Astrit Lulushi: Mercenarë
A e dëgjuat? Shqipëria do të marrë punëtorë të huaj; të vetët kanë ikur ose luftojnë të ikin. Historia mund të jetë plot shembuj, kur të huajt zënë vendin.
Papa Julius II (1443 – 1513, Romë) njihet si mbrojtësi më i madh i artit i linjës papale dhe një nga sundimtarët më të fuqishëm të epokës së tij, Papa, duke dashur të merrte Ferrarën, u hodh tërësisht në duart e të huajve. Por ky veprim i solli një ngjarje tjetër, kështu që nuk korri frytin e zgjedhjes së tij të nxituar.
Duke pasur ndihmësit e tij të shpartalluar në Ravena, dhe zviceranët pasi u ngritën dhe i dëbuan pushtuesit, ndodhi që Julius II nuk u bë rob i armiqve të tij, ata kishin ikur, dhe as rob i ndihmësve të tij, pasi i paguante dhe i kishte nënvete.
Fiorentinët, thotë Makiaveli, duke qenë krejtësisht pa armë, dërguan dhjetë mijë francezë për të marrë Pizën, ku ata u rrezikuan më shumë se në çdo kohë tjetër dhe humbën.
Perandori i Kostandinopojës, për t’iu kundërvënë fqinjëve të tij, dërgoi dhjetë mijë turq në Greqi, të cilët, me përfundimin e luftës, nuk deshën të tërhiqeshin; ky ishte fillimi i robërisë së Greqisë nga Perandoria Osmane.
Ai që nuk ka dëshirë për të punuar në vendin e vet, le të përdorë të huajt. Me ta rrënimi është gati; ata të gjithë u binden të tjerëve; u duhet më shumë kohë për t’u përshtatur; gjenden dhe paguhen nga shteti.
Si përfundim, punëtorët vijnē nga jashtë nga dëshpërimi, më pas prej tyre vjen rreziku.
Hiero i Sirakuzës, i bërë komandant i ushtrisë, shpejt e kuptoi se një ushtar mercenar nuk kishte asnjë dobi; dhe nuk mund t’i mbante dhe as t’i linte të shkonin, por i bëri të gjithë copë-copë dhe më pas luftoi me forcat e tij dhe jo me të huajt.
Nga Dhiata e Vjetër, Davidi iu ofrua Saulit për të luftuar me Goliathin, dhe për t’i dhënë guxim, Sauli e armatosi me armët e tij; të cilën Davidi e refuzoi duke thënë se nuk mund t’i përdorte dhe se donte të takonte armikun me hobe dhe thikën e tij.
Krahët e të tjerëve ose të bien nga shpina, ose të rëndojnë, ose të lidhin shpejt.
Karli i 7-të, babai i mbretit Luigji i 12-të, pasi me fat dhe trimëri kishte çliruar Francën nga anglezët, kuptoi domosdoshmërinë për t’u armatosur me forcat e veta dhe vendosi në mbretërinë e tij armët dhe këmbësorinë. Më pas, djali i tij, Mbreti Luigji, shfuqizoi këmbësorinë dhe filloi të angazhonte zviceranët, gabim i të cilit, i ndjekur nga të tjerë, uli plotësisht vlerën e armëve të tij, Prandaj thuhet se francezët nuk mund të qëndrojnë kundër zviceranëve dhe pa zviceranët nuk dalin mirë kundër të tjerëve. Ushtritë e francezëve u bënë kështu të përziera, pjesërisht mercenare dhe pjesërisht kombëtare, të dyja armët së bashku janë shumë më të mira, por shumë më inferiorë ndaj forcave të dikujt. Dhe ky shembull e vërteton, se mbretëria e Francës do të ishte e pamposhtur nëse rregullat e Karlit do të ishin zgjeruar ose ruajtur.
Por urtësia e pakët e njeriut në fillim duket e mirë, nuk mund të dallojë helmin që fshihet në të. Nëse ai që është në krye në një vend nuk mund t’i dallojë të këqijat derisa të jenë mbi të, ai nuk është vërtet i mençur; kjo njohuri u jepet pak njerëzve.
Dhe nëse katastrofa e parë për Perandorinë Romake duhet të shqyrtohet, zbulohet se ka filluar vetëm me regjistrimin e gotëve; sepse që nga ajo kohë fuqia e Perandorisë Romake filloi të bjerë dhe e gjithë ajo trimëri që e kishte rritur u kaloi të tjerëve.
Ka qenë gjithmonë mendimi dhe gjykimi i njerëzve të mençur se asgjë nuk mund të jetë aq e pasigurt ose e paqëndrueshme sa fama ose fuqia që nuk bazohen në forcën e brendshme. Dhe forcat e punēs, kulturës, sportit janë ato që përbëhen nga qytetarë vendas; të gjithë të tjerët janë mercenarë.