Pianistja Almira Emiri interviston kompozitorin e famshëm nga Izraeli, Boris Pigovat

I lindur në Ukrainë, i diplomuar për kompozicion në Rusi dhe tashmë, prej 29 vjetësh në Izrael, në Tel Aviv. Boris Pigovat është një nga emrat më të mëdhenj të muzikës izraelite dhe asaj botërore. Tashmë, prej disa vitesh ai është dashuruar edhe me muzikën shqiptare, përmes pianistes së mirënjohur Almira Emiri dhe koncerteve të saj “IsraAlb”. Kënga e famshme shqiptare “Lule borë”, e përpunuar nga Pigovat tingëllon shumë ëmbël dhe jashtëzakonisht emocionuese dhe është shndërruar në himnin e koncerteve “IsraAlb”, kudo ku ajo është luajtur në Izrael, Kosovë dhe së shpejti edhe në Shqipëri. Në tingujt e kompozimeve të Boris Pigovat janë edhe ritualet fetare: kambanat e kishave, lutjet hebraike dhe meloditë islame. Në fakt, Pigovat nuk ka qenë asnjëherë në Shqipëri: “Do të isha shumë i lumtur ta vizitoja Shqipërinë një ditë”, thotë kompozitori në këtë intervistë të bukur të realizuar nga pianistja Almira Emiri për gazetën online “Izraeli Sot”.

 ***

ALMIRA EMIRI – Boris, ka qenë një kënaqësi e veçantë për mua, të njihesha me një kompozitor me famë ndërkombëtare si ju, gjatë zhvillimit të Konkursit për Piano në Paris, ku unë isha nderuar si anëtare e jurisë. Pata rastin dhe të shoh aq shumë muzikantë të rinj të talentuar që interpretojnë kompozitorë bashkëkohorë. Si një kompozitor i elitës, cila platformë është më e mira për nxitjen e kompozitorëve bashkëkohorë dhe për të sjellë këto pjesë afër publikut?

BORIS PIGOVAT – Termi “kompozitorët bashkëkohorë” është shumë i gjerë. Unë preferoj të përdor togfjalëshin “kompozitorë të ditëve tona”. Sot, gjejmë një spektër shumë të gjerë të stileve përbërëse. Për kompozitorët që mbajnë stilin e tyre afër ‘neo-romanticizmit’ ose ‘neo-klasicizmit’ është më e lehtë për të gjetur audiencën e tyre. Mendoj se, më të rëndësishmit janë mësuesit, të cilët u japin ditëve tona studentëve të tyre. Nëse nxënësit i pëlqejnë kompozitorët dhe pjesët, ata do të vazhdojnë t’i luajnë më shpesh dhe do të vazhdojnë me tej për të eksploruar më shumë repertorin e ditëve tona.

Ju keni lindur dhe jeni rritur në Ukrainë, keni studiuar në Rusi, keni jetuar në Taxhikistan për shumë vite, dhe keni emigruar në Izrael në vitin 1990. Çfarë ndikimi dhe  cilat elemente popullore mund të dëgjohen në muzikën tuaj?

Arsimi im themelor është shkolla ruse. E dua dhe e vlerësoj shumë shkollën ruse, kompozitorët rusë dhe muzikën dhe e pëlqej Shostakoviçin, Unë kam qenë i ndikuar nga muzika e tij, që kur isha student. Unë mendoj se, stili im ndryshoi me kohën dhe filloi të bëhej më i thellë. Të qenit në Izrael është e bukur dhe, kjo tokë ka energji shumë të veçanta. Kjo tokë i do ata që e duan. Unë mendoj se, ky është vendi im. Mësimi në Rusi më dha një bazë shumë të mirë profesionale dhe unë gjithmonë do ta kujtoj atë.

Për njerëzit që, nuk e njohin muzikën tuaj ose që nuk janë muzikantë, si do ta përshkruanit zërin tuaj unik dhe elementet që kontribuuan në mënyrën tuaj të kompozimit?

Qëllimi im si kompozitor, para së gjithash, është të shoh se si muzika ime mund të prekë emocionalisht audiencën dhe të ngjallë ndjeshmëri. Mundem, pa asnjë problem, të përdor teknika të ndryshme moderne të kompozimit për të arritur rezultatin e dëshiruar dhe për mua çdo teknikë është vetëm një mjet, jo një qëllim. Por, në të njëjtën kohë, jam thellësisht i bindur se një melodi e gjallë dhe ekspresive, e cila bazohet në harmoni tonale, nuk ka humbur vlerën e saj. Tani quhet post-modernizëm, por unë isha një post-modernist edhe në kulmin e modernizmit. Gjithashtu, koncepti dhe forma e qartë e përbërjes janë shumë të rëndësishme për mua. Standardi më i lartë për mua janë veprat orkestrale të Çajkovskit, Mahlerit dhe Shostakoviçit. Këtu nuk i referohem aq shumë karakteristikave të tyre stilistike, sa i përket globalizimit të ideve të mishëruara në muzikë dhe thellësisë dhe fuqisë së madhe emocionale. Ndoshta për disa, stili im duket i modës së vjetër, por unë kam shumë kohë që i jam dhënë kësaj. Kjo është mënyra ime dhe unë sinqerisht e ndjek.

Një nga kryeveprat tuaja është Requiem e Holokaustit, cili ishte frymëzimi prapa kësaj pjesë?

Nëse unë dua t’ju tregoj historinë e Requiem “Holokaustit”, së pari unë do t’ju duhet të ju shpjegoj pse kam shkruar këtë vepër. Tema e Holokaustit (vdekja e 6 milionë hebrenjve gjatë Luftës së Dytë Botërore) është shumë e rëndësishme për mua dhe familjen time – gjyshërit dhe halla ime u vranë nga nazistët në Babiy Yar (afër Kievit) dhe unë u ndjeva diçka mistike në fakt se premiera botërore e Requiem-it u zhvillua në vitin 2001 në Kiev në mbrëmjen e Përkujtimit kushtuar 60 viteve të tragjedisë Babiy Yar.

Ju e keni kompozuar “Jerusalem” për piano solo – një pjesë tepër e bukur – duke kombinuar muzikën e Judaizmit, Krishterimit dhe Islamit, si dhe tingujt e ritualeve fetare si kambanat e kishave, lutjet hebraike dhe meloditë islame. A mendoni se një ditë njerëzit me besime të ndryshme do të jetojnë së bashku në paqe?

Po, unë besoj se njerëzit mund të jetojnë në paqe me njëri-tjetrin një ditë. Mendoj se do të duhet një kohë shumë e gjatë për ta arritur atë, por besoj se do të ndodhë.

A jeni një besimtar? A e praktikoni fenë tuaj? A është muzika gjithashtu një lloj feje?

Po, unë jam besimtar. Ndonëse nuk kam një kipa tani (kapelën tradicionale hebraike), por lutem çdo mëngjes dhe të përpiqem të shkoj në sinagogë çdo Shabbat. Muzika mendoj se, nuk është si një fe. Muzika është një gjuhë dhe një mesazh. Aplikohet për shpirtin dhe çdokush mund ta kuptojë atë.

Kompozimet tuaja u pritën me sukses të madh në Prishtinë ndërmjet Isralb Fest, dhe së shpejti do të luhen edhe në Tiranë. Pjesë të reja përfshijnë Nocturne dhe Wandering Stars. Çfarë prisni nga audienca atje? Tre vjet më parë, “Jerusalem” u luajt në Ditën e Pavarësisë të Izraelit dhe shqiptarët janë ende shumë të emocionuar prej saj.

Unë dua të transferoj tek dëgjuesit dhe interpretuesit ide etike, ndjenjat e mia, bukuria dhe dhembshuria ime (simpati) janë gjërat më të rëndësishme.

A keni qenë ndonjëherë në Shqipëri? A jeni kureshtar për një nga vendet e pakta në Evropë, ku njerëzit e të gjitha feve kanë jetuar gjithmonë në paqe?

Jo, unë nuk kam qenë kurrë në Shqipëri, por do të isha shumë i lumtur ta vizitoja Shqipërinë një ditë.

Gjithkush që e njeh këngën shqiptare “Lule Bore” e vlerëson thellësisht arranxhimin  tuaj për piano, të cilin ma keni kushtuar mua. Kjo pjesë është himni i “IsrAlb Fest”. Cila ishte përshtypja juaj kur e keni dëgjuar këtë këngë?

Unë nuk e kam vetëm pëlqyer këtë pjesë, e kam dashuruar atë. Kjo është një melodi shumë e bukur. Shumë “dolce e gentile”, siç mund ta etiketonim ne kompozitorët.

Cilat projekte po punoni tani? 

Unë jam duke punuar në Simfoninë time të 3-të, e cila do të jetë në dy versione të ndryshme. Një version është për një orkestër simfonike dhe versioni i dytë është për bandën e harqeve. Me instrumente shtesë të harqeve, ku të gjithë së bashku do të jenë 120 vetë.

Izraeli po organizon Festivalin e 64-t të Eurovizionit në Tel Aviv – një ngjarje që llogaritet të shikohet nga 200 milionë njerëz në mbarë botën. Duke pasur parasysh ndikimin e fortë të kulturës pop, si mund t’i tërheqim  interesin më shumë të rinjve për muzikën klasike?

E gjithë bota ka të njëjtin problem dhe secila nga orkestrat apo instrumentistët përpiqen të gjejnë rrugën e tyre. Ka më shumë koncerte për fëmijët dhe ka më shumë koncerte për të rinjtë. Në Izrael ne kemi Filharmoninë në xhinse, ku e gjithë orkestra është e veshur shumë kazual dhe koncerti është natën vonë dhe kjo i sjell të rinjtë më afër muzikës klasike.

Cilat këshilla do t’u ofroni njerëzve që nuk dinë shumë për muzikën bashkëkohore klasike dhe mund të ndihen pak të intimiduar prej saj?

Te hapin Youtube! Ata mund të gjejnë një seri te madhe të  mrekullueshme me muzikës klasike në internet.

ALMIRA EMIRI – Faleminderit për intervistën, Boris. Unë jam shumë e lumtur për vazhdimin e “Isralb Fest”, ku shumë nga kompozimet tuaja do të luhen përpara publikut shqiptar.

***

Rreth veprës së Boris Pigovat: “Holokausti”

Requiem “Holokausti” për Violën dhe Orkestrën Simfonike (1994/5) i është kushtuar kujtesës së hebrenjve që vdiqën gjatë Luftës së Dytë Botërore. Përbërja mori një çmim nga ACUM (Shoqëria e autorëve, kompozitorëve dhe botuesve muzikorë në Izrael) në 1995. Në vendimin e tyre juria tha: “Në vend të një kori duke kënduar një tekst tradicional të lutjes, kompozitori ka zgjedhur një violë që shpreh një kuptim të pandarë të pjesëve të ndryshme të lutjes.

Kompozitori zgjodhi katër pjesë nga requiem kanonik që shkrihej natyrshëm me shoqërite konforme.

Në pjesën “Requiem aeternam” kompozitori synonte të përshkruante një atmosferë misterioze të pushimit të përjetshëm. Pjesa më kuptimplote e kompozimit – “Dies irae” – është ndërtuar si një afresk i madh, duke bashkuar shumë fotografi të një kompozimi. Trompetat ne “Dies irae” shfaqen në një deklaratë origjinale dhe bindëse.

Pjesa “Lacrimosa” hapet në një kadencë të madh për viole, duke shprehur atmosferën e vajtimit dhe të qarjes. Pjesa e fundit “Lux aeterna” përfundon me pjesën tjetër të pikëllimit.

Përbërja është shkruar nga gjuha muzikore moderne, por nuk është izoluar nga dëgjuesit e auditorit dhe bëhet komunikative dhe ekspresive.

Një teknikë e veçant nuk ka qenë një qëllim për kompozitorin, por është përdorur për të shprehur një kontekst të thellë. Analistët mendojnë se përbërja është shkruar “nga zemra” dhe do të hyjë në “zemrat e dëgjuesve” në të ardhmen.

Mund ta dëgjoni këtu:

Lux externa nga Requieme e Holokaustit