Avdulla Kënaçi: FERTILISTI

Tregim

Rruga e Dajtit për disa qytetarë tiranas është e frikshme, por për disa të tjerë jo, veçanërisht për fshatarët që jetojnë faqe malit, mbi apo nën rrugën e asfaltuar. Shumë prej tyre, këtë shpat me kthesa e zikzake, e bëjnë çdo ditë, sidomos ata që merren me tregti. Një nga këta është edhe Ruben Shtiza. Është ai djali biond, me flokë të gjatë si kashtë elbi, trup mesatar, të ngjeshur e me tipare të rregullta. Herë pas here ngre njërën dorë apo tjetrën duke i kaluar flokët pas veshit. Po ta pyesësh pse e ka këtë mbiemër, as vetë nuk di ta shpjegojë, por ca të moshuar nga fshati Riskë, thonë se në atë familje, dikur të parët e tyre thurnin triko e rroba të tjera leshi, për tregti, vetëm me shtiza. Në këtë zeje përziheshin edhe meshkujt. Kështu, brez pas brezi u mbeti mbiemri Shtiza. Një mbiemër që mbahet mend. Rubeni kurrë nuk i ka zënë me dorë shtizat, as para e as mbrapa shkollës së mesme. Ai ka një makinë të vjetër, benz 240, nga ato gjermanet e para, ngjyrë ulliri. Kur pasagjerët e pyesin sa vjet ka që e përdor, ai u thotë jo pa një farë mburrje: “Që kur ishta 17 vjeç”. Pastaj shpjegon se e njeh trupin e saj fije për fije duke ia rregulluar vetë defektet. Me të ka mbajtur gjallë familjen. Në saje të kësaj makine, kurrë nuk i ka shkuar mendja të mërgojë jashtë Tirane. Benzin ia bëri dhuratë një kushëri i parë me të cilin ishin rritur së bashku. Ai nuk e pyeti kurrë se si e qysh e gjeti dhe pse nuk i kërkoi lekë. Vetëm sa herë që ai kthehet nga emigracioni me pushime, Rubeni lë të gjitha punët e tij dhe i shërben kushëriut si taksist.

Atë mëngjes ishte ngritur herët, kishte zbritur tre bashkëfshatarë në Tiranë. Dy prej tyre kishin punë nëpër zyrat e shtetit dhe i treti do të shiste perime të stinës, sidomos domate dhe rrush afusali me të cilat bagazhi i benzit ishte plot e përplot. Prapakolpi gati sa nuk prekte asfaltin. Në kthim dy prej pasagjerëve e pritën tek kthesa e Institutit të Higjienës, ndërsa i treti nuk dihej për çfarë arësye mungonte. Kështu, kur një burrë rrondokop buzë rrugës ngriti dorën, ai bëri frena të ashpra, pastaj hapi krahun dhe ndaloi pak më sipër.

– Jam me gruan, duam të shkojmë në Shëngjergj për hall, – iu lut hallexhiu me një zë të përvuajtur – tek Xoni shkojmë, të paguajmë me para të thata në dorë.

– Nuk është puna tek pagesa, – iu përgjigj Rubeni me mirësjellje – unë banoj në Riskë dhe aty ku doni të shkoni ju, distanca është dyfish më larg dhe rruga shumë e keqe.

– Bëni sevap, – tha i panjohuri – jam me gruan, shkojmë për herë të parë. Ne jemi nga Fieri dhe nuk njohim njeri nga këto anë.

– Hajde, hipni, – tha Rubeni me mëdyshje duke parë diellin që po rrokullisej mbi kupën gri të kryeqytetit.

Duheshin edhe dy orë që të zbriste errësira. Llampa e njërit nga fenerët e parë ishte djegur dhe atij nuk i kishte ardhur për mbarë ta ndërronte. I propozoi të panjohurit që gruaja e tij të ulej në vendin e parë dhe ai vetë mund të zinte vend në sediljen e pasme me dy bashkëfshtarët e tij.

– Mos e luaj shokun tend nga vendi i parë, – tha i sapoardhuri me vendosmëri – së bashku me gruan do të rrimë mbrapa. Do bëjmë si do bëjmë. Ja, le të ulet ajo nga ana e dritares dhe unë në mes.

Pas nja dy-tri “kollitjesh”, benzi u nis. Nuk fliste askush. Dukej sikur asnjeri prej tyre nuk dëshironte të prishte magjinë e udhëtimit. Dëgjohej vetëm uturima e babëzitur e makinës që gëlltiste kthesat një nga një. Pas çdo kodre, Tirana shquhej më qartë. Ishte pa anë e fund, por e mbuluar me një lloj tisi gri. Qyteti dukej shumë më i madh se Fieri. Në këto vitet e demokracisë kryeqyteti ishte shumëfishuar. Rubeni, pa ia ndarë sytë rrugës, herë pas here, prej pasqyrës anësore të makinës, ndiqte me sy bashkëshorten e fierakut. Ajo duhet të ishte tek të tridhjetat, aq sa ai në moshë. Kishte ca tipare të theksuara, flokëzezë, me sy të mëdhenj, vetulla të drejta dhe gjinj të bëshëm të cilët i fshihte me kujdes duke u përkulur përpara që të mos i dukej gjoksi aq i madh. Deri atëherë ajo nuk e kishte zbërthyer gojën fare. Thuajse nuk ekzistonte. Përse shkonin vallë tek Xoni? Çudi, nami i Xonit si mjek popullor kishte arritur gjer në Jug të Shqipërisë. Shumë njerëz shkonin për vizita mjeksore tek ai. Shumica ishin çifte që nuk lindnin fëmijë. Xoni kishte qenë traktorist i ish kooperativës, por qëkur kishte dalë nga burgu, merrej me mjekime popullore. I kishte dalë nami si pathua i zoti. Thoshte se “zanatin” e kishte vjedhur në burg nga një hoxhë që bashkëfshatarët e tij e kishin denoncuar se lëshonte nuska kundrejt parave. Xoni e kishte bërë mik shoferin nga Riska, jo vetëm se i sillte klientë nga larg, por edhe se e ndihmonte në përgatitjen e recetave, apo ilaçeve popullore. Madje detyrën e grumbullimit të kërrmijve që i nevojiteshin për bluarje, ia besonte vetëm atij. Si të thuash e mbante si një farë çiraku me pagesë. E kishte mësuar sa minuta të zhyste kërrmijtë në ujë të përvëluar, si të ndante mishin nga guacka, si t’i bluante këto të fundit e si t’i përziente me mjaltë zogash. Një filxhan miell i bluar kërrminjsh e njëzetenjë filxhanë mjaltë. Askush nuk duhet ta dinte këtë recetë. Por Xoni, nomatisjen kur përziente mjaltin me miellin e bluar nga guaskat, nuk e tregonte kurrë. E mbante sekret, madje mbyllej në dhomë i vetëm dhe çfarë lutej e çfarë thoshte, asnjë nuk e dinte. Rubeni jo se jo, por as pjestarët e tjerë të familjes. Me këto lloj kurash të çuditshme ai kishte bërë para të madhe në këto vitet e demokracisë. Si ata rrathët që vijnë duke u zgjeruar kur hedh një gur në suprinën e liqenit, ashtu rritej edhe fama e Xonit si mjek popullor.

Në mbarim të rrugës malore, aty ku pema e shkozës ia linte vendin pishës, nga pjesa e sipërme, ishte ngritur kafja Shabës. Atje do të zbrisnin dy pasagjerët, ata që kishin hipur të parët në makinë.

– Ruben, – foli njeri prej tyre – merru leje fierakëve. Pijmë një kafe tek Shaba, e paguaj unë. Pse ta bësh rrugën kot, e pashë në mëngjes Xonin që po zbriste në qytet. Për mendimin tim nuk dihet, kthehet apo nuk kthehet sonte, pyet njëherë.

– Ke të drejtë, – i tha Rubeni – pse ta bëjmë rrugën badiava duke i munduar këta jabanxhinj. Nuk ka gjë të mos dijë Shaba. Bëre mirë që ma kujtove, zakonisht Xoni aty lë porosi se ku gjendet.

Çiftit fierak nuk i shpëtoi asnjë fjalë nga ky dialog. Burri u shqetësua pa masë. Po lëvizte duart në mënyrë të pakontrolluar dhe po mundohej të merrte fjalën. Nuses së tij nuk i bënë aq shumë përshtypje ato fjalë, ose nuk ua kishte vënë veshin, ose nuk i interesonin. Ndoshta çdo vendim e kishte lënë në dorë të burrit dhe ajo do të bënte ashtu si të urdhëronte ai.

– Po vij edhe unë tek kafja, – tha fieraku në nxitim e sipër duke porositur të shoqen të priste në makinë.

Pasagjeri që zbriti kishte të drejtë. Shaba e dinte mirë situatën. Ai u tha se Xoni kishte zbritur në qytet herët në mëngjes dhe paskishte thënë se do të rrinte disa ditë tek i vëllai deri sa të nxirrte shpërblimin e burgut. Figuronte në listën që ishte shpallur në gazetë për shpërblimet. Ishte i 109-ti. Kur i dëgjoi të gjitha këto, fieraku u rrënqeth dhe gati iu mbush balli me djersë. Po i vritej shpresa e fundit. Si t’ia shpjegonte së shoqes se duhet të ktheheshin nga rruga? Duke e parë ashtu, të lëshuar e të rrënuar, Rubenit i erdhi keq, i sëmboi në zemër. Për ta qetësuar e ftoi për një gotë raki. Kushedi si e kishte hallin, ca i thotë e ca nuk i thotë i ziu njeri, mendoi. Iu afrua, i ra lehtë në sup dhe me zë të qetë e të vendosur i tha:

– Ngrije kokën lart e vështro nga maja e Dajtit; mali ka vënë mbi krye “çallmën” e zezë. Edhe andej nga perëndimi janë grumbulluar re të zeza. Qyteti i Durrësit nuk shquhet fare. Nuk dihet ku fillon deti e ku mbaron qielli. Me sa shihet sonte kemi stuhi shiu. Nuk ke ku shkon natën me gruan nga pas, o mik vëllai. Shtëpia ime është këtu afër. Nesër me kësmet, shohim çfarë mund të bëjmë.

Fierakut i pëlqeu propozimi. Ky Rubeni iu duk djalë i mirë, i dashur e mikpritës, por nuk mund të jepte miratim pa pyetur gruan.

– Ftoje edhe atë të vijë në lokal së bashku me ty, – tha pasagjeri tjetër.

– Ja ta pyes, – tha ai dhe u nis drejt benzit.

Nga lëvizjet e duarve u kuptua se gruaja e fierakut kundërshtoi dhe nuk dëshëronte të dilte jashtë makinës. I shoqi i saj u kthye zemërthyer, disi me fytyrë të murrëtyer. “Do qëndrojmë, nuk kemi nga ia mbajmë, do të bezdisim, po të kishte ndonjë hotel afër, do ishim rregulluar, por me sa duket këtu vetëm kafe paska”, tha ai disi i hutuar. Pastaj u drejtua me shpejtësi tek banaku dhe porositi një kafe pa sheqer. “E dua për gruan, do t’ia çoj atje tek benzi”, tha duke parë fytyrat e kureshtare të fshatarëve. Rubeni zgjodhi një tavolinë nga ana e dritares ku dukej benzi, prona e tij e vyer. Vjedhurazi shihte si gruaja e fierakut hapi dritaren e makinës, nxori nga çanta një paketë cigare, ndezi çakmakun dhe e afroi afër fytyrës duke e mbrojtur flakën me dorë. Pastaj e thithi fort cigaren. “Si harrova t’i them se tek makina ime nuk pihet duhan” i shkoi atij ndërmend, por tashmë ishte vonë. U kthye nga tre burrat e tjerë në tavolinë dhe bëri “Gëzuar”. Fieraku e ktheu gotën e tij me një të rrëkëllyer, pastaj ia bëri me shenjë banakierit ta përsëriste porosinë. “Për mua, jo”, tha Rubeni.

– He, mo, ja ku e ke shtëpinë pesë hapa larg, – tha njëri nga pasagjerët, ai që kishte propozuar i pari për t’u kthyer në klubin e Shabës.

– Mos e ngatërroni shoferin, unë e di kur pi e kur nuk pi ai, – ndërhyri banakieri. Fieraku përsëri e rrëkëlleu gotën e tij me fund. Dukej që ishte pijedashës, ose ndoshta ishte i nervozuar që po i shkonte rruga ters.

– Duhet të ngrihemi, – tha Rubeni – tek shtëpia ime na presin. Mora në telefon. Pse të na zërë shiu këtu në lokal?

E shoqja e fierakut, pasi rrufiti kafen, doli jashtë makinës për të mbaruar cigaren të cilën e thithte me duf. Fshatarët një copë herë u grindën kush të paguante, por Shaba u tha se Rubeni i kishte likujduar shpenzimet që bënë. Si ata nuk e kishin vënë re më parë? Panë njeri-tjetrin në sy, por nuk e zgjatën. E dinin se banakieri nuk e bënte dysh fjalën e shoferit. Aty, brenda lokalit, u ndanë dhe Rubeni, së bashku me çiftin fierak hipi në makinë e cila pas një rrotullimi gjithë zhurmë, degëzoi në një rrugicë të ngushtë e cila zbardhte nga zhavorri i trashë, i hedhur pa kujdes. Ndaluan pranë një shtëpie dykatëshe që binte erë gëlqere të bardhë. Një djalë i vogël shtatëvjeçar, biond, i qethur zero, hapi i gëzuar portën e hekurt dykanatëshe të oborrit. Pak më tej, tek fundi i shkallëve, prisnin një çift pleqsh dhe një nuse e re, e qeshur, trupdrejtë e mes-hollë. Dukej që kjo ishte një shtëpi mikpritëse që respektonte traditën e vjetër shqiptare.

Fierakët vunë re se shtëpia e Rubenit ishte e re dhe e bollshme, e pastër dhe e freskët. Dy nuset e reja, mysafirja dhe Naxhija, kështu quhej bashkëshortja e shoferit, kaluan në dhomën tjetër ose ndoshta në kuzhinë, ndërsa të tjerët u rehatuan në dhomën e pritjes. Dy pleqtë, herë njëri e herë tjetri e bombarduan me lloj-lloj pyetjesh mysafirin duke filluar nga ajo pse e kishte marrë këtë rrugë të gjatë e gjer tek përbërja e tij familjare, njerëzit e shtëpisë. Nuk vonoi shumë dhe Naxhija, sipas zakonit, u duk me një tabaka të madhe ku avullonin filxhanët e kafesë shoqëruar me nga një gotë raki. Ata të gjithë bënë gëzuar duke ngritur gotat lart. Ishte radha e mysafirit për të bërë pyetjet:

– Keni njeri në emigracion që ju ka ndihmuar për të ngritur këtë shtëpi kaq të bukur?

– Jo, nuk kemi, vetëm këtë fiill kemi, djalin që ju solli dhe makinën e tij, – sqaroi plaku.

– Ta keni me jetë, djalë punëtor. Ja që kur di të kullandrisësh, mund të ndërtosh vilë si kjo e juaja.

– Vilë jo, – tha Rubeni – në do të dish ku ka vilë, hidhi sytë tek ajo bregorja tjetër. Një deputet nga Tirana u tregua i zgjuar, bleu për pesë lekë një hektar të tërë. Asnjë nuk ia diti vlerën asaj kodre, por ai shpyllëzoi vendin, e sheshoi me rruspa brenda një dite dhe e ktheu në kopësht. Ne menduam se do ta mbante për pemishte, por pas tre vjetësh ngriti skelat dhe ndërtoi një vilë me pishinë. Asaj i them unë shtëpi.

Plakut i shkoi mendja se mos i biri niste nga sharjet dhe ai nuk e kishte qejf politikën, sidomos në shtëpi, ndaj nxitoi të ndërhynte:

– Nuk është keq ta ketë shtëpinë një deputet në fshat, kur të kemi ndonjë hall do të dimë ku të trokasim.

– Ah, ç’të gënjen mendja, mor baba, ata punojnë vetëm për interesin e tyre. Ka zgjedhur vendin më të mirë. Ajo bregore ka qenë musha fshati, ti e di saktësisht këtë, por ai na solli letrat që ka zotër. I dolën pronarë që nuk i kishim dëgjuar ndonjëherë. Se nga i solli tapitë, pastaj bëri shitblerje të rregullt. Gjithçka e hipotekuar, me vula dhe firma, sipas ligjit.

– Neve nuk na ka marrë ndonjë tokë, as bagëti kemi, veç një lopë. Tek vila janë punësuar katër bashkëfshatarë. Marrin rroga tek dera e shtëpisë, nuk është pak kjo, – shtoi plaku.

– Po, i paguan me nga 100 dollarë në muaj, aq sa merr në ditë një pjatalasës në Amerikë, – ia priti Rubeni i skuqur në fytyrë.

– Sidoqoftë një deputet është një deputet, – e përfundoi plaku bisedën duke porositur të shtrohej darka.

Dy nuset, sa dëgjuan urdhërin e babamadhit, u ngritën me vërtik dhe shtruan mësallën rrotull vatrës. Gatimet ishin të plakës. Kishte një huq të keq, sa herë vinin mysafirë, duhet të gatuante vetëm ajo, ndërsa nusja edhe mund të ndihmonte, por jo të bënte gjellë apo të përgatiste meze. Nusja fierake dukej tip gjakëmbël dhe ishte miqësuar shumë shpejt me të zonjën e shtëpisë. Ngjante sikur kishin kohë që ishin njohur. Me situatën u ambjentua më shpejt nga çfarë mund të mendohej. Kur kthente krahët, Rubeni e ngatërronte me nusen e vet, ndoshta nga që ajo pas dushit kishte veshur një fustan të Naxhijes së tij i cili i shtrëngonte tmerrësisht gjoksin. “Ndryshe nga ne burrat, gratë e gjejnë më shpejt gjuhën e përbashkët”, mendoi Rubeni.

Fieraku nuk i kurseu lëvdatat për gjellët. Disa nuk i njihte, apo ndoshta bënte sikur nuk i kishte provuar kurrë dhe pyeste me kërshëri për emrat e tyre. Pastaj papritur ngriti zërin:

– Ulu nëne, – iu lut ai – je lodhur, eja këtu në qoshe. Kemi dy nuse që shërbejnë, le të bëjnë edhe ato një punë.

– Kush i mbajti, le të eglendisen, unë e bëra detyrën time. Nusja ma ka vjedhur zanatin, por mua nuk më zë vend, tek ta ha me gërnjë, më mirë ngrihem e i gatuaj vetë – tha plaka, e ndëgjegjëshme për “xanxën” e saj. Të gjithë qeshën, ndërsa mysafiri i rrahu lehtë shpatullat. Pas darkës plaku mori lejë të shkojë në dhomën e tij, një kat më poshtë. Kishte orën e ilaç

– Mos e lër vetëm, nënë, – tha Rubeni i shqetësuar duke parë nga ajo. Plaka u ngrit në heshtje duke u uruar natën e mirë. Nuset e kuptuan që duhet të largoheshin, ashtu bënë edhe ato. Dy burrat mbetën vetëm përballë njëri-tjetrit, mysafiri në qoshe dhe i zoti i shtëpisë, Rubeni.

Jashtë kishte nisur stuhia. Shtëpitë e fshatit ishin tulatur. Ishte errësuar krejt dhe dritat në shtyllat e rrugës ishin shuar. Diku duhet të kishte ndodhur ndonjë shkëputje elektrike. Dëgjoheshin rrëketë e shiut si përplaseshin ritmikisht me forcë mbi çati dhe kupolën prej llamarine çeliku të benzit, jashtë në oborr. Një degë kumbulle herë pas here fshikullonte xhamat e dritares sikur kërkonte ndihmë. Zjarri në vatër gati ishte në të shuar. Pas kafeve, i pari e theu heshtjen Rubeni:

– Në se nuk e ke të msheftë, çfarë halli të pruri kaq larg me bashkëshorten tënde dhe si mund të të ndihmojmë?

– Eeh, ku nuk kam shkuar e ku nuk jemi vizituar. Kemi tetë vjet martuar e nuk kemi fëmijë. Jam djalë i vetëm në mes të pesë motrave. Dikush më ka folur për Xonin, menduam t’i shkojmë njëherë. Ti e njeh nga afër, a ia vlen vizita tek ai?

– Nuk di çfarë të them, vetëm po të tregoj se vazhdimisht shkojnë njerëz për t’u këshilluar apo marrë ilaçe popullore nga ai.

– Po ti the se di t’i përgatitësh ilaçet e tij.

– Po, di, ama nuk di çfarë u nomatis në dhomën mbyllur, ndoshta ndonjë ajet të Kuranit.

– Ne le ta provojmë vetëm me ilaçet, ndoshta ato e japin dobinë. Llogjikisht ato e bëjnë efektin e jo magjia. A mundet të na i përgatitësh ato ilaçe? – pyeti fieraku me një zë lutës.

– Mos, mor burrë, po më shtie në mëkat. Ju jeni nisur për tek Xoni e jo tek unë. Si mund t’i dal atij i pabesë? Ky është bisnesi i tij e jo imi.

– Ama ti je ndihmësi i tij. Po ne nuk do shkojmë të të spiunojmë. Lutemi na përgatit recetën. Ti di ta bësh atë. Në fund të fundit është dëshira jonë, – këmbënguli hallexhiu.

– Po e përsëris, ju po më shtini në mëkat. Si mundet unë të shes zanatin dhe sekretet e atij tjetrit? E kam si babain tim, më ka paguar kokërr më kokërr aq sa nuk e prisja. Më ka ndihmuar kur kam pasur nevojë dhe më ka besuar më shumë se djalin e tij. Jo, jo, punë që nuk bëhet, – iu përgjigj ai prerë.

– Mendoj se mëkat është të mos ndihmosh një hallexhi që ka ardhur nga ana e anës. Unë punoj në naftë, në një pus nafte. Kam marrë vetëm dy ditë leje, po u vonova, më pushojnë nga puna. Nuk bëhet shaka me kanadezët, ata janë pronarët, punëdhënësit. Nuk falin për disiplinë, të flakin si leckë po nuk respektove kontratën…

Rubeni heshti, ndezi një cigare dhe po arsyetonte: Nuk kishte asnjë humbje në se po e ndihmonte. Këta dukeshin njerëz të mirë. Halli i tyre ishte vërtetë shumë i madh. Përfytyro sikur ai të mos kishte fëmijë, mos o Zot. Ishin si i mbyturi që kapet pas fijes së kashtës. Në fund të fundit mund të bënte vetëm një punë, të shtypte e miellëzonte guackat në havan, t’i përziente me mjaltë sipas recetës dhe të merrte vetëm paratë për mjaltin. Ai i kishte edhe guaskat, edhe mjaltin. Të gjitha duhet t’ia tregonte Xonit. Ndoshta të nesërmen lidhej në telefon me të përpara se të vendoste. Ndoshta ai ia falte gabimin, ndoshta nuk e quante pabesi. Duhet ta gjente një rrugë për ta vënë në dijeni.

– Nesër, ditë e re, nafakë e re, shohim e bëjmë, – i tha naftëtarit fierak duke u përpjekur të mos e lëndojë me përgjigjen refuzuese.

Rubeni ishte i vendosur të mos i dilte munafik Xonit, kurrë, në asnjë mënyrë. Ishte vonë, gati mesi i natës kur dy miqtë u ndanë për të fjetur, secili në dhomën e vet.

Naxhija, si më e fundit, fiku dritat pastaj rrëshqiti lehtë në shtrat. Vuri re se i shoqi i kishte sytë hapur, por nuk fliste. Me sa duket diçka bluante nëpër mend. Uli sa mundi zërin e i pëshpëriti në vesh. “Dëgjo, ajo më tregoi se doktorët kanë thënë se burri i saj nuk lind fëmijë, por e do shumë dhe nuk mund të ndahet prej tij”. Rubeni nuk foli fare, pavarësisht se i dëgjoi të gjitha. Qëndroi edhe ca ashtu, me sytë hapur në drejtim të tavanit, pastaj e koti gjumi. Nuk kuptoi, ishte në ëndërr apo zgjuar. Dikush i binte dritares. U ngrit, e hapi. Ishte një pëllumb i bardhë, i lagur e i trembur nga stuhia. Iu duk se i tha që kishte ftohtë. Le ta linte të hynte brenda. Ai hapi dritaren dhe pëllumbi fluturoi lart, mbi bufe. Aty u ul. Pastaj filloi të flasë me zë njeriu, një zë i hollë, si zë fëmije:

– Ndihmoji jabanxhijtë që ke mysafirë, o njeri i Perëndisë. Zoti do ta shpërblejë. Jepu guaskat, ata mjaltin e gjejnë vetë, tregoju recetën si ta përgatitin. Bëj sevap, bëj sa më shumë të mira në këtë botë. Porosite burrin të ndalojë sa më parë alkoolin, të mos pijë asnjë pikë, i bën dëm në shëndetin riprodhues.

– Po Xoni, si t’i dal Xonit në sy? – e pyeti ai pëllumbin-engjëll.

– Lidhu në mëngjes me mikun tënd, Xonin, ia trego hallin e mysafirëve në telefon. Kaq duhet. Do të japë leje, të jesh i sigurtë, pa merak, – i tha pëllumbi-engjëll.

– Po unë nuk kam libër Kurani.

– Ti e ke, por nuk e di. A të kujtohen ata dy djemtë amerikanë me kostum, kravatë e këmishë të bardhë? Të kanë lënë një libër.

– Ah, po, ka një vit. Nuk di ku e kam, nuk e kam hapur asnjëherë. Më duket se është anglisht. Unë nuk di anglisht.

– Hape….

Brofi nga krevati. U ngrit i alarmuar. Zemra mend i çante kraharorin. E para gjë që bëri, vështroi mbi bufe ku kishte qenë ulur pëllumbi i bardhë. Asgjë. Hapi dritën. Gjithçka në dhomë ishte sikundër një ditë më parë. Dëgjohej vetëm frymëmarrja e lehtë e Naxhijes. Shkoi tek dritarja. Habi; njera kanatë e saj ishte e hapur. Iu rrënqeth trupi, po Naxhijen nuk e zgjoi. Ishte herët, as këndezët në fshat nuk kishin nisur korin e zgjimit. U kthye përsëri në shtrat, por të shoqen nuk e trazoi. Ku e kishte vënë atë libër të shenjtë? Ashtu, duke vrarë mendjen priti agun e ditës së re. Kur dhoma u mbush me dritën e mëngjesit, u çua ngadalë. Rrëmoi sirtarët me radhë. Asgjëkundi erë libri. Prej zhurmës së sirtarëve u ngrit nga gjumi edhe Naxhija. Ai e pyeti për librin e djemve amerikanë me këmisha të bardha. Ashtu e përgjumur, ajo nuk po kuptonte për cilin libër bëhej fjalë. Pastaj u kujtua. Duhet të ishte në dhomën e fëmijëve, në sirtarin e sipërm të komosë, atje ku ata nuk e arrinin dot. Atij i shkëlqyen sytë, iu rritën shpresat se mund të gjendej. Iu lut të shoqes t’ia sillte sa më parë në se e diktonte. Pastaj u kujtua se Xoni kur largohej nga shtëpia merrte celularin e të birit me vete. Më në fund e gjeti numrin. I bëri një zile, dy tri…Heshtje, por nuk vonoi dhe matanë receptorit u dëgjua zëri i butë i Xonit. Ia tregoi fijë e për pe historinë me çiftin fierak. I tregoi lutjen dhe përgjërimin e tyre si dhe përgjigjet e tij. Pas pak Xoni i tha:

– Mos i nxirr duarthatë nga shtëpia. Nuk duhet ta humbasim besimin e tyre. Thuaju që bisedove me mua. Në se i ke akoma guaskat e kërrminjve që ke mbledhur për mua, jepua. Mësoji si t’i bluajnë, si t’i përziejnë. Le ta fillojnë kurën e pas dyzetë ditësh le të kthehen tek unë.

Kur mbylli telefonin, edhe vetë u habit se si rrodhën kështu ngjarjet; Xoni u kap në telefon dhe ia dha lejen. Kaq i duhej. Ndjehej i lehtësuar sa s’ka më. Të tjerat dinte ai si t’i gatiste. Jo, sekretin e ilaçeve nuk duhet ta tregonte. Do ta përgatiste ai vetë, tani, këtë mëngjes. Doli jashtë në oborr. Ngriti sytë nga qielli, pastaj vështroi rrotull. Ku shkoi gjithë ai tufan? Dukej sikur nuk kishte ndodhur kurrë. Tradhëtonin vetëm ca gjethe kumbulle e kokrra rrushi që ishin përhapur nëpër oborr. I hodhi një sy benzit. Kishte futur ujë nga njeri xham anësor. Gominat ishin dobësuar, kaq vjet pa i ndërruar…

Me vrull filloi punën me guaskat. Nisi t’i shtypë në havan me tërë fuqinë e krahut. Arriti deri në tre filxhanë guaska të miellëzuara. Kaq i duheshin. Kur po i përziente me mjaltë, në ballkon, me libër në dorë doli Naxhija. I qeshte fytyra: “E gjeta”, i tha e gëzuar. Nuk priti t’ia sillte ajo, por u ngjit fluturimthi në katin e dytë. E hapi, shfetoi disa faqe. Ato ishin të holla si letër cigareje. Qënkishte në gjuhën shqip. “Mormonët” ishtë titulli. Ishte një lloj ungjilli me kapak blu të errët, libër i shtypur në Amerikë. Iu kujtua pëllumbi i bardhë. Po habitej edhe vetë me ëndërrën. Po ndodhte pikë për pikë ashtu si kishte predikuar pëllumbi-engjëll. A nuk ishte për t’u mahnitur? Kishte diçka misterioze këtu. Xoni e hapi telefonin dhe dha lejë, libri u gjet, guaskat dhe mjalti ishin gati. Punët shkonin fjollë. Kot ishte frikësuar, kot e kishte kundërshtuar mbrëmë mikun fierak. Ndaj nuk duhet të nxitohet njeriu në përgjigje, mendoi. Ishte koha kur edhe miqtë duhet të çoheshin nga gjumi, por Naxhija i tha se i kishte parë kur ata dolën nga dhoma e tyre e fjetjes dhe hynë në dhomën e pritjes. Befas ajo u kujtua për detyrat e saj. Nxitoi të verë xhezven e kafesë në flakën e kaminetos.

– Kam një lajm të gëzuar për ju, – u tha Rubeni mysafirëve pas përshëndetjes – ashtu si keni zemrën, ashtu ju shkojnë punët. Fola me Xonin dhe ai më dha lejë t’jua përgatit ilaçin popullor dhe t’ju mësoj si ta përdorni.

Burrë, grua nuk u përmbajtën nga gëzimi. U ngritën më këmbë, e përqafuan me lot në sy. Ju ngjau sikur po flisnin me një mesi, me një shpëtimtar. Pastaj Rubeni iu lut Naxhijes t’i linte vetëm. Përpara vuri dy vazo me mjaltë të përzier me miell prej guaska kërrminjsh… Hapi librin e “Mormonëve” dhe nisi të lexojë: “Besimi të ketë vend në zemrën tuaj…” Përsëriteni: “Besimi të ketë vend në zemrat tona…” Ata e përsëritën. Rubeni lexoi: “dhe do të arrini atë që doni, trashgimtarin tuaj”. Ata e përsëritën “Dhe do të arrijmë atë që duam, trashgimtarin tonë…” Në këtë frazën e dytë ata nuk u përmbajtën, shpërthyen të dy në lotë. Pastaj Rubeni mori dy lugë të vogla kafeje. Mbushi secilën me mjaltin e përzier me miell guaskash dhe ua zgjati drejt gojës. Ata e gëlltitën mjaltin dhe Rubeni uroi: “Mirësia, respekti dhe dashuria qofshin gjithë jetën mbi ju, amin…”.

Naxhija i dëgjoi të gjitha këto pas derës, vetëm nuk shikonte se si i shoqi i lexonte lutjet nga libri që gjeti ajo, “Mormonët”. Zot, mendoi, nuk po njoh burrin tim, ta kenë bërë për vete ata dy djemtë amerikanë dhe ajo nuk kishte kuptuar asgjë? Nuk iu durua dhe trokiti në derë. “Hyr”, tha Rubeni pa i ngritur sytë nga libri dhe ajo asistoi në një skenë të çuditshme. Fierakët po i puthnin duart. Ishte ky bashkëshorti i saj apo ndonjë shenjtor? Instiktivisht u tërhoq jashtë derës dhe nisi të qajë. Por Rubeni vazhdoi pa e prishur terezinë:

– Mbrëmë, – u tha ai – më doli një ëngjëll në ëndërr dhe ma mësoi rrugën që ndoqa për t’ju bekuar, por më la edhe një porosi për ty, Hamit.

Fieraku u habit; nga ia kishte mësuar emrin? Kishte harruar kur jashtë klubit mori në telefon një nga motrat në Fier dhe kishte përmendur emrin e tij. I pëlqeu të mendonte se emrin Hamit ia kishte pëshpëritur në vesh Engjëlli.

– Urdhëro e fol, po të ndjekim hap pas hapi, – tha Hamiti disi i stepur.

Rubeni vazhdoi:

– Nuk ke për të vënë alkool në gojë, asnjë pikë. Betohu duke vënë dorën mbi këtë libër.

Hamiti, pa u menduar fare, u betua tri herë duke pohuar se nuk do të vinte kurrë alkool në gojë.

– Po për mua ka ndonjë porosi, – pyeti kokëulur bashkëshortja.

– Jo, – tha Rubeni. Ajo pa nga i shoqi dhe i tha atij: “As unë nuk do të pi më duhan”. Nxori nga xhepi paqetën e sapohapur dhe e flaku në zjarr.

Pasi mysafirët u ndanë me Naxhijen, hipën të tre në benz dhe morën rrugën e kthimit. Ishin të gjithë të çtensionuar e të lehtësuar, sikur kishin dalë nga një dush i vakët. Kur po ndaheshin, pikërisht tek vendi, aty ku hipën në benzin 240 një ditë më parë, përballë Institutit të Higjienës, Hamiti futi dorën në xhep për të paguar, por Rubeni e refuzoi. Ai mbeti në këmbë si i ngrirë dhe nuk dinte si të sillej, por sa uli kryet, benzi ngjyrë ulliri kishte fluturuar. “Eja, – e shkundi e shoqja – do të kthehemi përsëri këtu pas tre muajsh, me kësmet”.

Mrekullia kishte ndodhur. Në vizitën e fundit në spitalin e Fierit, pas nëntëdhjetë e nëntë ditësh, mjeku gjinekolok u kishte dhënë atyre lajmin e madh se do të bëheshin me fëmijë. Instiktivisht të dy, burrë, grua, ngritën kokën lart, nga kupa e qiellit. Të gjitha urimet dhe falënderimet e dala nga shpirti, shkuan për Ruben Shtizën. Gati harruan të përshëndeteshin me gjinekologun që u dha sihariqin e gëzuar.

– Grua, do shkoj urgjent ta falënderoj Ruben Shtizën, mikun, i kemi mbetur borxh, as lekët e rrugës, as lekët e ilaçit nuk pranoi t’i merrte, do t’ia jap me zor, pesëfishin, – premtoi Hamiti euforik.

– Jo, me atë njeri dhe me atë familje nuk shlyhemi me aq pak. Kujto, o burri im i dashur, kemi bredhur tetë vjet dhe vetëm ai na bëri derman. Është njeri i Zotit. Është njeri i shenjtë, më beso mua. Libri ishte amerikan, edhe ky ilaçi duhet të jetë shpikje amerikane. Do ti që mua as gjunjët nuk më dhembin më? Kushedi, ndoshta pak më vonë bëhemi edhe ne më lekë, ato tokat në Patos…

– Ke të drejtë, le të presim sa të lindë fëmija, gjithësesi duhet t’i bëjmë një njoftim – tha Hamiti duke e kuptuar se ku deshi të dilte e shoqja.

Pas një viti, përballë Institutit të Higjienës në Tiranë, pikërisht aty ku ai dhe bashkëshortja e tij ishin njohur me Rubenin, ndaloi një benz akull i ri që nuk kishte bërë as 200 kilometra rrugë, ende pa iu xhveshur sediljet nga plastmasi i ambalazhimit. Ishte prodhim i vitit 2020. Kushtonte aq sa shpërblimi që mori Xoni nga lekët e burgut. Brenda makinës fringo të re ishin dy vetë, Hamiti dhe nipi i tij i madh. Benzi i ri ishte taksur dhuratë vetëm për Ruben Shtizën; i çdoganuar dhe i noterizuar. Hamiti ndaloi pikërisht aty për të kujtuar e bekuar atë vend ku një vit më parë njohu njeriun e shenjtë, Ruben Shtiza. Ai ishte bërë me djalë, ishte bërë baba. Dukej tepër i lumtur, siç i thonë fjalës lundronte në qiellin e shtatë, por jo vetëm kaq. Kur të vjen e mira, hapi derën. Në tokat e tij ishte zbuluar një pus nafte të cilin menjëherë e kishte blerë kompania kanadeze e naftës. Sa hap e mbyll sytë Hamit Radhima ishte gdhirë milioner. E para gjë që bëri, tërhoqi të gjitha kursimet e jetës dhe bleu këtë dhuratë të cilën po shkonte në fshatin malor për t’ia dorëzuar mikut, po me dorën e tij. Si ai, si gruaja e tij mendonin se të mirat i kishin pikërisht prej bekimit të mikut të tyre të shenjtë nga fshati Riskë i Tiranës. E mira nuk harrohet dhe kur ke mundësi, shoqërohet edhe dhurata bujare. Mallakastriotët shquhen për respektimin zakoneve e traditave të lashta.

Le të kthehemi tek fshati Riskë. Kishte kaluar një vit, nuk është pak; kishin rrjedhur shumë ujëra e kishin ndodhur tërë ato ngjarje. Xoni ia kishte dalë të tërheqë shpërblimin e burgut. “Tani le të vdes”, kishte thënë. Por kolla e thatë i ishte shtuar dhe fuqitë dalngadalë po e linin. Gjithë myshterinjtë e rinj që nuk para pëlqenin Kuranin, i përcillte për tek Rubeni. Besonte se vetëm ai ishte njeri i pastër e i ndershëm që meritonte ta trashëgonte zanatin e tij të mësuar në burg. Dhe e ndihmonte me sa mundej. Pak e nga pak Rubenit iu bënë aq lekë sa mundi t’i hedhë motor të ri benzit 240. Dhe kjo makineri me shpirt maceje punonte si orë zvicerane. Djemtë amerikanë me këmishë të bardhë ndalonin herë pa here në Riskë. Ata kishin mësuar të flisnin shqip dhe thonin se libri i tyre ishte ai që bënte mrekullinë dhe ndikonte në jetën e njerëzve dhe jo mjalti me miell guaskash. Mirëpo një mjek i famshëm gjinekolok, turist anglez, i cili kishte ndaluar tek klubi i Shabës para se të ngjitej në Dajt, pasi ishte informuar gjerë gjatë për Ruben Shtizën, kishte thënë tjetër argument. Me siguri anglezi duhet të ishte shkencëtar. Mielli i guaskave forconte kockat, kishte thenë ai, nuk ishte gjë tjetër veçse kalcium, ndërsa mjalti ndihmon vërtetë në fertilitetin. Përkthyesi tha se fertilitet vinte nga gjuha daneze e do të thotë pjellshmëri. “Kjo varet nga bimët, nga lulet ku bleta mbledh mjaltin, mjalti ndikon tek fertiliteti”, kishte thënë mjeku-shkencëtar. Të rinjtë e fshatit Riskë besuan më shumë shkencëtarin anglez dhe u bënë mburoja e Rubenit të cilin tash e tutje e thërrisnin me krenari “Fertilisti”. U tigëllonte bukur ky emër, madje kishte lezet kur e shqiptonin në sheshin “Skënderbe” në Tiranë. Ruben Shtiza ishte njeri i Zotit dhe ishte pikërisht nga fshati i tyre. E kush nuk i dinte aftësitë e tij çudibërëse? Nami i tij ishte përhapur deri në Maqedoninë Veriore. Kur deputeti me vilën në Riskë kishte deklaruar se në këtë fshat një mashtrues po grumbullon paratë e fukarasë, të rinjtë protestuan në përkrahje të bashkëfshatarit të tyre dhe kërcënuan se po të përgojohej përsëri, do t’i vinin flakën vilës. Deputetit nuk i erdhi mirë kur amerikanët me këmishë të bardhë pyesnin vazhdimisht se si ishte pasuruar aq shpejt dhe si e kishte shtënë ai në dorë bregoren. Mendonte se pas tyre fshihej Rubeni. Ata kishin arritur të pyesnin deri në hipotekë për rrugën e privatizimit të tokës musha, pyll i përbashkët për fshatin. Deputeti më shumë kishte frikë amerikanët me këmishë të bardhë se sa prokurorët. Kishte hapur fjalë se donin t’ia merrnin vilën për ta kthyer në kishë. Kjo shpifje i kishte xhindosur edhe më keq djemtë e përtej oqeanit dhe kishin premtuar se do t’ia qitnin në dritë të gjitha allishverishet dhe të palarat. Nuk bëhej shaka me ta, ishin të pakorruptueshëm. Nuk kishe nga i kapje, ata bënin një jetë të devotshme dhe besonin në Zot. Na tani edhe benzi i ri. “Nga na doli ky benz akull i ri, më i mirë se sa i ministrave?” pyeste deputeti me ironi. Ardhja e tij në fshat bëri bujë, nuk kishte reklamë më të madhe për… Deputeti e ndjeu i pari se Ruben Shtiza po forcohej e po bëhej i paprekshëm. Kishte gjithë opinionin me vete. Punonte i pavarur, në heshtje, tepër korrekt. Paguante rregullisht taksat dhe kur mundej ndihmonte ndonjë familje të vobektë brenda fshatit. Deputeti nuk duhej të kruhej me të. Më mirë ta kishte mik se sa armik, mirëpo djemtë amerikanë e pengonin. Ata kishin më shumë ndikim tek ai. Nuk e linin të afrohej me qeveritarët e korruptuar, siç thoshnin ata. Mos vallë këta djem këmishëbardhë kishin ndërmend ta sakrifikonin deputetin e ta bënin shembull të luftës kundër korrupsionit? Si do t’ia bënte?

***

Gjendja shëndetësore e Xonit po përkeqësohej. Ai ndjente se nuk e kishte të gjatë dhe dërgoi lajm me urgjencë, donte ta takonte veçmas mikun e tij. Ndoshta për herë të fundit. Rubeni, sa u njoftua, la çdo punë dhe iu ndodh pranë. Shëruesi popullor dha urdhër që gjithë njerëzit e shtëpisë të dilnin jashtë dhe askush të mos hynte brenda pa leje. Duke iu marrë fryma e duke u kollitur herë pas here, shqiptoi:

– Ditë më të mira do të vijnë për ty, Ruben djali, por unë nuk kam për t’i parë. Një amanet kam: puno me ndershmëri dhe njerëzit le të japin aq sa dëshirojnë. Detyra jonë është t’u forcojmë besimin tek e mira, por ne nuk jemi Zoti, por shërbëtorë të tij. Ka një sekret të fundit që nuk ta kam thenë: kur një pacient këmbëngul shumë të marrë nga ne një trashgimtar, duhet ta veçosh me marifet gruan e tij dhe t’i thuash se nëse e do vërtetë burrin, duhet të ndërrojë ujët e burimit. Në fillim ajo nuk do të jetë e qartë, por pastaj do ta kuptojë…

Pas tri ditësh Xoni dha shpirt, por Rubeni ende nuk e kishte kuptuar se çfarë deshi të thotë ai me ato fjalë të fundit në formë amaneti.

Toronto, 22 nëntor 2019

Please follow and like us: