Poetë botërorë nën shqipërimin e Arqile Garos

Edgar Allan Poe: ËNDËRR BRENDA ËNDRRËS

 

 

Të fal një puthje në qerpik,

tani që po më thua – Ik!

Po dale! Do t’ ta  them açik:

Paske të drejtë, mike, kur thua,

se ish kjo jetë ëndërr për mua.

Derisa shpresa u venit,

e s’ ka të bëjë ish natë a ditë,

u bë vegim dhe hiçasgjë,

mos kjo na qënkej tjetër gjë?

Tani po ia rrëfej dhe zemrës:

ti ishe ëndërr brenda ëndrrës.

 

Qëndroj i vetëm mes rrëmetit,

ku rreh furishëm shkulmë e detit

dhe mbaj në dorë atë pak rërë,

në ngjyrë floriri. E shoh me tmerr!

Sa pak! por nis edhe më shket,

përmes gishtërinve rrjedh në det,

në thellësi dallga ma tret.

Si t’ ishin lot – njëlloj si lot!

Oh, më ndihmo, të lutem Zot!

që t’ i mbaj fort e t’ i shtrëngoj,

qoftë dhe një grimcëz të shpëtoj,

ta mbaj me mall këtu pranë zemrës,

pse ish një ëndërr brenda ëndrrës.

 

Shqipëroi: Arqile Garo, Janinë, qershor 2018.

 

Edgar Alan Poe: LENORA

 

U thye një shandan i artë! Oh, flatëroi një shpirt i gjorë,

gjëmojnë këmbanat atje lart – teksa kalon Stygin* mortor.

Ti, Gy Dë Ver nuk po loton? – qaj sot or’ mik, nesër është vonë!

E di! kjo pamje të trishton, Lenorë e ëmbël më s’ jeton.

Marshet funebre të ushtojnë, ligjet dhe vajet të fillojnë,

një hymn hyjnish –  vajto rininë që para kohe u nis e shkoi

vajtim dyfish – për vajzërinë e për të ritë që s’ do gëzojë.

 

“Ndyranë! q’ i deshët pasurinë por kurrë s’ i falët krenarinë,

“kur patë se vdekja po mbërrin, nuk mund ta fshihnit lumturinë!

“Tani vallë, si do ta vajtoni? – ç’ vargje funebre do t’ i thoni,

“çfarë ligjesh do t’ i ligjëroni – me ç’ sy frigashë do ta vështroni,

“për ligësinë ç’ do t’ i këndoni – pse vdiq e re, do t’ ja shpjegoni?!”

 

Kini pak turp: mos e teproni! Mjafton! një lutje belbëzoni,

qetësinë e shpirtit ia blatoni, këtë veç bëni edhe shkoni!

 

Sepse Lenora vdiq prej kohësh, me shpresën tok: e ti s’ do njohësh

prej dashurisë si lumturohesh e s’ do kesh fat të dhendërohesh,

me atë bukuri hyjnore që shtrirë aty, në arkë mortore,

me sytë e bukur mbyllur prore, me flokë të verdha vezullore,

me kacurrelët që s’ kanë vdekur, me synë e bukur që është mekur.

 

“M’ u hiqni sysh, pa m’ u qëroni! Nga hij’ e saj tretet demoni,

“tek engjëjt ngjitet mos harroni: mos e sfilitni e coptoni.

“Ndalni këmbanat, me ngadalë, nga toka s’ do tinguj as fjalë,

“në qiej shpirti saj u ndal, ndoshta mënon, fillon dhe fal:

“miqtë qiellorë, djajtë tokësorë me një fantazmë e zënë përdorë,

“nga Ferr’ i errët çnjerëzor në Qiell lart, e brishtë si borë,

“nga dëshpërimi njerëzor, në fron të Mbretit Qiellor. “

 

 

 

Stygia* –  ose ujrat e Stygisë janë burimet e lumit Krrathi, që në lashtësi quhej Stygi, në malin Helmos (Kalavryta) të Ahaisë në Greqi. Aty kishte pallatin Stiga. Në mitologji Stiga është oqeanidë, motër e Zeusit. Ujrat e Stygit, gjithmonë sipas mitologjisë, janë ujra vdekëtare. Cilado qenie e gjallë pinte aty vdiste ndërsa metalet që vinin në kontakt me të shkriheshin. Në ato ujra, neraida Tetis, nëna e Akilit, zhyti të birin dhe trupi i tij u bë i pavdekshëm. Por duke qenë se e mbante nga thëmbra ajo mbeti pika e tij e dobët.

 

Shqipëroi: Arqile Garo, Janinë, maj 2018.

 

 

Uolltër Uitman: O KAPITEN! KAPITENI IM!

 

 

Timonier! O Kapiteni im! Lundrimi ynë i frikshëm përfundoi.

Kurorat e dafinës rrëmbyem, anija jonë mbi stuhitë triumfoi.

Në port po mbërrijmë, dëgjoj këmbana që bien, njerëz të ngashëryer,

në velat e bardha të vaporit zulmëmadh, sytë kanë mbërthyer.

 

Po ti zemra ime! zemër! oh zemër!

Pika gjaku ngjyrë alle në kuvertë,

aty, Kapiteni im dergjet i shtrirë,

i shuar, i ngrirë, i pajetë.

 

Kapiten! Timonieri im! Ngrehu! Dëgjo këmbanat që gjëmojnë.

Çohu! Për ty flamujt valviten, për ty marshet jehojnë.

Për ty lulet thuren kurorë, për ty kanë dalë mileti,

ti po të presin me admirim populli e gjithë qyteti.

 

Eja Timonier! At i dashur, i shtrenjtë!

mbështet në supin tim atë kokë të shkretë.

Si një ëndërr ngjan, në kuvertë i shtrirë,

i shuar, i ftohtë, i pajetë.

 

Por nuk gjegjet Kapiteni im, buzë e zbehtë nuk më flet,

o babë, supin tim nuk e ndjen, nuk ke më dëshirë as vullnet?!

Anija u ankorua krenare, e plotë me udhëtimin final të përfunduar,

nga i tmershmi lundrim triumfatore vjen, me kurora lavdie mbuluar.

 

Ngazëllehuni brigje, ushtoni këmbana!

Heq hapat e mia mjerane mbi kuvertë,

aty, ku i imi Kapiten dergjet i shtrirë,

i shuar, i ngrirë, i pajetë.

 

Shqipëroi: Arqile Garo, Janinë, gusht 2018.

 

 

 

 

 

Aleksandër Sergejeviç Pushkin: GJËMBI

 

 

Një trëndafil është shpirti im,

e unë jam gjëmbi përmbi të.

Veç s’ dua që të merret vesh,

mikesha ime mos dijë gjë.

 

Se pres të vijë e mrekulluar,

një ditë të prillit, një mëngjes,

me sytë e qeshur të gëzuar,

me buzë të njoma porsi vesë.

 

Do ta verbojë ngjyra e kuqe,

pamja vrastare: e gjithë kujdes

me hap të lehtë e të ngadaltë,

do të afrohet të më presë.

 

Atëherë unë dorën bardhoshe,

që Zot, kaq shumë e adhuroj,

oh me sa gaz – gëzim i poshtër –

i keq do bëhem, do t’ ia shpoj.

 

Pika e gjakut kur të bjerë,

mbi ju petale gjak – hare,

në ngjyrën tuaj do humbasë,

e do të bëhet njësh me ne…

 

 

Shqipëroi: Arqile Garo. Janinë, maj 2018.

 

Aleksandër Sergejeviç Pushkin: PËR ANËN…

 

 

Një çast të mrekulluar ndër mend bie,

kur befas para meje u shfaqe ti,

si një vegim verbues lumturie,

si vezullim plot dritë në zbrazëti.

 

Mes vuajtjesh, një det melankolie,

në mugëtirë i mbytur, n’ agoni,

më sillte zëri yt himne magjie,

ëndrroja kurmin tënd plot hijeshi.

 

Në vitet gjëmëtare që kaluan,

u tret ëndërr’ e bukur e plot shpresë,

zërin e ëmbël vuajtjet ma shuan,

imazhi ëngjëllor u bë harresë.

 

Në errësirë, syrgjyn, i shpartalluar,

kur ditët rrokulleheshin në hon,

kur Zot e muza larg kisha dëbuar,

me buzë të ngrirë, pa lotin që sëmbon.

 

Por ja, vjen ditë e zgjimit të bekuar,

kur ti pranë meje erdhe përsëri

si një vegim verbues, i praruar,

një vezullim plot dritë në zbrazëti.

 

Më mbushi zemrën time të dërrmuar,

e ëmbla dashuri që u ringjall,

flatrojnë hyjnitë me muzat përqafuar,

buza më qesh e loti rrjedh plot mall.

 

Shqipëroi: Arqile Garo, Janinë, maj 2018.

 

Aleksandër Sergejeviç Pushkin: NA ISHTE NJËHERË NJË KALORËS I  VARFËR

 

 

Na ish një kalorës i varfër,

i zymtë e me çehre të zbehtë,

i heshtur, me zemër të pastër,

i çartur, i ashpër, i drejtë.

 

Një vegim, një vizion i pashuar,

qe rrënjosur në trurin e vet

një pejsazh që e kish mrekulluar,

dhe në zemër i mbeti, përjetë.

 

Për Gjenevë, kur u nis t’ udhëtonte,

pranë një kryqi që ndodhej aty,

pa hyjlindësen Mari që e ftonte,

nënë e Krishtit, i foli me sy.

 

Ng’ ai çast shpirti i tij u coptua

e nuk pa më me sy femër tjetër,

gjersa fryma e fundit iu shua,

nuk foli me grua, as të re as të vjetër.

 

Helmetën e uli mbi sy ng’ ajo ditë,

e më nuk e ngriti, njeri më nuk pa,

e në vend të shallit mbante si meit,

rruzare asketësh të zymta, hata.

 

Ai nuk i falej Atit as të Birit,

dhe frymën e shenjtë mohoi përgjithmonë,

kalorës i mjerë në prag të delirit,

i çuditshëm fort, tuaf që i thonë.

 

***

 

Netëve të gjata gdhihej i malluar,

aty pranë shenjtores, ikonës së saj,

sodiste me ngulm sytë e pikëlluar,

e i rridhnin lumë lotët n’ atë vaj.

 

Ish ai imazh shpres’ e ngazëlluar,

mbushur dhëmbshuri e porsi fëmijë,

Ave, Mater Dei* mbi shqyt kishte shkruar,

me gjakun e ngrohtë nga venat e tij.

 

Kalorës iu turrën një ditë Palestinës,

emrin e një zonje sejcili thërret,

dhe nisën betejën, në zhegun e stinës,

mes vapës që mbyste, një pluhur kiamet.

 

Lumen coelum, sancta Rosa!* – briti,

u derdh si rrufeja, i egër si djalli,

mbi hordhitë osmane shpatën kur e ngriti,

demon i tërbuar, i rropi së gjalli.

 

***

 

Në kështjellë të largët tashmë ishte kthyer,

me vetmi mbështjellë, mbytur në trishtim,

i heshtur gjithmonë, i qetë, i zhgënjyer,

vdiq siç thanë: i çmendur për atë vegim.

 

Po kur qetësisht nisej për në qiej,

vetë fryma e djallit iu shfaq tinëzisht,

ja rrethuan shpirtin demonë të urryer,

ja mbyllën sinorët shejtanët me bisht.

 

Zotit nuk iu lut, s’ kish pse agjëronte,

aspak mëkatar nuk u ndje ai,

kërkonte me ngulm një shteg që ta çonte

tek nëna e Krishtit, zonjëza Mari.

 

Mbushur, urtësi, bindje të përkore,

tek Jezui ndërhyri, për të futi mik,

dhe gëzoi përjetë mbretërinë hyjnore,

kalorësi i varfër, endacak, ashik.

 

 

Ave, Mater Dei* (latinisht) – Përshendetje Hyjlindëse!

Lumen coelum, sancta Rosa!* – Ti drita ime e shenjtë qiellore!

 

Shqipëroi: Arqile Garo, Janinë, maj 2018.

 

 

 

Sergej Esenin: NUK PENDOHEM, NUK QAJ, NUK ANKOHEM…

 

 

Nuk pendohem, nuk qaj, as ankohem,

të tëra do shkojnë, siç mjegulla tretet ndër mollë.

Në thesarin e zbehtë ku jetoj konsumohem,

të rinohem s’ ka shpresë, as të shkoj prapë në shkollë.

 

Dhe ti zemra ime tash e tutje ndryshe do të pulsosh,

po të afrohet dallga e ngricës së acartë polare,

dhe toka e shtruar me të plepave pushin bardhosh,

më s’ të fton të vraposh këmbëzbathur rrëzë një are.

 

Marrëzitë endacake, gjithmonë e më rrallë po i ndjej,

si një flakë që luhatet dhe shuhet mbi buzën e tharë,

o freski e rinisë që humbe u trete e më s’ do të të gjej,

vrulle të pasionit, vështrime të egra plot zjarr!

 

Tani që dëshirat janë shterur e thahen ngadalë,

moj jetë, thua vallë mos në ëndërr të pashë?

Një mëngjes pranveror që renda i hipur mbi kal,

në fusha plot lule që kryq e tërthor unë u rashë.

 

Ne këtë botë jallane të gjithë jemi kalimtarë,

kullon zgjyrë e bakrit nga gjethet e panjës së prerë…

bekuar pra qoftë ajo çka shijuam e çfarë kemi parë,

që pat’ fatin të çelë e të vdesë qoftë edhe një herë.

Shqipëroi: Arqile Garo. Janinë, maj 2018.

 

Sergej Esenin: NUK DO VIJ MË

 

 

Nuk do vij më! Mbi degët kuqalashe më s’ do shkel,

e nëpër bar gjurmët e tua nuk do t’ i kërkoj,

me flokët lidhur si kurorë kallinjsh prej gruri,

të sjell ndërmend përherë dhe ëndërroj.

 

Me lëng porfiri manaferrash nëpër llërë,

kështu e bukur ëmbëltare dhe e brishtë,

më ngjan si perëndim në ngjyrë të trëndafilit,

si rreze drite mbi dëborë, kaq mrekullisht.

 

Bebet e syrit tënd u shuan, u venitën,

u tret dhe emri yt si tingull në hapësirë,

porse shami’ e vjetër n’ ato duar virgjërore,

mban ende një aromë prej mjalti erëmirë.

 

Yll’ i mëngjesit zbret në tokë një orë të vonët,

edhe lan sytë porsi maçok me njërën këmbë,

nga hojet muzikore të një ere pranverore,

për ty vibron me zë të ulët veç një këngë.

 

Le të më thotë tani mbrëmja bleroshe,

se ishe ëndërr: dhe ai që të latoi,

nga kurmi yt, nga beli dhe nga kofshët,

misterin tënd hyjnor me buzë nuk e shijoi.

 

Nuk do vij më! Mbi degët kuqalashe më s’ do shkel,

e nëpër bar gjurmët e tua nuk do t’ i kërkoj,

me flokët lidhur si kurorë kallinjsh prej gruri,

të sjell ndërmend përherë dhe ëndërroj.

 

Shqipëroi: Arqile Garo, Janinë, maj 2018.

 

Sergej Esenin: TANI DHE NE ANDEJ PO SHKOJMË

 

 

Tani dhe ne andej po shkojmë pak e nga pak,

në atë vend ku mbretëron heshtj’ e bekuar.

Ndoshta dhe unë, rraqet e mia ca nga ca,

duhet t’ i  mbledh e të gatitem për të shkuar.

 

Pyje të miat, madhështorë, plot me berioza!

Ti, rërë e stepës së pafund! Ti, toka ime!

Përballë k’ saj mrekullie që po shkon e do ta lë,

si mund ta fsheh dhimbjen që vjen me ngashërime?!

 

Oh, sa shumë, sa shumë q’ i desha në k’ të botë,

gjallesat që në shpirtin tim u mblodhën sonte,

paqen mbi lisat që me degë të shtrira mbi lëndinë,

harrohen me vështrimin tretur larg në horizonte.

 

Mes qetësisë mijëra mendime kam sajuar,

me mijëra këngë për veten shkrova. Edhe ndaj,

ndihem i lumtur që frymë thitha e kam jetuar

mbi tokën e egërsuar, në kohra të trazuara plot vaj.

 

I lumtur jam pse putha vajza e gra pafund,

përtypa lule e mbi bar të njomë u rrokullisa,

dhe kafshët, si fëmijtë e vegjël me plot mund,

i përkëdhela, u dhashë gëzim, kurrë s’ i degdisa.

 

E di se atje ku shkoj nuk jeshilojnë ograjat,

dhe thekra nëpër ara s’ ka, që dallgëzojnë,

përballë k’ saj mrekullie që po shkon e do ta lë,

mornicat akullnajë si drizat më qarkojnë.

 

E di që n’ atë vend s’ mund t’ u gëzohem,

këtyre fushave që ndritin posi ar në mugëtirë,

ndaj përqafoj me afsh njerëzit dhe ngazëllehem,

përse jetojmë tërë bashkë në këtë botë… Sa mirë!…

 

Shqipëroi: Arqile Garo, Janinë, maj 2018.