Regjimi i Milosheviqit ka kryer krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe gjenocid në Kosovë
(Fjalimi i Presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani” në samitin e liderëve të Ballkanit “Procesi Bërdo-Briuni 2021)
Vjosa Osmani, Presidente e Republikës së Kosovës
Të nderuar Presidentë Pahor dhe Milanoviq,
Të nderuar Shkëlqesi,
Dua të filloj duke falënderuar mikpritësit tanë të sotëm për lehtësimin e këtij takimi të presidentëve në rajon në një kohë kaq të paprecedentë, jo vetëm për Ballkanin Perëndimor por për mbarë botën.
Por, sidoqoftë, kohët si këto tregojnë nevojën absolute për bashkëpunim midis nesh, si fqinjë, në baza të barabarta dhe nevojën për reflektim dhe ndershmëri mbi mënyrën se si ne kolektivisht ecim përpara.
Të dashur kolegë,
Ky eveniment shënon 10 vjetorin e procesit Brdo-Brijuni.
Sot duhet t’i kujtojmë vetes pse e filluam këtë dhe ta përdorim si motiv për të hequr barrierat dhe pengesat dypalëshe të cilat na kanë ngadalësuar gjatë rrugës.
Ne duhet të reflektojmë për atë që është arritur, dhe në të vërtetë atë që nuk është arritur, dhe ç’është më e rëndësishmja, se si mund ta kompensojmë këtë mosarritje.
Ky moment i rëndësishëm është një përkujtues i nevojës urgjente për një bashkëpunim më të madh rajonal me qëllim përfundimtar integrimit në Bashkimin Evropian.
Me një perspektivë të qartë të BE për të gjithë, dhe angazhime të definuara mirë për bashkëpunim më të ngushtë, ne e vendosim veten në një pozitë shumë më të mirë për të mishëruar dhe implementuar vlerat themelore të Bashkimit Evropian: respektimin e dinjitetit njerëzor dhe të drejtave të njeriut, lirinë, demokracinë, barazinë dhe sundimin e ligjit.
Republika e Kosovës është e përkushtuar për avancimin e vlerave të BE-së dhe bashkëpunimin rajonal ekonomik dhe politik në frymën e vërtetë të Procesit Brdo Brijuni.
Për më shumë se një vit rajoni ynë dhe e gjithë bota janë përballur me pandeminë vdekjeprurëse COVID-19. Ne kemi qenë dëshmitarë të ndryshimeve të rëndësishme në komunitetet tona, të tilla si fëmijët që kalojnë me shpejtësi në mësimin në distancë, shumë punonjës që punojnë nga shtëpia dhe firma të shumta që miratojnë modele dixhitale të biznesit për të ruajtur veprimtarinë dhe për të ruajtur rrjedhën e të ardhurave.
Pandemia ka paraqitur sfida serioze për politikë bërësit në të gjitha vendet tona, por gjithashtu ka ofruar një mundësi për nxënien e mësimeve të vlefshme.
Ekziston një pritje e qartë nga qytetarët që ekonomitë tona përkatëse duhet të arrijnë një shpërndarje më efikase dhe më të drejtë të burimeve me qëllim të rritjes së produktivitetit, rritjes ekonomike dhe punësimit. Kjo kërkon ndryshim të përqendruar në inovacion dhe sipërmarrje.
Gjatë gjithë kësaj periudhe, ne gjithashtu kemi kuptuar që vetëm përmes veprimit të koordinuar, solidaritetit dhe multilateralizmit të institucionalizuar mund të kemi një shans për të ruajtur demokracitë tona dhe për të mbrojtur shëndetin dhe mirëqenien e qytetarëve tanë.
Dhe përderisa ne vazhdojmë të luftojmë me sfidat e paraqitura nga pandemia dhe të përqendrohemi në rimëkëmbjen ekonomike, ne kemi nevojë për veprim të guximshëm dhe udhëheqje që plotësojnë nevojat e qytetarëve tanë dhe të shoqërisë sonë kolektive, në shekullin e 21-të.
Ne kemi një momentum për ndryshim të mirëfilltë dhe këtë duhet ta përdorim me mençuri.
Kur të gjithë të shkojmë në shtëpi pas samiteve globale dhe takimeve si ky sot, unë besoj se pritja nga qytetarët tanë është që të kthehemi me qëllime dhe ambicie të arritshme, jo vetëm përshëndetje për hir të kamerave.
Ne duhet të punojmë shumë për të përqafuar dhe zbatuar modelet e bashkëpunimit rajonal të bazuara në rregullat e BE-së, të cilat promovojnë marrëdhënie të zgjeruara tregtare dhe adresimin e mangësive në lidhje me sundimin e ligjit dhe papunësinë, dhe të punojmë për të intensifikuar shkëmbimet kulturore, arsimore dhe sportive, për të zhvilluar infrastrukturë më të mirë, si dhe, të shohim se si ne përdorim teknologjinë dhe dixhitalizimin për të rritur mirëqenien e përgjithshme.
Dhe, përderisa e bëjmë këtë, ne duhet të qëndrojmë të përqendruar në ndjekjen e udhërrëfyesit të vendosur nga Marrëveshja e Gjelbër Evropiane dhe së bashku të biem dakord për t’i kthyer sfidat mjedisore dhe klimatike në mundësi në të gjitha fushat e politikave. Me shkallën dhe ritmin e ndryshimit të kërkuar, ne do të kemi nevojë për mbështetjen e Bashkimit Evropian për të siguruar shpërndarje të barabartë midis vendeve tona.
Te dashur kolege,
Pyetja për rajonin tonë nuk duhet të jetë “Nëse Bashkimi Evropian?” Pyetja duhet të jetë “Kur”?
Sa më shpejt të përfundojë procesi i zgjerimit, aq më shpejt do të jetë i përfunduar vetë projekti i Bashkimit Evropian. Përfshirja e Republikës së Kosovës dhe atyre vendeve të Ballkanin Perëndimor që kryejnë reformat e nevojshme është thelbësore për suksesin e Bashkimit.
Ne jemi të vetëdijshëm për sfidat me të cilat përballet Bashkimi, ato janë të shumëfishta. Ne jemi gjithashtu të vetëdijshëm për rezistencën e disa Shteteve Anëtare ndaj idesë së anëtarësimit në BE të vendeve të Ballkanit Perëndimor.
Por duhet t’u bëhet e qartë të gjithëve që vënë në dyshim anëtarësimin e rajonit se rezistenca e tyre do të kontribuojë vetëm në një gjë – dhe kjo është se do të nxisë paqëndrueshmërinë dhe do të krijojë mundësi për aktorët malinj të ushtrojnë ndikim në rajonin tonë, gjë që nga ana tjetër mund të destabilizojë tërë kontinentin.
Anasjelltas, anëtarësia jonë është garantuese për stabilitetin, paqen e qëndrueshme dhe mirëqenien e shtuar përbrenda kufijve të Evropës.
Por ndërsa secila nga vendet tona vazhdon të bëjë pjesën e vet të punës, Bashkimi Evropian duhet të duhet ta kryej detyrimin e vet.
Dhe në rastin e Republikës së Kosovës, ajo ende nuk e ka mbajtur premtimin e saj të vonuar për t’u dhënë qytetarëve tanë liberalizimin e vizave. Ndërsa e ka përmbushur këtë premtim për shumë vende, përfshirë edhe ato në Lindjen e Largët dhe Amerikën Latine, këtë nuk e ka bërë për ne.
Qytetarët e Republikës së Kosovës mbeten të izoluar dhe peng i shqyrtimeve (konsideratave) të brendshme politike të disa shteteve anëtare.
Republika jonë është vendi më pro-BE në rajon, dhe institucionet tona kanë përmbushur dyfishin e kritereve në lidhje me liberalizimin e vizave krahasuar me të gjitha vendet e tjera në rajon, dhe është shtëpia e vetëm 1.8 milion qytetarëve.
Është thelbësore që ‘Perspektiva jonë Evropiane’ të mos mbetet vetëm një frazë e zbrazët. Ne i kemi përmbushur detyrat tona, kështu që ato tani duhet të japin rezultate.
Populli im dhe vendi im besojnë në këtë projekt. Ne besojmë në vlerat evropiane dhe ne riafirmuam angazhimin tonë për këto vlera në zgjedhjet e fundit.
Unë besoj thelbësisht se e ardhmja e vendeve të Ballkanit Perëndimor qëndron në Bashkimin Evropian. Kështu që, unë e them këtë këtu sot, dhe do t’ua them kolegëve në tërë Evropën – BE-ja duhet të hapë dyert për të gjitha vendet në rajonin tonë që përmbushin kriteret e nevojshme dhe me të vërtetë angazhohen dhe kontribuojnë në demokratizim, stabilitet, drejtësi dhe sundim të ligjit.
Të dashur kolegë, marrëdhëniet e mira fqinjësore nuk duhet të mbeten vetëm një frazë e zbrazët. Një fqinj i mirë as nuk ndërhyn dhe as nuk destabilizon një tjetër. Një fqinj i mirë respekton sovranitetin, integritetin territorial dhe rendin kushtetues të tjetrit. Një fqinj i mirë nuk bëhet një instrument i akterëve keqdashës rus apo të tjerë për të ndikuar në rajonin tone.
Ne duhet të punojmë për t’iu kundërvënë ndërhyrjeve të tilla.
BE-ja nuk duhet të jetë vetëm një alternativë. Duhet të jetë opsioni i vetëm për vendet e Ballkanit Perëndimor. Sepse, siç thotë shprehja: nuk mund të ulesh në dy karrige në të njëjtën kohë.
Sa i përket udhëtimit tonë evropian, Kosova beson fuqimisht se NATO ka qenë një komponent thelbësor i paqes dhe sigurisë në rajonin tonë. Jam shumë e kënaqur që gjithnjë e më shumë vende nga rajoni jonë i janë bashkuar kësaj aleance që siguron paqe, stabilitet dhe prosperitet. Ne, në Kosovë, jemi të përkushtuar të bëjmë të njëjtën gjë, sepse anëtarësimi në Partneritetin për Paqe dhe anëtarësimi në NATO mbetet një përparësi strategjike.
Si një komb paqedashës, ne gjithmonë kemi demonstruar se jemi një palë progresive dhe konstruktive në proceset rajonale dhe forumet ndërkombëtare. Sot, unë dua të riafirmoj vullnetin tonë për të mbetur një partner dhe aleat konstruktiv.
Megjithatë, më lejoni ta them këtu me zë të lartë dhe të qartë: Republika e Kosovës si një shtet sovran dhe i pavarur është një projekt i përhershëm. Askush dhe asgjë nuk mund ta ndryshojë këtë realitet. Aventurat e rrezikshme mbi ndryshimet e kufijve duhet të refuzohen me vendosmëri nga të gjithë ne, nëse me të vërtetë dëshirojmë paqe dhe stabilitet në rajonin tone.
Përderisa Kosova ka qenë gjithmonë një partner konstruktiv, është realitet se ajo jo gjithmonë e ka marrë këtë trajtim nga disa fqinjë tanë. Përkundër shumë përpjekjeve për të përmirësuar bashkëpunimin rajonal dhe shumë institucione të ngritura për të lehtësuar tregtinë midis vendeve tona, ndërmarrjet dhe bizneset në Republikën e Kosovës rregullisht përballen me pengesa jo-tarifore nga autoritetet në Serbi dhe Bosnjë dhe Hercegovinë.
Serbia zbaton pengesa teknike në tregti, masa sanitare dhe fitosanitare dhe pengesa administrative të lidhura me tranzitin, licenca dhe rregulla të origjinës. Ndërsa, doganat e Bosnjës dhe Hercegovinës nuk bashkëpunojnë me doganat tona për ndihmë të ndërsjellë në certifikimin dhe verifikimin e origjinës sipas Nenit 32 dhe 33 të Marrëveshjes CEFTA të vitit 2006. Këta shembuj tregojnë se përtej retorikës nga fqinjët tanë, realiteti është se bizneset në Kosovë penalizohen sistematikisht dhe bllokohen nga hyrja dhe konkurrimi në tregjet e tyre.
Ndërsa ecim përpara, duhet të kujtojmë se mund të kemi sukses vetëm nëse përballemi me realitetin ekzistues dhe ndonjëherë të vështirë.
Realiteti është se këto pengesa ekonomike ushqehen nga një histori e errët e kohëve të fundit. Përballja me këtë – kërkimi dhe vendosja e drejtësisë – do të nxisë gjithashtu një dialog të ndershëm, si ekonomik ashtu edhe politik.
Rajoni jonë është ende i plagosur nga e kaluara. Dhe shumë nga ato plagë janë akoma të hapura dhe ende nuk janë shëruar. E vetmja mënyrë për të shëruar është të ofrosh drejtësi.
Ne do të mund të ecim përpara vetëm kur nënat dhe familjet e personave të zhdukur në Republikën e Kosovës, Kroaci dhe Bosnjë e Hercegovinë përfundimisht e mësojnë vendndodhjen e të dashurve të tyre të zhdukur. Ata meritojnë të kenë një vend ku mund të vendosin një lule. Ata meritojnë paqe brenda zemrave të tyre – ne të gjithë, meritojmë paqe.
Deri më sot, 1639 persona nga Kosova janë të zhdukur të cilët u zhdukën me forcë gjatë luftës 1998-1999, shumë prej të cilëve ishin fëmijë. Të kuptohet për fatin e tyre nuk është thjesht politikë, përkundrazi, të kuptohet për fatin e tyre është një çështje themelore e respektimit dhe zbatimit të të drejtave të njeriut në rajonin tonë.
Drejtësia është parakusht për paqe.
Unë kam besim se të kuptohet për fatin e personave të zhdukur do të shënonte një pikë të fortë fillestare për pajtim, e cila do të hapte rrugën për angazhime më të sinqerta në ndërmarrjet e tjera rajonale tutje.
Ne mund të kalojmë tek kapitujt e radhës vetëm kur të gjithë të lexojmë dhe kuptojmë plotësisht kapitujt e mëparshëm, dhe atë para nesh këtu, sot.
Ne do të mund të shijojmë paqen dhe prosperitetin në kuptimin e saj të plotë vetëm kur flasim me sinqeritet:
Kur të flasim për të vërtetën se çfarë ndodhur në rajonin tonë,
Çfarë ndodhi në të vërtetë me viktimat, të mbijetuarit, të zhdukurit nga luftërat?
Dhe më e rëndësishmja, pse autorët e këtyre krimeve të neveritshme të kryera nga regjimi i Millosheviqit, nuk janë pas grilave?
Përtej detyrës sime si Presidente e popullit të Kosovës, është detyrë morale dhe njerëzore të flas të vërtetën rreth asaj se çka ndodhi në vendin tonë. T’i quajmë krimet e kryera nga regjimi i Millosheviqit me emrin e tyre: Krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe gjenocid. Dhe, më e rëndësishmja është të kërkojmë nga fqinji ynë Verior, Serbia, të sjellë para drejtësisë autorët e këtyre krimeve të tmerrshme kundër civilëve të pafajshëm.
Në vend të llogaridhënies, ajo që po shohim është mohimi dhe revizionizmi historik i asaj që ndodhi gjatë viteve të 90-ta në rajonin tonë. Lidershipi i përgjegjshëm dhe i guximshëm kërkon refuzim të vendosur të një veprimi të tillë të tmerrshëm.
Të dashur kolegë,
Rruga jonë drejt paqes dhe pajtimit është e qartë, nëse dëshirojmë ta zgjedhim atë.
Rruga jonë drejt prosperitetit dhe bashkëpunimit rajonal është e qartë, nëse dëshirojmë ta zgjedhim atë.
Rruga jonë drejt Evropës është e qartë, nëse dëshirojmë ta zgjedhim atë.
Sot, Shkëlqesi, ju them se kjo është rruga që Republika e Kosovës ka zgjedhur dhe nuk ka asgjë që mund të na largojë prej saj.
Bërdo, Slloveni, 17 maj 2021.
—————————–
Milosevic’s regime has committed war crimes, crimes against humanity and genocide in Kosovo
(Speech of the President of Kosovo, Vjosa Osmani, at the summit “Brdo-Brijuni Process 2021)
Dear President Pahor and President Milanovic,
Dear Colleagues,
I want to start by thanking our hosts today for facilitating this meeting of presidents in the region at such an unprecedented time, not just for the Western Balkans, but for the entire world.
It is, however, times like these that show the absolute necessity for cooperation between us, as neighbours, on equal footing and the need for reflection and honesty on how we collectively move forward.
This event marks the 10th anniversary of the Brdo Brijuni process. Today we must remind ourselves of why we started this, and use this as motivation to remove the bilateral barriers and hurdles that have slowed us down along the way.
We need to reflect on what’s been achieved, and indeed what’s not, and crucially, how we can make up this shortfall. This milestone is a reminder of the urgent need for greater regional cooperation with the ultimate goal of European Union integration.
With a clear EU perspective for all, and well-defined commitments for closer cooperation, we put ourselves in a much better position to embody and enact the fundamental values of the European Union: respect for human dignity and human rights, freedom, democracy, equality and the rule of law.
The Republic of Kosova is committed to advancing EU values and regional economic and political cooperation in the true spirit of the Brdo Brijuni Process.
For more than a year now, our region and the entire world have been faced with the deadly COVID-19 pandemic. We have witnessed significant changes in our communities such as children rapidly switching to remote-learning, many employees working from home, and numerous firms adopting digital business models to maintain operations and preserve revenue flows.
The pandemic has presented serious challenges for policymakers in all our countries, but it has also offered an opportunity for drawing out valuable lessons.
There is a clear expectation from citizens that our respective economies should achieve a more efficient and fairer allocation of resources with the aim of enhancing productivity, economic growth and employment. This requires change centered on innovation and entrepreneurship.
Throughout this period, we have also understood that only through coordinated action, solidarity, and institutionalized multilateralism can we stand a chance to preserve our democracies and safeguard the health and wellbeing of our citizens.
And as we continue to battle the challenges posed by the pandemic and focus on the economic recovery, we need bold action and leadership that meet the needs of our citizens, and of our collective society, in the 21st century.
We have momentum for genuine change, and we must use it wisely.
When we all go home after global summits, and meetings like today, I believe the expectation from our citizens is that we come back with deliverable aims and ambitions, not just greetings for the sake of the cameras.
We must work hard to embrace and implement EU rule based models of regional cooperation which promote enhanced trading relations and address shortcomings related to the rule of law and unemployment, and work to intensify cultural, educational and sports exchanges, develop better infrastructure, as well as, look at how we use technology and digitalization to enhance overall welfare.
And, as we do so, we must remain focused on following the roadmap set by the European Green Deal, and jointly agree to turn environmental and climate challenges into opportunities across all policy areas. With the scale and pace of change required, we will need the support of the European Union to ensure equitable distribution among our countries.
Dear colleagues,
The question for our region should not be ‘If the Europe Union?’
The question should be ‘When?’
The sooner the enlargement process is complete, the faster the European Union project itself will be complete. The inclusion of the Republic of Kosova and those countries in the Western Balkans that carry out the necessary reforms is crucial to the success of the Union.
We are well aware of the challenges that the Union faces, those are manifold. We are also aware of the resistance of some Member States towards the idea of EU membership for the Western Balkan countries.
But it must be made clear to everyone questioning the membership of the region that their resistance will only contribute to one thing – and that is it will spur instability and create opportunities for malign actors to exert influence in our region, which in turn could destabilize the whole continent.
By contrast, our membership is the guarantor for stability, sustainable peace and enhanced welfare within the borders of Europe.
But as each of our countries continues to do its share of the work, the European Union has to deliver on its end of the bargain.
And in the case of the Republic of Kosova, it has yet to deliver on its promise to grant our citizens long-overdue visa liberalization. While it has delivered on this promise for many countries, including those in the Far East and Latin America, it has failed to deliver for us.
The citizens of the Republic of Kosova remain isolated and hostage to the domestic political considerations of a very few member states.
Our Republic is the most pro-EU country in the region, and our institutions have fulfilled double the criteria related to visa liberalization compared to all other countries in the region, and it is home to only 1.8m citizens.
It is essential that our ‘European Perspective’ does not remain just an empty phrase. We have fulfilled our duties, so they must now deliver.
My people and my country believe in this project. We believe in European values and we reaffirmed our commitment to these values in the recent election.
I fundamentally believe that the future of the Western Balkan countries lies in the European Union. So, I say this here today, and I will say it to colleagues around Europe – the EU must open its doors to all the countries in our region that fulfill the necessary criteria and truly commit and contribute to democratization, stability, justice and rule of law.
Good neighborly relations, dear colleagues, should not remain just an empty phrase, either. A good neighbor neither interferes nor destabilizes another one. A good neighbor respects the sovereignty, territorial integrity and constitutional order of another. A good neighbor does not become an instrument for Russian or other malign actors to influence our region.
We must work to counter such interferences.
The EU should not be just an alternative. It should be the only option for the countries of the Western Balkans. Because, as the saying goes: you cannot sit on two chairs at once.
As with our European journey, Kosova strongly believes that NATO has been an essential component of peace and security in our region. I am delighted that more and more countries from our region have joined this alliance that provides peace, stability and prosperity. We, in Kosova, are committed to doing the same, as joining the Partnership for Peace & NATO membership remains a strategic priority.
As well as being a peace-loving nation, we have always demonstrated that we are a progressive and constructive party in regional processes and international fora. Today, I want to reaffirm our will to remain a constructive partner and ally.
Nevertheless, let me say it here loud and clear: The Republic of Kosova as a sovereign and independent country is a permanent project. There is nothing and no one that can reverse this reality. Dangerous adventures on border changes should be resolutely rejected by all of us, if we truly desire peace and stability in our region.
While Kosova has always been a constructive partner, the reality is that it has not always received this treatment from some of our neighbours. Despite many efforts to improve regional cooperation and many institutions set up to facilitate trade between our countries, enterprises and businesses in Republic of Kosova regularly face non-tariff barriers from authorities in Serbia and Bosnia and Herzegovina.
Serbia applies technical barriers to trade, sanitary and phytosanitary measures and administrative barriers linked to transit, licenses and rules of origin. Whereas, Bosnia and Herzegovina customs does not cooperate with our customs for mutual assistance on certification and verification of origins under Article 32 and 33 of the CEFTA 2006 agreement. These examples showcase that beyond the rhetoric by our neighbors, the reality is that businesses in Kosova are systematically penalized and blocked from entering and competing in their markets.
As we move forward, we must remember that we can only succeed if we face into the existing and sometimes difficult reality.
The reality is that these economic hurdles are fueled by a dark recent history. Facing up to this – seeking and instilling justice – will also promote an honest dialogue, both economic and political.
Our region is still wounded by the past. And many of those wounds are still open and yet to heal. The only way to heal is to deliver justice.
We will only be able to move forward when the mothers and the families of the missing persons in the Republic of Kosova, Croatia and Bosnia and Herzegovina finally understand the whereabouts of their missing beloveds. They deserve to have a place to lay a flower. They deserve peace within their hearts – we all, deserve peace.
To this day, there are 1639 missing persons from Kosova that were forcibly disappeared during the 1998-1999 war, many of which were children. Learning of their fate is not mere politics, rather, learning of their fate is a fundamental matter of respecting and enforcing human rights in our region.
Justice is the precondition for peace.
I am confident that understanding the fate of the missing persons would mark a strong starting point for reconciliation, which would pave the way for more sincere engagements in other regional undertakings thereafter.
We can only move to the next chapters when we all thoroughly read and understand the previous chapters, and the one in front of us here today.
We will only be able to enjoy peace and prosperity in its full sense when we talk honestly:
When we speak the truth about what happened in our region,
What really happened to the victims, the survivors, the missing from the wars?
And most importantly, why are the perpetrators of these abhorrent crimes committed by the Milosevic regime, not behind bars?
Beyond my duty as the President of the people of Kosova, it is a moral and human duty to speak the truth of what took place in our country. To call the crimes committed by the Milosevic regime by their name: War crimes, crimes against humanity and genocide. And, more importantly to ask our Northern neighbor, Serbia, to bring before justice the perpetrators of these horrendous crimes against innocent civilians.
Instead of accountability, what we are witnessing is denial and historical revisionism of what happened during the 90s in our region. Responsible and courageous leadership requires determined rejection of such vile action.
Dear colleagues,
Our path to peace and reconciliation is clear, should we wish to choose it.
Our path to prosperity and regional cooperation is clear, should we wish to choose it.
Our path to Europe is clear, should we wish to choose it.
Today, your Excellencies, I say that this is the path the Republic of Kosova has chosen and there is nothing that can revert us from it.
Brijuni, Slovenia, 17 May 2021.