INTERVISTË E JAKHONGIR NOMOZOV ME POETIN AZERBAJXHANAS NAMIG DELIDAGHLI

LIBRI – BURIMI MË I BUKUR QË USHQEN SHPIRTIN

I ftuari ynë është poeti dhe gazetari i njohur azerbajxhanas Namig Delidaghli, anëtar i Unionit të Shkrimtarëve të Azerbajxhanit dhe i Unionit të Gazetarëve të Azerbajxhanit, themelues i faqeve të internetit “Manevr.az” dhe “Dalidag.az”, si dhe fitues i Çmimit Presidencial. Ne besojmë se intervista jonë me Namig Delidaghlin, një figurë e njohur në poezinë moderne azerbajxhanase, do të ngjallë interes të madh te lexuesit.

Zoti Namig, aktiviteti juaj është shumëdimensional. Përveçse jeni aktiv në krijimtarinë letrare, jeni themelues i disa faqeve letrare dhe shoqatave. Gjithashtu shkruani kolumna për dy faqe në Turqi dhe më shumë. Duke qenë se këto punë kërkojnë përpjekje dhe durim, nuk do të ndalemi në këtë. Në vend të kësaj, si do ta përshkruanit marrëdhënien mes gazetarisë dhe letërsisë, të cilat janë të dyja të dashura për ju?

Namig Delidaghli: Lidhja kryesore qëndron në faktin se të dyja kërkojnë talent, dhe ata që kanë aftësi në të shkruar shpesh provojnë veten në të dyja fushat dhe lënë gjurmë. Dallimi është se letërsia është krejtësisht krijuese, ndërsa gazetaria është gjithashtu një profesion shoqëror-letrar. Megjithatë, materiali bazë i të dyjave është FJALA.

Çfarë mendoni për vendin e letërsisë azerbajxhanase në skenën ndërkombëtare?

Namig Delidaghli: Letërsia azerbajxhanase ka një histori shumë të lashtë dhe të pasur. Sipas burimeve zyrtare, shembujt më të hershëm të letërsisë së lashtë azerbajxhanase gjenden në “Historitë” e Herodotit, konkretisht në legjendat për “Median” dhe “Astiagin”. Monumenti më i rëndësishëm dhe më jetëgjatë i letërsisë së lashtë azerbajxhanase është Avesta. Epika Kitabi Dede Gorgud është një monument i mrekullueshëm artistik që pasqyron të kaluarën heroike të turqve të Azerbajxhanit. Ajo mbetet e rëndësishme dhe e lexuar gjerësisht edhe sot. Duhet theksuar se kjo epikë nuk është e rëndësishme vetëm për Azerbajxhanin, por ka edhe vlerë kulturore ndërkombëtare. Në vitin 2000, UNESCO e përfshiu Dede Gorgud në listën e “Kryeveprave të Trashëgimisë Gojorë dhe Jomateriale të Njerëzimit”, duke kontribuar ndjeshëm në njohjen dhe ruajtjen e saj globale. Dua të theksoj gjithashtu se letërsia azerbajxhanase ka kaluar periudha të vështira, por të nderuara gjatë historisë. Për shembull, gjatë represioneve të viteve 1930, regjimi i Stalinit dhe Bagirovit i cilësoi shumë shkrimtarë dhe poetë patriotë si “armiq të popullit”, çka çoi në arrestimin, torturimin dhe ekzekutimin e tyre. Në periudhën pas-sovjetike, autorët që nuk ishin të bindur ndaj censurës shpesh u bënë viktima të represioneve. Liria e shprehjes dhe krijimtaria u përballën me pengesa serioze, duke ndikuar negativisht në zhvillimin letrar. Megjithë këto sfida, letërsia azerbajxhanase ka dhënë kontribute të vlefshme në letërsinë botërore. Veçanërisht pas pavarësisë së vendit, letërsia azerbajxhanase ka hyrë në një epokë të re zhvillimi dhe që atëherë ka prodhuar vepra poetike dhe prozaike me cilësi të lartë që janë njohur ndërkombëtarisht.

Çfarë hapash po ndërmerren për të zhvilluar marrëdhënie letrare me Uzbekistanin, Kazakistanin dhe vendet e tjera të Azisë Qendrore? Si do t’i përshkruanit lidhjet tuaja personale në këtë drejtim?

Namig Delidaghli: Në përgjithësi, vendi ynë ka marrëdhënie të gjera me shtetet turqishtfolëse në të gjitha fushat, dhe jemi shumë të interesuar që këto të zgjerohen. Kjo vlen edhe për letërsinë. Përmes kanaleve mediatike dhe marrëdhënieve personale, përpiqemi ta prezantojmë krijimtarinë tonë letrare në një platformë më të gjerë dhe të forcojmë lidhjet e ndërsjella. Ekzistojnë organizata dhe unione letrare që janë shumë aktive në këtë drejtim. Vitin e kaluar, përmbledhja ime më e fundit me poezi u botua në Uzbekistanin vëllazëror. Jam mirënjohës për miqtë atje që më mbështetën. Shpresoj gjithashtu që librat e mi të botohen edhe në vende të tjera turqishtfolëse dhe puna në këtë drejtim është në vazhdim. Veprat e mia letrare publikohen rregullisht në shtypin dhe median e vendeve të Azisë Qendrore. Po ashtu, në faqet që drejtoj, botojmë shpesh vepra të krijuesve nga ato vende.

Zoti Namig, cilat janë temat kryesore të letërsisë bashkëkohore azerbajxhanase?

Namig Delidaghli: Do të ishte më e saktë që t’i përgjigjem kësaj nga një këndvështrim personal, sepse krijimtaria është çështje individuale. Nuk do të ishte e drejtë të flas në emër të të tjerëve. Secili ka zërin, mesazhin dhe shpirtin e vet. Si qytetar azerbajxhanas, aktualisht jam më së shumti i përqendruar në shpirtin e fitores. Sigurisht, me kalimin e kohës do të vazhdojmë të pasqyrojmë në veprat tona mizoritë, dhimbjet dhe vuajtjet e shkaktuara nga armiku—këto nuk duhet të harrohen kurrë! Por si dikush që vjen nga një vend që ka përjetuar pothuajse tridhjetë vite agresion armen, tani zgjedh të shkruaj jo për trishtimin dhe dhimbjen, por për fitoren tonë të ndritur, triumfin dhe trimërinë e ushtarit të guximshëm azerbajxhanas.

Sipas jush, a është i njëjtë sot interesi për letërsinë dhe leximin e librave si dikur? Si mund ta inkurajojmë dhe kultivojmë dashurinë për librin te të rinjtë?

Namig Delidaghli: Natyrisht, krahasuar me kohët e mëparshme, interesi për leximin e librave ka rënë ndjeshëm. Ka arsye objektive për këtë. Në epokën e sotme të mbingarkesës me informacion dhe fushave gjithnjë e më të shumta të interesit, etja për lexim është zbehur. Ashtu siç kërkojmë rrugën më të lehtë për çdo gjë, përpiqemi ta plotësojmë edhe nevojën shpirtërore në mënyra më të thjeshta. Prandaj burimet në internet, të cilat e zëvendësojnë pjesërisht librin, e mbushin këtë boshllëk. Kjo është një zhvillim natyral. Bota po ndryshon me shpejtësi. Megjithatë, asgjë nuk mund të zëvendësojë ushqimin dhe qetësinë që një libër i jep shpirtit. Prandaj do t’iu rekomandoja të rinjve: mos u largoni nga librat. Libri është, me të vërtetë, një nga burimet më të bukura që ushqen shpirtin.

A ka pasur ndonjë rastësi në jetën tuaj që ka ndikuar në rrugën tuaj krijuese?

Namig Delidaghli: Nuk ka pasur ndonjë rastësi të jashtëzakonshme që të ketë luajtur rol të rëndësishëm në jetën time apo në rrugën time krijuese. Gjithçka që kam arritur në jetë është rezultat i punës së palodhur dhe forcës sime personale.

Nëse do të kishit mundësinë të ndryshonit ndonjë pjesë të jetës suaj, çfarë do të ndryshonit dhe pse?

Namig Delidaghli: Asgjë. Sepse një gjë e tillë nuk është e mundur.

Sipas jush, si e perceptojnë botën njerëzit krijues dhe si e shprehin atë?

Namig Delidaghli: Të gjithë e dinë që kjo botë është e përkohshme — qofshin krijues apo jo. Dallimi kryesor qëndron në mënyrën e të kuptuarit. (Në fakt, vetë bota është e përjetshme. Ne vijmë dhe ikim, por ajo mbetet). Megjithëse e dimë që kjo botë nuk është e përjetshme, disa njerëz prapë zgjedhin të bëjnë më shumë keq se mirë. Gjithashtu, individët krijues priren të ndërtojnë një botë brenda botës — një botë ëndrrash, ndoshta një parajsë personale që ata e konsiderojnë të përjetshme. Edhe kjo është një formë ngushëllimi…

Cili është raporti mes ndjenjës së përgjegjësisë te një njeri krijues dhe përgjegjësive personale?

Namig Delidaghli: Përgjegjësia është një nga cilësitë më pozitive të një njeriu. Saktësia qëndron në thelb të përgjegjësisë si personale, ashtu edhe krijuese. Një person që është i përgjegjshëm në jetën personale, zakonisht e bart këtë cilësi edhe në veprën krijuese. Megjithatë, kam vërejtur edhe diçka tjetër: ndonjëherë, përtacia që ndodhet në shpirtin krijues i mbivendoset ndjenjës së përgjegjësisë. Kjo, në shumë raste, është përtej kontrollit të vetë personit.

Mendoni se këndvështrimi i një shkrimtari apo poeti ndaj botës është ndryshe nga ai i të tjerëve? Çfarë parimesh duhet të ndjekin ata?

Namig Delidaghli: Këndvështrimi i një shkrimtari apo poeti mund të jetë i ngjashëm me atë të të tjerëve. Por mënyra se si e shohin jetën dhe botën shpesh është e ndryshme. Personat krijues, për shkak të ndikimit dhe pozicionit të tyre në shoqëri, pritet të jenë më të kujdesshëm dhe më të përgjegjshëm. Sepse fjalët e tyre kanë fuqinë të formësojnë ndërgjegjen kolektive dhe të ndikojnë në mënyrën e të menduarit të njerëzve.

Intervistuar nga: Jakhongir Nomozov. Poet dhe gazetar i ri nga Uzbekistani. Anëtar i Unionit të Gazetarëve të Azerbajxhanit dhe i Unionit Botëror të Shkrimtarëve të Rinj Turq.

Përgatiti shqip: Rifat Ismaili.