Albspirit

Media/News/Publishing

Mario Bellizzi: La ballata di Costantino e Jurentina

 

MATERIALI ETNOGRAFICI ARBERESHE
La ballata di Costantino e Jurentina
Kostandini e Jurëndina

Ish një mëmë shumë e mirë
kish po nëndë bil hadhjàrë
e të dhjetëten një vashë,
çë ja thojen Jurëndinë.
Se t’e kishen mbë shkulqi,
vejën e vijën te dheu tire
bil zotrash e bulèrë,
njera ç’erth një trim i llargë.
E jëma me të vëllezërit
nëng dojn se ish keq llargë;
vetem doj e pramatisnej
i vëllau Kostandini:
– Bën’e, Mëmë, këtë shkulqi.
– Kostandin, o biri im,
ç’ë këjo pramatia jote,
aq llarg ti të m’e shtiesh?
Se nd’e dafsha u për harë
për harè prana ng’e kam
e nd’e dafsha o për helm
u për helm nëngë m’e kam.
– Zonja Mëme, kur ti m’e do
vet’ e marr e më t’e siell.
Por te fjala e Kostandinit
Jurëndinën e martuan.
e martuan me trimin llarg,
(e martuan ndë Veneti).
Erth një vit keq i rëndë
çë i kuarti asaj zonjë
nënd bilt te një lugath;
ajò o vesh ndër të zeza
e m’i erri shpizit.
Kur pra e shtuntja për shpirt
ju di të kërshterëvet,
dolli e vate ajò mbë qishë,
tek inë varret e të bilvet;
e përsiper nga varri,
nga varri e t’bilvet ‘saj,
bëri e çeltin një qiri,
e m’i qajti një vajtim;
po te varri Kostandinit
di qirinj e di vajtime;
– Kostandin, o Biri im,
ku ë besa çë më dhè,
të m’e sillje Jurëndinën
Jurëndinën t’ët moter?
Besa jote ë nën dhè!
Si u ngris e u mbill qisha,
njo te drita e qirinjvet,
u ngre Kostandini varrit;
guri çë pushtronej varrin
më u bë nj’kal i brimtë
me të zeza paravithe;
vokulla çë mbanej gurin
më t’u bë një fren i rëgjënd,
i hipi e të ngau shpejt.
Më t’e rru pas dijtur
te shpia e së motrës;
çoj ndë shesht para pëllasit
të biltë e së motrës
çë bridhjen pas ndallandishevet.
– Ku vate Zonja jot’ëmë?
– Ësht te vallëja për ndë horë.
Vate dreq të parën valle,
ture thënë me vetëhenë:
Vasha t’bukura më jini
por se hjë për mua s’kini.
Pra o qas edhè m’i piejti:
agzuash, e para valle!
ësht me ju Jurëndina,
Jurëndina ime moter?
Nga përpara se m’e gjën.
Ardhur tek e dijta valle,
u afrua t’pienej…
– Kostandini im vëllà!
Sa e pà, thirri Jurëndina.
– Jurëndinë lëshò se vemi.
ke të vish me mua ndë shpi.
– Po thuajme, vëllau im,
se ndë kam të vinj për lip,
vet’e veshem ndër të zèza.
– Nisu, motër, si t ‘zu hera.
E vu vithe kalit ‘tij
e po vejen udhje s’gjatë
i vëllaj edhè e motra.
U përgjegj pra Jurëndina:
Kostandin, vëllau im,
u një shëngj të këq të shoh,
krahzit tënd të gjerëzit
janë muhulluamiz.
– Jurëndinë, motra ime,
komnoj dufeqëvet
krahëzit më muhulloj.
– Kostandin, o vllau im,
njater shëngj të keq u t’shoh,
lesht tënd të durrudhjarë
ësht të pjuhurosurit.
– Jurëndìnë, motra ime,
më te bëjen sizit,
ka buhoj i udhëvet.
– Kostandin, vëllau im,
pse drita e të mi vëllezërve
me të bilt e Zotit làl
as duken me dalë përpara?
– Jurëndinë, motra ime,
janë përtej thomse nd’rrolet,
pse erthtim sonde e ngë na prisjen.
– Po një shëngj të keq u shoh:
dritsorat e shpisë s’anë
të mbullijtura me bàr!
– Ja mbullijtin ahtës detit,
se këtej vrën dimri!
Erdhin e shkuan pra ka qisha.
– Moter, hinj mbë qishë të truhem,
shkò ti përpara vet…
Jurëndina, shkallvet lart,
hipi e vetëm tek e jëma.
– Hap derën, ti Mëma ime?
– Kush jè ati te dera?
– Zonja mëmë, jam Jurëndina!
Por ti hapm’e, zonja mëmë!
– Mbaj tutjè, vdekje mixore,
çë nëndë bilzit më more,
e me zanë e s’ime bilë
erdhe ni të marrsh dhe mua!
– Moj hapm’e, ti zonja mëmë,
Zonja mëmë, çë më rrëfien?
Vet jam u Jurëndina.
E jëma zgardhulloj derën:
– Kush të suall tij, bila ime?
– Mua m’suall Kostandini,
Kostandini im vëlla.
Kostandini?!.. e ni ku ë?
-Ati afër më lireu,
hiri mb’qishë e ësht e truhet.
– Kostandini im vdiq!….
E mba e jëma tek e bila
e mba bila tek e jëma,
vdiq e jëma edhè e bila.

Costantino e Garentina

V’era una madre molto nobile,
aveva nove figli leggiadri
e decima una fanciulla
che si chiamava Jurentina (o Garentina)
Per averla in matrimonio,
andavano e tornavano dalla propria terra
figli di signori e di nobili,
finché venne un giovane di lontano.
La madre ed i fratelli
rifiutavano perché era troppo lontano,
solo voleva e ne trattava
il fratello Costantino.
Combina, o Madre mia, questo fidanzamento.
Costantino, figlio mio,
che pratiche sono queste tue,
che sì lontano tu me la sospinga?
Chè se io la voglio per gioia
alla mia gioia io non l’avrò,
e se la bramerò per lutto
io nel lutto non l’avrò.
– Signora Madre, quanto tu la vorrai
vado io e te la riporto.
E, stando alla parola di Costantino,
sposarono Jurendina,
la sposarono col giovane lontano,
(la sposarono a Venezia).
Venne poi un anno troppo greve,
che mietè a quella matrona
i nove figli in un campo di guerra;
ella si vesti in gramaglie
e chiuse alla luce le sue sale.
Quando poi il sabato dei morti
si fece giorno ,
venne fuori ed andò alla chiesa,
dov’erano le sepolture dei figli,
e sopra ciascun sepolcro,
ciascun sepolcro dei suoi figli,
fece accendere una candela
e vi pianse una nenia;
ma sulla tomba di Costantino
due candele e due nenie:
Costantino, figlio mio,
dov’è or la promessa, che mi desti,
di portarmi Jurendina,
Jurendina tua sorella ?
La tua promessa è sotterra!
Come imbrunì e si chiuse la chiesa,
ecco al chiaror delle candele
si si levò Costantino dal sepolcro,
la pietra che copriva il sepolcro
si trasformò in focoso destriero,
con nera gualdrappa,
l’anello che manteneva la pietra
divenne una briglia d’argento,
lo montò e camminò in fretta.
Giunse dopo l’alba
alla casa della sorella;
trovò nel piano davanti al palazzo
i figli della sorella,
che giocavano appresso alle rondini.
– Dove è andata la signora vostra madre?
È’ nella ridda per la Città!
Egli andò verso la prima ridda,
dicendo in se stesso:
Giovani belle voi siete,
ma beltà per me non avete.
Quindi si avvicinò e le domandò:
Salve, o prima ridda!
E’ con voi Jurendina,
E Jurentina mia sorella?
va innanzi chè la troverai.
Venuto alla seconda ridda,
si appressò per domandare
– Costantino mio fratello
Gridò Jurendina appena lo vide.
– Jurendina, distaccati per andarcene.
devi venire con me a casa.
– Ma dimmi, fratello mio,
che se debbo venirmene per lutto
vado a vestirmi in gramaglie.
– Parti, o sorella, come l’ora ti ha colto.
La prese in groppa al suo cavallo
e andavano per lunga via
il fratello e la sorella;
Poi ruppe il silenzio Jurendina:
-Costantino mio fratello,
un segno funesto io in te ravviso:
le tue larghe spalle:
sono ammuffite.
– Jurendina mia sorella,
il fumo degli schioppi
le spalle m’impolverò.
– Costantino mio fratello,
altro segno funesto in te io vedo:
i tuoi ricciuti capelli
sono in polvere consunti.
Jurendina mia sorella
illudonsi i tuoi occhi
per la polvere della strada.
– Costantino mio fratello,
perché i fulgidi miei fratelli
e i figli del nobile zio
non si vedono venirci incontro?
– Jurendina sorella mia,
saranno di là oltre, forse al disco,
perché siam giunti tardi e non ci attendevano.
– Ma un segnale funesto io vedo:
le finestre della nostra casa
(sono) serrate e con erba!
– Le hanno chiuse all’alito freddo del mare,
perché di qua imperversa l’inverno!
Vennero poi a passare dinnanzi alla chiesa
Lasci che entri per pregare in chiesa,
tu va innanzi sola….
Jurendina per le scale in su
sali soletta dalla madre.
– Apri la porta o madre mia!
– Chi sei costi alla porta?
– Signora Madre, sono Jurendina!
Perciò apri, signora madre!
– Fuggi via, morte crudele,
che mi rapisti i nove figli
e, colla voce di mia figlia,
venuta or sei a prender anche me!
– Oh! Aprimi, signora madre!
Signora madre, che mi annunzi?
Sola sono io Jorendina?
La madre spalancò la porta:
Ma chi ti ha qui condotta, figlia mia?
– Mi ha condotta Costantino,
Costantino mio fratello.
– Costantino?!… ed ora dov’è?
– Poco distante di qui mi lasciò,
è entrato in chiesa a pregare.
– Costantino mio è morto!
E la Madre abbracciando la Figlia
e la Figlia abbracciando la Madre,
Morì la Madre ed anche la Figlia.

Canto registrato ad Eianina (CS)
Raccoglitore: Italo Elmo.
Registrazione: 12.10.1989

canto epico leggendario: martedì di Pasqua
Le foto ritraggono scene delle Vallje a Frascineto nel tempo.

B. Bilotta: Canti Albanesi: Castrovillari, 1916
Emanuele Giordano: Folklore Albanese in Italia. Usi e festeggiamenti tradizionali nell’occasione della PASQUA in FRASCINETO ed EJANINA, Tipi Melomo, Cassano Jonio, 1957.

Please follow and like us: