i vogël, tek po i hidhte lulet mbi arkmor
– SMIRA?!
Thua të lindë bashkë me njeriun dhe e shoqëron deri në të pashmangshmen: GREMINË?
——————————
Paramnezi:*) = Përzierja e realitetit me trillin artistik.
Please follow and like us: