RAMIZ LUSHAJ: AMBASADORË AMERIKANË PËR SHQIPTARËT (9)
Tracey Ann JACOBSON, Ambasadore e SHBA në Kosovë, 2014
Tracey Ann Jacobson, e lindur me 1965, diplomate e karierës në Shërbimin e Jashtëm të SHBA. Ambasadore e SHBA në Kosovë: emëruar më 2 prill 2017, i paraqiti Letrat Kredenciale më 21 gusht 2012, u largua nga kjo detyrë më 10 gusht 2015. Ka shërbyer Ambasadore e SHBA në Turkmenistan, 2003-2006, në Taxhikistan, 2006-2009). Ushtruesi i detyrës së Ndihmës Sekretarit të Shtetit për Çështjet e Organizatave Ndërkombëtare, 2017. Doli në pension, por u rikthye në detyrë aktive më 2021 si si Drejtoreshë e Departamentit të Shtetit të Task Forcës së Afganistanit. U emërue E Ngarkuar me Punë në Ambasaden e SHBA në Etiopi, 31 janar 2022.
KA ARDHUR KOHA QË TË LËVIZET PËRPARA…
Petrit Zogaj (FOL): Zonja ambasadore, do ta fillojmë debatin me çështjen e tolerancës fetare. Kohëve të fundit kemi pasur disa probleme lidhur me dialogun dhe tolerancën fetare në Kosovë. Thuhet që kemi tolerancë fetare, por duke marrë parasysh zhvillimet e fundit, ka zëra që kjo tolerancë po rrezikohet. Cili është mendimi juaj rreth kësaj çështjeje dhe si e shihni pozitën e Kosovës si aleate në luftën kundër ISIS-it?
Ambasadorja Jacobson: [në shqip] Ju faleminderit shumë për mundësinë për të folur para jush sot. [në anglisht] Do të flas anglisht sepse e kam më lehtë. Kosova me të vërtetë ka një përparësi të madhe sa i përket tolerancës fetare dhe atë që ka një histori të gjatë të saj, të bashkëjetesës së njerëzve me besime të ndryshme, duke kremtuar bashkë dhe duke jetuar bashkë. Mua as që më pëlqen shumë fjala “tolerancë” sepse nënkupton të durosh diçka që në të vërtetë nuk të pëlqen. Më me dëshirë e përdori fjalën “respekt për diversitetin”. Gjatë kësaj kohe që jam këtu, Kosova ka bërë përpjekje të shumta për të ndërtuar dialog fetar – dialog ndërfetar – duke përfshirë edhe disa konferenca, disa prej të cilave janë mbajtur me përkrahjen e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Një e tillë është mbajtur javën e kaluar dhe ka bashkuar udhëheqës të religjioneve të mëdha në Kosovë, të cilët kanë folur se si mund të punojnë bashkë, si dhe se si mund të punojnë me qeverinë për ta përmirësuar mjedisin për ta ushtruar fenë në Kosovë. Mendoj se disa prej telasheve të cilat i përmendët nuk janë përnjëmend çështje të jotolerancës fetare; mendoj se më shumë kanë të bëjnë me marrëdhëniet ndëretnike. Në Kosovë ekziston një tërësi të trashëgimisë historike dhe e di se njerëzit e vullnetit të mirë dhe me mirëbesim do t’ia dalin që t’i kthehen atij mirëkuptimit të ndërsjellë që e kanë pasur para luftës. Kosova është vend shumetnik; ajo ka tradita të pasura fetare – nga feja islame – nga ai lloj i islamit evropian, bashkëkohor dhe tolerant; përmes kishës ortodokse serbe, e cila i ka disa vende të trashëgimisë botërore të njohura nga UNESCOja; përmes komunitetit katolik, atij evangjelik, popullatës me numër të vogël të hebrenjëve, etj. Pra, është një tërësi e përzier, por shpresoj se përderisa shkojmë përpara do të kemi më shumë përkrahje për organizatat religjioze; si p.sh. ligjin, i cili ua mundëson atyre që të regjistrohen si organizata religjioze, si dhe më shumë dialog ndërfetar, të cilin qeveria e ka përkrahur deri tash. Kur po fl as për legjislacionin e ri, natyrisht kjo do të thotë qeveri të re, kuvend të ri, por thatë që kjo është çështja e tretë për të cilën do të fl asim, prandaj do të pres.
Zogaj: Si shihet nga ana amerikane ajo që ka bërë pala kosovare lidhur me përpjekjet e Sekretarit Kerry për ta ndërtuar koalicionin kundër ISIS-it? Si kuptohet kjo në politikën e jashtme të SHBA-së?
Ambasadorja Jacobson: Kosova duhet të përgëzohet dhe qeveria ime e ka përgëzuar në shumë raste për faktin se e ka marrë shumë seriozisht çështjen e ekstremizmit. Kjo formë e islamit radikal nuk është lloji tradicional i islamit në Kosovë, por është diçka e importuar, e sjellë nga diku tjetër dhe mendoj se është e tmerrshme kur të rinjtë tërhiqen nga një ideologji që i shtyen që t’i lënë familjet dhe të shkojnë e të luftojnë në një luftë me grupe që e dimë se janë terroristë. Mendoj se shumë veta në Kosovë janë stepur verën e kaluar me disa prej pamjeve brutale të prerjes së kokave, si dhe janë stepur nga vdekja e kaq shumë njerëzve nga Kosova që po luftojnë në këto konfl ikte të huaja. Prandaj, më vjen shumë mirë që qeveria ka ndërmarrë hapa të fuqishëm për t’i hetuar dhe arrestuar të gjithë ata që janë përgjegjës për rekrutimin e njerëzve dhe dërgimin e tyre për të luftuar në këto konfl ikte të huaja; që po i kushton vëmendje gjuhës së urrejtjes, apo që po i vëzhgon organizatat joqeveritare që mund të sjellin këtu para nga jashtë për të promovuar atë lloj të islamit që s’është tradicional në Kosovë. Por, natyrisht, çështja e ekstremizmit islamik dhe luftëtarëve në luftërat e huaja nuk është çështje vetëm e zbatimit të ligjit. Kjo është çështje që sjell domosdoshmërinë e reagimit të tërë shoqërisë. Cila është arsyeja e parë që i bën njerëzit që të tërhiqen nga ky lloj i islamit radikal? Kjo çështje duhet të kuptohet më mirë. Qeveria duhet të hartojë politika më gjithëpërfshirëse për t’iu kundërvënë ekstremizmit të dhunshëm, por po ashtu edhe për t’i adresuar çështjet sociale si varfëria, mungesa e mundësive ekonomike, edukimi, të cilat bëjnë që njerëzit të besojnë se nuk kanë zgjidhje tjetër për të pasur jetë të suksesshme e kuptimplotë përveç që të shkojnë dhe të luftojnë në Irak dhe Siri. Këto janë çështjet, të cilat do të dëshironim ta shihnim Kosovën si tërësi duke i trajtuar më shumë në të ardhmen dhe ne jemi të gatshëm ta luajmë pjesën tonë për ta ndihmuar atë.
Zogaj: Dëshiroj të kalojmë te çështja e dytë. E di se qeveria amerikane është e përfshirë drejtpërdrejt në shumë fusha, në aspektin institucional, si me shoqërinë civile, në zhvillimin ekonomik përmes projekteve të shumta. Do të dëshiroja të dëgjoj nga ju dhe pastaj edhe të diskutojmë rreth çështjes se në raportet e shumta për Kosovën vërehet që thonë se niveli i korrupsionit në Kosovë është shumë i lartë. Niveli i korrupsionit në vend nuk ka shënuar rënie në krahasim me vitet e mëparshme. Si e pengon korrupsioni, qeverisja e keqe, etj. zhvillimin ekonomik të vendit dhe çka mendoni ju, si ambasadore e SHBA-së rreth kësaj?
Ambasadorja Jacobson: Është pyetje shumë me vend. Natyrisht që korrupsioni përbën problem shumë të madh këtu dhe ndoshta është pengesa kryesore për qëndrueshmërinë afatgjate të Kosovës dhe në të vërtetë edhe për ekzistencën e saj ekonomike. Ky është problem që ka shtrirje të gjerë në tërë shoqërinë. Dëgjojmë politikanët duke folur shumë për këtë. Politikanët e drejtojnë gishtin nga njëri-tjetri: fi lani apo fi steku është i korruptuar. Mendoj se ka dëshmi të shumta që përfshijnë tërë spektrin politik. Por, siç e dini nuk janë vetëm politikanët; janë edhe njerëzit që përfshihen në veprimtari korruptive. Dhe këtu do të përfshija çdo votues që ka dalë në zgjedhjet në qershor dhe në vend se të votojë për kandidatin më të mirë, ka votuar për dikë që i ka premtuar ndonjë përfi tim: vend pune, para… çkado. Korrupsioni është rrugë dykahëshe, këtu shihet në prokurimin nga qeveria që iu jepen bizneseve që kanë lidhje politike e jo bizneseve që ndoshta e kanë çmimin më të ultë apo ofertën më të mirë. Korrupsioni sigurisht që shihet në punësimin dhe kur flasim për mjedisin që i tërheq njerëzit ndaj ekstremizmit, atëherë ky nivel i lartë i papunësisë në mesin e të rinjve është njëri prej faktorëve – të rinjtë ndjejnë dhe me siguri është e vërtetë se nuk mund ta fitoni ndonjë vend pune nëse nuk jeni të lidhur me ndonjë parti politike e nuk do të duhej të jetë kështu. Kjo nuk është rruga që do ta dërgojë Kosovën drejt të ardhmes së begatshme evropiane. Sa i përket asaj se çka bëjmë ne: jemi munduar shumë për të ofruar trajnim dhe pajisje të shumta për organet e zbatimit të ligjit përmes angazhimit tonë me ICITAP-in, apo përmes punës sonë me prokurorinë përmes OPDAT-it, duke ndihmuar në hartimin e legjislacionit të ri si p.sh. Kodit të ri penal apo Kodit të ri të procedurës penale; duke punuar me gjykatës dhe në gjykata në ndërtimin e kapaciteteve, por në fund të fund nuk mund ta duam këtë më shumë se sa ju. Prandaj, mendoj se kjo gjë kërkon që e gjithë shoqëria, si ajo civile, votuesit, mediet, t’iu kërkojnë llogari zyrtarëve të zgjedhur për veprimet e tyre dhe të mos përfshihen në politikat e korrupsionit madje edhe kur mund të përfi toni nga kjo gjë. Sepse vetëm kur i tërë vendi ta ndërrojë mënyrën e të menduarit ndaj korrupsionit – deri atëherë nuk do të shohim përparim rreth kësaj çështjeje, rreth kësaj pengese të tmerrshme për zhvillimin e Kosovës.
Zogaj: Besoj se do të debatojmë edhe rreth kësaj çështjeje. Si e komentoni qëndrimin e tanishëm të Bashkësisë Ndërkombëtare në Kosovë sa i përket ngërçit politik? Ka njerëz që kanë kritikuar përzierjen e tyre në proceset politike në të kaluarën, tash ka kritika se nuk po përfshihen. Megjithatë, pesë muaj pas zgjedhjeve që raportohen si të lira dhe të drejta në Kosovë, mungesa e institucioneve dhe hendeku ndërmjet partive veç sa po rritet.
Ambasadorja Jacobson: Është pyetje shumë me vend. Mendoj se mund të them se edhe unë, me siguri si të gjithë ju, jam tepër e frustruar me ritmin tepër të ngadalshëm të formimit të qeverisë dhe të kuvendit. Do të mund të thuhej si me ritmin e shkrirjes së akullnajave. Një koleg imi në ambasadë ka thënë: është si të shikosh një akullnajë duke u shkrirë. Kemi pasur shumë debate; mund të kemi diskutime të shumta, por ka ardhur koha për të vepruar. Vendi ka përpara shumë prioritete legjislative dhe qeverisëse dhe siç e përmendët edhe ju, njëri prej tyre është kriza fi nanciare, veç jemi vonuar në çështjen e buxhetit, pagat janë në rrezik… Kosova në fakt përballet me bankrotim të qeverisë nëse Kuvendi dhe Qeveria e re në ditët e ardhshme nuk mbledhin mendjen dhe nuk veprojnë për buxhetin. Në pritje janë disa ligje shumë të rëndësishme. Disa prej tyre duhet të miratohen me 2/3 e votave të deputetëve. P.sh. çështja e Gjykatës Speciale, e Forcës së Armatosur të Kosovës, por janë edhe ligje të tjera si ligji për luftëtarët e huaj dhe e tërë ndërmarrja për zhvillim ekonomik: luftimi i korrupsionit, sundimi i ligjit, të gjitha këto çështje kanë mbetur pezull. Ato kanë mbetur pezull qe pesë muaj, që është shumë kohë e gjatë. Mendoj se ka kaluar koha për marifete politike. Çka po mendoj me shprehjen “marifete politike”? Përpara nesh e kemi situatën bazuar në Kushtetutë, në bazë të Gjykatës Kushtetuese disa gjëra janë të qarta. Një gjë është e qartë se PDK-ja ka të drejtën për ta nominuar kryetarin e Kuvendit dhe e di se koalicioni e ka marrëveshjen me të cilën Isa Mustafa bëhet kryetar i Kuvendit, kurse Ramush Haradinaj bëhet Kryeministër, por në fakt, PDK-ja ka të drejtën për ta zgjedhur kryetarin e Kuvendit. Pra, kjo marrëveshje, nuk e di se si do të funksionojë, por thirrja e njerëzve që të dalin në rrugë për arsye se kjo marrëveshje nuk po funksionon është marifet politik që nuk çon asgjë përpara. Në anën tjetër marifet politik do të ishte nëse p.sh. partitë politike vendosin që të gjitha ta përkrahin përzgjedhjen e PDK-së për kryetar të kuvendit dhe atëherë do të prisnim thirrjen e seancës së Kuvendit ashtu që Kuvendi të mund të konstituohet dhe që të mund të lëvizim me hapin e ardhshëm të formimit të qeverisë. Refuzimi për ta thirrë seancën e Kuvendit në rast të marrëveshjes se kush do të jetë kryetar i Kuvendit është marifet politik që nuk na çon askund. E di se ka shumë takime brenda koalicionit. Mendoj se është e çuditshme që i kemi dy grupe të mëdha që nuk fl asin me njëri-tjetrin. Ky nuk është model i mirë. Herët a vonë, pa marrë parasysh se kush del si qeveri, kush del si kryetar i Kuvendit, këta njerëz do të duhet që të punojnë së bashku për t’i përmbushur detyrat e ndërlikuara që e presin Kosovën. E kjo nuk arrihet duke qëndruar në kënde të kundërta dhe duke mos folur me njëri-tjetrin. Sa i përket rolit të ndërkombëtarëve, njerëzit më kanë pyetur shpesh se përse nuk po përzihemi? Pse nuk po dalim me një zarf? Para disa ditëve dikush më pyeti: ku e keni zarfi n? I thashë: nuk do t’ju pëlqejë sepse ai zarf përmban vetëm emra të grave. Nuk e kam një zarf dhe nuk do të duhej ta kisha një zarf. Kosova nuk është koloni e Shteteve të Bashkuara. Kosova nuk është nën kujdesjen e Bashkësisë Ndërkombëtare. Kosova është vend i pavarur dhe nëse do të ketë sukses, atëherë prijësit politikë të Kosovës, njerëzit të cilët ju i keni votuar dhe i keni zgjedhur, duhet ta mësojnë artin e ndërtimit të konsensusit politik. Nganjëherë kjo gjë kërkon kompromis; nganjëherë kjo gjë thërret arritjen e marrëveshjeve. Nganjëherë është e turbullt. Por, këtë gjë duhet ta bëni në politikë. Po ua jap një shembull nga vendi im. Siç e dini, këtë javë i kemi pasur zgjedhjet mes-mandatit dhe republikanët do ta kenë kontrollin e Senatit, e veçse e kanë pasur kontrollin e Kongresit, kurse demokratët kanë kontrollin e Shtëpisë së Bardhë. Por, para vetes kemi një axhendë të ngjeshur dhe Presidenti Obama mbrëmë ka dalë në televizor ku ka thënë se do të punojë me republikantë për ta shtyrë përpara agjendën e vendit. Edhe politikanët këtu duhet ta bëjnë këtë gjë. Kemi debatuar, kemi shkuar para e prapa për kaq kohë. Pesë muaj janë kohë e gjatë dhe tash ka ardhur koha që vetë politikanët ta gjejnë rrugëdaljen nga kjo situatë, të cilën e kanë krijuar vetë. Mendoj se Presidentja Jahjaga po e luan rolin e duhur duke i ftuar njerëzit në takime. Ajo nuk mund të paraqesë zgjidhjen, por zgjidhja duhet të dalë nga vetë politikanët e zgjedhur. Deri tash ata nuk kanë qenë të gatshëm që të takohen dhe të bisedojnë së bashku. Pa paragjykuar përfundimin, pa paragjykuar se kush do ta formojë qeverinë apo se si do të duket koalicioni i mundshëm qeverisës, por për të biseduar, për ta fi lluar punën e përbashkët që i duhet Kosovës nëse dëshiron të ecë përpara….
Selatin Kllokoqi nga Instituti Demokraci për Zhvillim: Mendoj se porosia juaj rreth kuvendit dhe zgjedhjeve ishte shumë e qartë. Pyetja ime ka të bëjë me pjesën e dytë të komenteve tuaj, me pjesën rreth konstituimit të kuvendit dhe zgjedhjes së kryetarit të kuvendit dhe të kryeministrit. A do të bëhet kjo së shpejti dhe a do ta kemi një parti të propozuar dy herë, apo mos do ta ketë shansin shumica parlamentare?
Ambasadorja Jacobson: Ky proces është sqaruar nga Gjykata Kushtetuese në vendimin e saj të marrë në muajin korrik. Është e qartë që Presidentja duhet t’ia japë mandatin e parë PDK-së për ta formuar qeverinë dhe kjo parti i ka 15 ditë për ta formuar atë. Nëse nuk kanë sukses, atëherë Presidentja duhet të këshillohet me udhëheqësit e partive politike për ta marrë vendimin se kush do të jetë mandatari i dytë bazuar në kritere objektive. Askush nuk mund ta paragjykojë këtë proces paraprakisht, sepse askush nuk e di se si do të duket sfera politike në atë çast. Presidentja ka qenë shumë e qartë se cilat janë kriteret e saj objektive. Këto kritere nuk nënkuptojnë vetëm shifrat për ta formuar qeverinë, por edhe gjithëpërfshirjen, përfshirë edhe të pakicave, përkushtimin ndaj rrugëtimit evropian të Kosovës, përkushtimin ndaj vazhdimit të zbatimit të marrëveshjes nga dialogu dhe të vazhdimit të vetë dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë – të gjitha këto janë çështje që duhet të merren parasysh kur Presidentja ta vendosë – nëse vjen koha – se kush do të jetë mandatari i dytë. Politikanët e ndryshëm kanë kërkuar garanca. P.sh. nëse PDK-ja nuk ka sukses herën e parë, a mundet Presidentja të garantojë që koalicioni do ta marrë shansin e dytë? Nuk ka garanca paraprakisht. Askush nuk e di se si do të duket saktësisht koalicioni. P.sh. kemi dëgjuar nga Lista Serbe se nuk do të punojnë në një qeveri që përfshin Vetëvendosjen. Mendoj se qëndrimi i Vetëvendosjes ndaj dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është i mirënjohur. Pra, kjo është një çështje. Çështja tjetër është: kush do të bëhet kryeministër? Tash për tash, mënyra se si është bërë LAN-i, Isa Mustafa do të bëhej kryetar i kuvendit e Ramush Haradinaj kryeministër. Por, e dimë se në mungesë të pozitës së kryetarit të kuvendit për LAN-in, atëherë ky spektër ndoshta nuk do të funksionojë. Kam dëgjuar nga njerëz në LDK se duke marrë parasysh forcën relative në Kuvend, LDK-ja do të duhej të merr pozitën e kryeministrit e jo AAK-ja, nëse ky koalicion e formon qeverinë. Por, nuk ka asnjë garancë nëse do të bëhet kështu. Pra, e vetmja gjë që Presidentja mund të bëjë, gjë që e ka edhe për detyrë për ta bërë në bazë të Kushtetutës dhe të Gjykatës Kushtetuese është të mbajë një seri të konsultimeve dhe pastaj të vendosë se kush i plotëson më së miri ato kriteret objektive që i ka nënvizuar ajo. E mbështes atë në këtë proces; mendoj se ka qenë shumë e kujdesshme dhe shumë e vëmendshme. Pra, ajo po flet me të gjithë dhe po shtjellon gjithçka. Por, nuk mendoj se ajo do të mund të mirrte ndonjë vendim paraprakisht apo të japë garanca, sepse diç e tillë nuk do të ishte në përputhje me përgjegjësinë e saj kushtetuese.
Marko Lekiç/RTK 2: Dua t’jua përkujtoj edhe njëherë çështjen e parë: Jemi të dijeni që kohëve të fundit, pas ndeshjes së futbollit ndërmjet Serbisë dhe Shqipërisë, ka pasur disa incidente, që kanë ndodhur në Serbi dhe në Kosovë. Në Serbi janë arrestuar kryesit e këtyre veprave, por e kemi faktin që të gjithë në Kosovë i kanë dënuar dhe gjykuar këto incidente, përfshirë edhe atë që ka ndodhur në Manastirin e Deçanit ku ka pasur disa grafi te e të tilla. Por, edhe pse këto vepra janë dënuar zyrtarisht me fjalë, askush nuk është përballur me drejtësinë. Çka na thotë kjo? A ka vullnet politik dhe vullnet të mirë që kryesit e këtyre veprave të përballen me drejtësinë apo mjafton vetëm që këto sulme të dhunshme të dënohen me fjalë?
Ambasadorja Jacobson: Ju faleminderit shumë për pyetjen. Gjatë udhëtimeve nëpër Kosovë, shpesh i vizitoj edhe komunitetet e të kthyerve, përfshirë edhe të kthyerit që janë sulmuar disa herë në Klinë dhe në Istog. Do të jem e sinqertë: mendoj se është e tmerrshme që askush asnjëherë nuk është arrestuar apo dënuar për këto krime. Njerëzit që po sulmohen ndjehen të vetmuar, sepse nuk e kanë ndjenjën që qeveria është e interesuar për t’i mbrojtur dhe nuk do të duhej të jetë kështu. Do t’jua them edhe këtë: e kam ngritur këtë çështje dy herë këtë javë me Kryeministrin dhe me ministrin e Punëve të Brendshme, si dhe me programin tonë ICITAP që punon me policinë e kemi inkurajuar Drejtorin e Policisë që t’i vizitojë këto komunitete sapo të kthehet nga udhëtimi jashtë vendit javën e ardhshme dhe të ulet e të bisedojë me këta njerëz për nevojat për polici për ta zbuluar se kush po i kryen këto krime të vazhdueshme dhe për t’i arrestuar keqbërësit dhe për t’i ndalur ata. Sa i përket situatës në Manastirin e Deçanit, më vjen mirë që të gjithë i kanë dënuar rastin e sulmeve me grafite. Jam shumë pozitive me faktin se zyrtarë të Bashkësisë Islame të Kosovës e kanë vizituar manastirin për të shprehur solidaritetin e tyre. Mendoj se edhe kjo vepër duhet të hetohet. EULEX-i, Policia e Kosovës dhe KFOR-i janë duke i vazhduar hetimet dhe shpresoj se do të zbulohet kush i kryer këto vepra. Sepse njerëzit duhet të mësohen që të jetojnë së bashku në paqe dhe këto lloje të sulmeve nuk ndihmojnë. Ideja që është sygjeruar se nuk mund ta përjashtojmë mundësinë që vetë murgjit e kanë bërë këtë është ide e çmendur ose që vetë KFOR-i apo Policia e Kosovës e kanë bërë këtë është e çmendur. Duhet të kemi zgjidhje të njëmendtë përmes organeve të zbatimit të ligjit ndaj njerëzve që i kryejnë këto akte, por po ashtu duhet ta kemi edhe zgjidhjen sociale gjë bën që shoqëria dhe komunat të zotohen për ruajtjen e të gjithë njerëzve pa dallim të përkatësisë etnike. Mendoj se është përgjegjësi si e qeverisë në nivel qendror, po ashtu edhe e qeverisjes komunale dhe është çështje në të cilën shoqëria civile mund dhe duhet të luajë një rol të rëndësishëm.
Ardian Gaxheri, gazetar nga KlanKosova: Dëshiroj të di se cili është sugjerimi juaj për të dalë nga kjo gjendje politike?
Ambasadorja Jacobson: Mendoj se politikanët tash duhet të merren me punën e zorshme të komunikimit, të bashkëpunimit, të gjetjes së mënyrës së mundshme se si të ecin përpara ku askush nuk do ta marrë 100% atë që dëshiron. Secili duhet të lëshojë pe ngapak, me siguri secili duhet të marrë diçka dhe nuk e shoh se si kjo gjë mund të zgjidhet pa ndonjë lloj të komunikimit ndërmjet partive, ku e keni VLANin që dëshiron ta formojë qeverinë dhe PDK-së, e cila të paktën do ta marrë pozitën e kryetarit të kuvendit dhe mundësinë e parë për ta formuar qeverinë. Më duket shumë joproduktive që nuk fl asin me njëri-tjetrin dhe do t’i nxisja të gjithë që ta pranojnë ftesën e Presidentes për tu takuar dhe për të ecur përpara. Nuk po sygjeroj që kjo do të sillte një përbërje të caktuar të partive. Të jem e sinqertë, nuk varet nga unë se kush e formon qeverinë e ardhshme. Unë dhe vendi im do të punojmë me çdo qeveri që formohet legjitimisht në përputhje me ligjin. Natyrisht që më me dëshirë do ta shihnim një qeveri stabile, përfshirëse dhe produktive se sa një të pazakonshme dhe të ndarë, por kjo varet nga vetë udhëheqësit politikë. Më duhet t’ua them po ashtu se për një kohë të gjatë nga Uashingtoni më kanë pyetur se çka po ndodh këtu? Përse po iu duhet kaq shumë kohë? Ku qëndron problemi? Por, çka po dëgjoj kohëve të fundit është vetëm heshtje. Askush nuk pyet më për Kosovën. Njerëzit po e humbin interesimin. Kjo është gjëja më e rrezikshme për Kosovën si vend i ri demokratik, e cila ka nevojë për miq, e cila mbështetet në bashkësinë ndërkombëtare, e cila gjithmonë do të mund të mbështetet në miqësinë dhe përkrahjen amerikane. Tash ka ardhur koha që Kosova, si vend i pavarur, duhet të tregojë se mund ta kryejë vetë punën përndryshe vëmendja e bashkësisë ndërkombëtare natyrshëm kalon diku tjetër.
Gentiana Begolli nga Radio Televizioni i Kosovës: Po ndërlidhem me atë që thatë për shkallën e lartë të korrupsionit ku dyshohet se janë të përfshirë një numër i shumtë i politikanëve. Në anën tjetër thatë që edhe në jetën e përditshme të Kosovës, madje edhe gjetja e një vendi të punës lidhet me politikën. Në Kosovë i kemi dy gjendje, atë të bllokut që e ka shumicën parlamentare në Kuvend dhe që thotë se qeverisja e tanishme e ka kapur shtetin dhe e kemi PDK-në që ka fi tuar në zgjedhje. Dëshiroj t’ju pyes nëse PDK ose blloku e formon qeverinë e ardhshme, çka do të fi tojë dhe çka do të humbasë Kosova?
Ambasadorja Jacobson: Siç e thashë në fi llim, kur fl asim për korrupsionin shumëkush mund të fajësohet për këtë. E di se blloku ka bërë shumë deklarata politike për pushtetin e gjatë të PDK-së në Kosovë, për kapjen e shtetit, për punësimin e përkrahësve politikë. Edhe vetë i kam parë disa raste kur njerëzit e kanë marrë vendin e punës për shkak të lidhjeve të tyre politike e jo aftësive. Dëshiroj t’ua përkujtoj se një rast i tillë ishte në Agjencinë Kosovare të Privatizimit, këtë e dini të gjithë prej vitit të kaluar, por nuk mund të fajësohet vetëm një parti politike për këtë. Dua të them, shikoni edhe anëtarët e bllokut. E kemi kryetarin e Nismës, i cili më duket se momentalisht është duke u gjykuar për dy raste të korrupsionit, pastaj e kemi Vetëvendosjen e cila ka ngritur nja 70 raste për korrupsion kundër LDK-së në komunën e Prishtinës. E di se janë disa zyrtarë të lartë në AAK që janë dënuar për zhvatje. Pra, është një traditë e gjatë e korrupsionit politik këtu në Kosovë që nuk mund t’i atribuohet vetëm një personi ose një partie apo edhe vetëm elitës politike sepse edhe njerëzit që janë në anën tjetër të zemërgjerësisë politike, pa marrë parasysh a është kontratë apo vend pune, po ashtu janë fajtorë. Çka na duhet që të ecim tutje, pa marrë parasysh kush e formon qeverinë, është zotimi i ri që puna të mos bëhet në mënyrën e vjetër. Ju si shoqëri civile, si media, populli i Kosovës, duhet ta kërkoni këtë gjë. Unë nuk mund ta kërkojë këtë ashtu siç mund ta kërkoni ju. Ne mund të përpiqemi dhe t’ju ndihmojmë në zhvillimin e kapaciteteve, me edukimin, trajnimin, pajisjet, ligjet, por çka nevojitet me të vërtetë është që vullneti politik të ndryshojë nga e tërë shoqëria e kjo është diçka që ju duhet ta ndërtoni, të gjithë ju së bashku, kurse ne do të jemi të lumtur t’ju ndihmojmë.
Fitim Gashi, gazetar nga “Koha Ditore”: Brenda këtyre diskutimeve për tejkalimin e ngërçit politik është një parti politike, pra Lëvizja Vetëvendosje, e cila nuk i ka përjashtuar mundësinë e organizimit të protestave për tejkalimin e ngërçit institucional. A i mbështetni protestat dhe a janë protestat zgjidhja e duhur? E dyta, a ka bërë përfshirja e Lëvizjes Vetëvendosje në koalicionin paszgjedhor zbehjen e përkrahjes së faktorit ndërkombëtar, pra përkrahjen tuaj, për këtë koalicion?
Ambasadorja Jacobson: Më lejoni që të jem e qartë rreth asaj se nuk i takon Bashkësisë Ndërkombëtare që të vendosë se cila parti është në cilin koalicion. Sa i përket protestave, protestat paqësore janë e drejtë e shoqërive demokratike. Më duhet të them se kam pak përvojë personale me protestat në Kosovë që nuk kanë dalë aq paqësore. Megjithatë, protestat paqësore nuk janë zëvendësim i përparimit politik dhe nëse një grumbull njerëzish del në rrugë dhe thotë: “Nuk po na pëlqen ky vendim apo ai vendim!”, prapëseprapë kjo nuk ndryshon vendimin e marrë nga Gjykata Kushtetuese se kush mund ta nominojë kryetarin e Kuvendit. Pra, nëse njerëzit dëshirojnë të përfshihen në protesta paqësore dhe në debate, mendoj se diçka e tillë është në rregull, është pjesë e natyrshme e demokracisë, por nuk zëvendëson faktin që udhëheqësit politikë duhet ta gjejnë mënyrën se si të dalin nga ky ngërç që e kanë krijuar qe pesë muaj.
Florina Duli nga “Iniciativa Kosovare për Stabilitet”: Pyetja ime ka të bëjë me perceptimin e përhapur të kapjes së shtetit në Kosovë dhe rolin që bizneset luajnë në formimin e qeverisë. Cili është mendimi juaj?
Ambasadorja Jacobson: Definitivisht ky është problem që duhet të ndryshojë nëse Kosova do të përparojë. Siç e thashë më herët, nuk është faji vetëm i një partie politike, por është praktike e përhapur që ka vazhduar në vend për një kohë të gjatë, veçanërisht për kontratat dhe punësimin në institucionet qeveritare. Siç e thashë në fi llim, perceptimi i përhapur i korrupsionit është njëra prej pengesave më të mëdha të qëndrueshmërisë afatgjate të Kosovës. Ky perceptim paraqet pengesë për investime, të brendshme e të jashtme; është pengesë për aspiratat e Kosovës për integrim rajonal. Mendosj se përderisa Kosova ec përpara në rrugën evropiane, çështja e korrupsionit dhe sundimit të ligjit është detyra më e madhe që vendi duhet ta kryejë nëse dëshiron të ecë përpara drejt Evropës. Siç e thashë, ne mund të ndihmojmë me institucionet e zbatimit të ligjit, mund të fl asim për këtë në shkolla, por shumë më shumë duhet të bëhet nga vetë Kosova si shoqëri për ta ndryshuar mënyrën e të bërit biznes e të marrëdhënieve ndërmjet biznesit dhe politikës në Kosovë.
Samir Reka nga INPO: Zonja ambasadore, e përmendët nevojën për qasje të re në qeverisjen e re që do të vijë në Kosovë. Si mund ta presim një qasje të tillë të re me të njëjtën formë të qeverisjes kur i kemi pasur këto koalicione për shumë vite dhe ka vazhduar po kjo qasje. A mendoni se do të duhej të ndryshojë edhe një pjesë e qeverisjes e që të mos kemi koalicione të mëdha me rezultate të njëjta?
Ambasadorja Jacobson: Së pari dëshiroj të them se vendet mund të ndryshojnë dhe të evoluojnë. Sa i përket çështjes së korrupsionit, e kam parë vetë në Latvi 3 në mes të viteve 2000 dhe 2003. Ky vend ka pasur problem të njëmendtë me korrupsionin, por kanë qenë aq shumë të përkushtuar ndaj rrugëtimin evropian sa që kanë qenë në gjendje që si shoqëri t’i tejkalojnë problemet dhe për këtë e kanë pasur vendosmërinë prej klasës politike, medieve, shoqërisë civile, njerëzve të rëndomtë. S’ka qenë e lehtë dhe natyrisht që ende ka probleme me korrupsionin në Letoni, por atje është mjedis krejt tjetër prej atij që ka qenë kur kam shkuar për herë të parë në vitin 2000. Prandaj besoj që qëndrimi i vendeve ndaj korrupsionit mund të ndryshojë. Sa i përket pyetjes tuaj nëse njerëzit e njëjtë mund të qeverisin ndryshe, dëshiroj të jem e qartë: Do të dëshiroja të shoh më shumë të rinj në politikë; do të dëshiroja të shoh më shumë gra në politikë në nivel lokal. Nuk e shohim këtë mjaftueshëm në nivel lokal, sepse nuk shohim shumë aktivistë të rinj apo gra në krye të degëve të partive të cilësdo partie politike. E që politika t’iu shërbejë njerëzve, aty duhet rifreskim i vazhdueshëm, duke përfshirë edhe pjesëmarrja e njerëzve të cilëve ajo iu shërben, pa marrë parasysh moshën, nacionalitetin, përkatësinë politike apo gjininë. Prandaj mendoj se gjaku i ri, risitë, idetë e reja janë të rëndësishme, por nuk po e shohim këtë mjaftueshëm këtu, prandaj do të kisha pasur dëshirë të shoh më shumë përderisa shkojmë më tej. Por, po ashtu besoj që nëse iu kërkoni llogari, atëherë njerëzit që janë në këtë çast të përfshirë në politikë janë në gjendje që të ndryshojnë nëse ka edhe vullnet politik për ta bërë këtë.
Ilir Hasani nga Politiko: zonja Jacobson, thatë se udhëheqësit politikë duhet të ulen bashkë dhe ta gjejnë zgjidhjen. Por, dje Ramush Haradinaj ka thënë se nuk janë të gatshëm për të folur me PDK-në. Në anën tjetër e kemi PDK-në, e cila mban qëndrimin se duhet të respektohet vullneti i qytetarëve dhe vendimi i Gjykatës Kushtetuese. Pra, qëndrimet janë shumë të largëta për të arritur marrëveshje. A duhet Presidentja të veprojë dhe t’i shpallë zgjedhjet e reja nëse nuk kemi marrëveshje brenda dy javëve?
Ambasadorja Jacobson: Natyrisht, për të pasur zgjedhje të reja duhet ose të kemi kuvend të konstituuar me 81 vota për zgjedhje ose do të duhej të kemi kaluar nëpër këto dy procese, të caktimit të mandatit të parë dhe të dytë dhe vetëm në rast të dështimit të të dyve, mund të shkojmë në zgjedhje. Këto janë dy mënyrat e vetme që unë i di me të cilat mund të shkohet në zgjedhje. Tash për tash, nuk e kemi një kuvend të konstituuar që do të mund të votonte për të shkuar në zgjedhje e as nuk e kemi procesin e mandatimit të partisë së parë dhe të dytë për ta formuar qeverinë. Pra, zgjedhjet gjithmonë janë disi si zgjidhja e fundit. Brenga ime me zgjedhjet është se nuk e shoh që do ta ndryshonin situatën. Ajo që ka gjasa të ndodhë është që do të mbaheshin në dimër dhe mendoj se shumë njerëz në Kosovë janë ngopur me zyrtarët e zgjedhur – po shoh disa njerëz duke pohuar me kokë – gjë që me siguri do të thotë pjesëmarrje më të ultë në to; do të jetë ftohtë, nuk e di si do të ishte dalja në zgjedhje në veri të Kosovës, e njëri prej sukseseve më të mëdha të zgjedhjeve të qershorit ishte pjesëmarrja në to e njerëzve nga të gjitha pjesët e vendit. E çka do të ndodhte nëse rezultatet sjellin të njëjtën renditje të partive: PDK, LDK, Vetëvendosje, AAK, … a do ta kalonte Nisma pragun zgjedhor? Nuk e di, por zgjedhjet kështu, përveç nëse nuk ka ndonjë koalicion parazgjedhor, nuk do ta ndryshojnë rezultatin dhe brengosem që në pranverë prapë do të ishim duke u përpjekur për ta formar qeverinë bazuar në zgjedhjet e reja që me siguri do të prodhonin të njëjtin rezultat si atë që e patëm në qershor. Brengosem se do të kishte më shumë shtytës për mashtrim dhe dhunë nëse zgjedhjet duhet të përsëriten. Natyrisht, nëse ndodh kjo, atëherë ne jemi të gatshëm t’i mbështesim si gjithmonë përmes vëzhguesve, përmes vëzhguesve tanë amerikanë apo duke i mbështetur vëzhguesit vendorë të shoqërisë civile. Por, zgjidhje më e mirë do të ishte që udhëheqësit politikë t’i japin fund këtij qëndrimit ‘gjithçka ose asgjë’ që e kanë marrë dhe ta gjejnë mënyrën për të ecur përpara. Sepse nuk mund të mbash qëndrimin ‘gjithçka ose asgjë’ në politikë. Të vetmit që do të vuajnë nga kjo gjë janë vetë votuesit, vetë qytetarët.
Ardian Gaxheri: Meqenëse thatë që politika në Kosovë ka nevojë për freskim, a po nënkuptoni që Hashim Thaçi duhet të lëshojë rrugë…
Ambasadorja Jacobson: Nuk e mendova atë.
Ardian Gaxheri: … të lëshojë rrugë ashtu që institucionet t’i formojnë njerëz të ri?
Ambasadorja Jacobson: Nuk e mendova fare atë. Nuk dua që dikush ta thotë atë. Nuk më takon mua që të them se çka bën secili politikan sa i përket karrierës së tij apo të saj politike. Kur fola për fytyrat e reja në politikë, po flisja për njerëzit që hyjnë në nivel të ultë, në nivel të degës apo të partisë si dhe për përfshirjen e të rinjve, si dhe të grave në politikë ashtu që përderisa Kosova ec përpara ajo do të ketë kuadro të njerëzve të rinj, të përgatitur për t’i marrë përsipër përgjegjësitë politike në të ardhmen.
Përshëndetje, zonja Jacobson. Kam një pyetje të shkurtër për ju: Si e shihni rolin e Presidentes ne këtë ngërç politik? A është ajo i vetmi subjekt në konsultimet e deritanishme me koalicionin dhe me PDK-në sepse kemi një akuzë nga koalicioni VLAN se ajo është josubjektive dhe po anon nga PDK-ja?
Ambasadorja Jacobson: Mendoj se Presidentja ka qenë shumë e vëmendshme dhe korrekte në angazhimet e saja me partitë politike. Që nga fi llimi ajo u ka thënë partive politike se nuk varet nga ajo si Presidente, se nuk është roli i saj kushtetues, që të diktojë zgjidhjen dhe ajo ka kërkuar vazhdimisht nga partitë politike që të bëjnë rekomandimet e tyre dhe që të japin propozimet e veta për të ecur përpara. Deri tash ato nuk e kanë bërë këtë. Besoj se takimet e Presidentes me udhëheqësit e partive politike, sipas gjitha gjasave, kanë qenë të ngjashme me ato që unë i kam me udhëheqësit politikë. E dini se ambasada ime takohet tërë kohën me përfaqësuesit e partive të ndryshme politike. Unë bisedoj rregullisht me Hashim Thaçin, me Isa Mustafën, me Ramush Haradinajn… Deri tash i kemi pasur pesë muaj me PDK-në duke thënë: “Ne i kemi fi tuar zgjedhjet, ne e respektojmë këtë, vullnetin e votuesve dhe Gjykatën Kushtetuese” dhe me bllokun duke thënë: “Ne do të bëjmë gjithçka që të shmangim Thaçi 3. Vendi duhet të lëvizë përpara dhe Isa Mustafa do të jetë Kryetar i Kuvendit dhe Ramush Haradinaj do të jetë Kryeministër”. Përmbledhur shkurt kjo është ajo që kemi qe pesë muaj. Kjo nuk është duke funksionuar shumë mirë. Pra, Presidentja tentoi që të mbledhë njerëzit së bashku rreth tryezës; deri tash ata nuk kanë pasur vullnet që ta bëjnë këtë, por unë mendoj se koha ka ardhur që – nëse askush nuk ka ide më të mirë – kjo është ajo që ata duhet të bëjnë.
Zogaj: Ndoshta edhe një pyetje për ta përmbledhur. Pasi që konsiderojmë dhe pajtohemi që Kosova nuk është koloni, është një shtet i pavarur dhe pasi që keni takime dhe konsultime me udhëheqësit politikë, pse nuk ka këshilla miqësore, si miq dhe partnerë, se si të dilet nga kjo situatë? Pra, pse nuk ka këshilla miqësore nga ju dhe ambasadorët tjerë se si të dilet nga kjo situatë? Ta them haptazi: Pse nuk po intervenoni?
Ambasadorja Jacobson: Mendoj se kam pasur plot këshilla miqësore duke përfshirë edhe sot. Besoj se kam qenë shumë e hapur dhe do të vazhdoj të jem e tillë. Do të vazhdoj ta kryej punën time sa i përket takimeve me udhëheqësit politikë dhe t’iu them atyre se ka ardhur koha që të lëvizet përpara. Shoqëria civile dhe elektorati duhet ta bëjnë të njëjtën gjë. Unë jam një zë – një zë i fortë – por mesazhi im për politikanët ka qenë i qartë. Në të vërtetë, unë mund ta them atë edhe në shqip: “Mos e dhi punën”!
Transkripti i diskutimit të ambasadores Jacobson në tryezën e organizuar nga Lëvizja “Fol”, në Prishtinë, Kosovë, më 6 nëntor 2014.
——————————–
Margaret Ann UYEHARA, Ambasadorja e SHBA në Mal të Zi, 2015
Margaret Ann Uyehara, e lindur më 1958 në Ohio të Amerikës, diplomate e karierës në Shërbimin e Jashtëm Diplomatik të SHBA, prej nga vitet ’80, në detyra e msione diplomatike, si në DPA, Austri, Gjermani, Ukrainë, Indonezi, Japoni, Filipine, Mbretërinë e Bashkuar, Mali etj. Margaret Ann Uyehara ka qënë në detyrën e lartë të Ambasadores së Shteteve të Bashkuara të Amerikës në shtetin ballkanik të Malit të Zi, Podgoricë, 19 shkurti 2015-24 qershor 2018.
MUNDËSI MË TË MËDHA TË BASHKËPUNIMIT DHE TË INVESTIMEVE
Ambasadorja e SHBA në Mal të Zi, Margaret Ann Uyehara zhvilloi të marten, më 8 dhjetor 2015, një vizitë në Ulqin. Ajo vizitoi Kriporen e Ulqinit dhe Ullishten e Valdanosit, të cilat shihen si dy nga burimet më të njohura të këtij qyteti, për të vazhduar me vizitën në Xhaminë e Krythës pastaj në Qytetin e Vjetër të Shasit dhe në zyrën e përbashkët të Biznes Klubit Ana e Malit me Diasporën shqiptare në SHBA. Kryetari i Komunës së Ulqinit, Fatmir Gjeka, e njohu ambasadoren me aktivitetet e pushtetit vendor por edhe me atë që ai e quajti “krizë të këtij pushteti” si pasojë e mosmarrëveshjeve në koalicionin qeverisës të forcave politike shqiptare.
Në zyrën e përbashkët me Diasporën Shqiptare, kryetari i Biznes Klubit, Kabil Kurti e njohu ambasadoren me format e bashkëpunimit dhe të organizimit. Ambasadorja Uyehara foli për mundësitë më të mëdha të bashkëpunimit dhe të investimeve nga diaspora dhe bëri thirrje për lehtësimin e procedurave për investitorët e mundshëm.
Ali SALAJ, Ulqin, 8 dhjetor 2015.
—————————————–
Donald LU Ambasador i SHBA në Shqipëri, 2017
Donald LU, lindur më 1956 në Kaliforni, është diplomat i karierës në Shërbimin e Jashtëm të DASH. Ishte Ambasador i SHBA në Shqipëri nga 13 janari 2015 deri më 24 qershor 2018. Gjithashtu, ka qënë Ambasador i Amerikës në Kirgistan, 2018-2021, si dhe në detyra e funksione të larta diplomatike në Indi, 2010-2013), Azerbajxhan, 2009-2010, Kirgistan, 2003- 2006 etj. Prej 15 shtatorit 2021 është Ndihmës i Sekretarit Amerikan të Shtetit për Çështje të Azisë Jugore e Qëndrore.
TRADITA E JASHTËZAKONSHME E TOLERANCËS FETARE TË SHQIPËRISË NJË NGA GJËRAT QË E BËN KËTË VEND TË FORTË
Rektor Gjana, Profesor Hajderi, Rektor Teliti, udhëheqës fetarë, profesorë, të dashur studentë, Mirëmëngjes! Ju bashkohem sot për të thënë ju lumtë për punën tuaj në përkrahjen e tolerancës fetare. Kështu që do ta nis me disa komente për tolerancën fetare në jetën time dhe këtu në Shqipëri. Më pas do të flas dhe dëgjoj komentet tuaja. Sa prej jush rrjedhin nga familje me prindër apo gjyshër, halla apo teze ose xhaxhallarë apo daja, të cilët kanë fe të ndryshme? Unë kam një prejardhje shumë të ndërlikuar fetare. Im atë, i cili u rrit në Kinë, ishte budist. Nëna dhe vëllai im i madh janë katolikë. Motra dhe unë jemi protestantë. Vjehrra ime është hebreje. Kunati im gjerman është një ateist. Dhe unë e kam jetuar pjesën më të madhe të jetës në vende myslimane dhe hinduiste. Pyetja e madhe për familjen time është se me çfarë besimi do t’i rrisim fëmijët tanë. Përgjigjja është se do t’i lejojmë që ta vendosin vetë se çfarë feje do të ndjekin. Megjithatë e di se do t’i rrisim fëmijët tanë që të jenë tolerantë dhe të pranojnë njerëzit e të gjitha besimeve. Pjesë e përvojës së mrekullueshme që fëmijët e mi kanë jetuar në shumë vende të botës është se kanë takuar njerëz të të gjitha besimeve të ndryshme. Ju si shqiptarë e keni gjithashtu këtë mundësi të mrekullueshme. Jam i sigurt se të gjithë keni miq të mirë të cilët janë myslimanë, bektashinj, katolikë, ortodoksë, protestantë dhe ateistë. Kjo është një nga gjërat që e bën këtë vend të fortë. Në pjesën tjetër të Ballkanit Perëndimor, këto dallime fetare kanë rezultuar në luftë dhe vuajtje. Në Shqipëri, kjo larmi besimesh ka rezultuar në kontribute të jashtëzakonshme të bashkësive fetare të Shqipërisë. Njerëzit e besimit në Shqipëri kanë krijuar ndërtesa të shkëlqyera, kremtime ndërfetare të festave fetare, organizata për t’u shërbyer të varfërve dhe lidhje kulturore me njerëzit në mbarë botën. Dhe tradita e jashtëzakonshme e tolerancës fetare të Shqipërisë sigurisht që ka lidhje me Holokaustin dhe mbrojtjen e mijëra hebrenjve që kërkuan mbrojtje këtu gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Vjehrra ime hebreje organizoi kohët e fundit në Memfi s, Tenesi, shfaqjen e fi lmit “Besa”. Ky fi lm tregon historinë e mijëra familjeve shqiptare që rrezikuan jetën e tyre për të mbrojtur hebrenjtë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ky është gjithashtu një fi lm që diskuton rëndësinë kulturore të mikpritjes së shqiptarit dhe mbajtjes së fjalës së dhënë. Vjehrra ime ftoi amerikanë nga xhamia e qytetit të saj, si dhe shqiptaro-amerikanë që jetojnë në Memfi s. Historia juaj e jashtëzakonshme për besën ka ndihmuar edhe në nxitjen e tolerancës fetare në vendin tim. Dhe sot, shohim që feja në pjesë të botës, përfshirë Sirinë, Irakun, Birmaninë, Sudanin e Jugut dhe Afganistanin, përdoret për të justifi kuar dhunë dhe vuajtje të tmerrshme. E di se të gjithë ju do të jeni pjesë e brezit që i jep fund dhunës që justifi kohet përmes fesë. E di që tashmë jeni duke folur për mënyrën se si besimet tona të shumta forcojnë komunitetet tona në vend që t’i ndajnë ato. E di që të gjithë ju qëndroni kundër dhunës dhe do të ndihmoni të bindni njerëzit e tjerë se ne të gjithë – myslimanë, ortodoksë dhe katolikë – jemi të njëjtë në atë që duam për familjet dhe komunitetet tona. Faleminderit të gjithëve që keni marrë pjesë në programin e tolerancës fetare dhe një falënderim i madh për profesorët, dekanët dhe rektorët tuaj për nxitjen e aftësive tuaja drejtuese për të rinj të tjerë.
Fjala e Ambasadorit Amerikan Donald Lu për Tolerancën Fetare mbajtur në Universitetin Bedër në Tiranë, 30 janar 2017.
—————————————-
AMBASADORI DONALD LU, MARGARITAR DIPLOMATIK AMERIKAN, INVESTIM SHQIPTAR
Studim nga Ramiz LUSHAJ – Drejtor Ekzekutiv i Qëndres Shqiptare të Studimeve Amerikane e Britanike (ACABS). Tiranë, 2017. Botuar në gazeta “Atlantik”, nr.2 (46), dt. 23 mars 2027, organ i Qendres Shqiptare të Studimeve Amerikane e Britanike, ACABS në Tiranë. Ky studim, analizë diplomatike e politike, është botuar edhe në media të tjera në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni e Veriut, Zvicër, etj
1.
Diplomati 51 vjeçar Donald Lu e ka kalue gjysmën e jetës së vet, mbi një çerek shekulli, në shërbimin diplomatik amerikan. Ia ka fillue kur po shkonte 25 vjeç, në ma të bukuren moshë të njeriut.1 Ai është rritur në diplomacinë amerikane dhe nga diplomacia amerikane. Si rrallkush nga ambasadorët e sotëm të Amerikës, ka shërbyer në funksione e detyra diplomatike në katër kontinente të botës. Në Amerikë: në disa detyra përkohore në Departamentin Amerikan të Shtetit në Uashington. Në Azi: për nji vit I Ngarkuari me Punë në Ambasadën e ShBA në Azerbajxhan; Zëvendës Shef i Misionit në ambasadat amerikane në Indi, Azerbajxhan, Kirgistan; me mision diplomatik në Kashmir (Pakistan-Indi). Në Afrikë: ishte, së vonit, në Afrikën Perëndimore, në detyrën e Zëvendës-Koordinatorit në zyrën e Ndihmës për Ebolën në Departamentin e Shtetit Amerikan. Në Europë: ka qënë kaherit me mision diplomatik në Gjeorgji e, së fundit, nga 17 dhjetori 2014 kur bani betimin në Senatin Amerikan si Ambasador i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Shqipëri.
2.
Ambasadori Donald Lu është një diplomat amerikan kariere e, si i tillë, nuk është njëri nga ata, “ambasadorët e patronazhit”, siç cilësohen në SHBA ambasadorët e emëruem politikisht, nuk hyn në atë 30 përqindshin politik të 188 ambasadorëve amerikanë të sodit në shtete të ndryshme të botës, si në Gjermani, Japoni, Mbretërinë e Bashkuar të Britanisë së Madhe e Irlandës së Veriut, Francë, Belgjikë, Kanada, Itali, Kinë, Spanjë, Australi, Zelandë e Re, Hungari, Arabi Saudite, Afrikë e Jugut, në të gjitha shtetet Skandinave (Nordike), etj. Edhe ambasadorët amerikanë Gregory Delawie në Kosovë, Jess L. Baily në Maqedoni, Margaret Ann Uyehara në Malin e Zi, të gjithë ambasadorët amerikanë në Ballkan, janë diplomatë kariere, me disa dekada në shërbimin diplomatik amerikan në Uashington e në shtete e kontinente të botës. Disa, sish, me gradë diplomatike Ministër-Këshilltar si ambasadori amerikanë në Maqedoni e ambasadorja në Malin e Zi, me ma shumë se një mandat ambasador si: John Bass në Turqi, Geoffrey Pyatt në Greqi, Hans Klemm në Rumani, e të tjerë. Ambasadorit amerikan të sotëm në Shqipëri, Donald Lu, në udhëtimin e tij zyrtar diplomatik, në disa raste, i ka pasë shefa të tij disa personalitete të diplomacisë amerikane. Kryehere, në fill ’90, niston karierën diplomatike në Kashmir (Indi-Pakistan) si asistent i stafi t të ambasadorit të njohur Frank George Wisner II, të cilin në vitin 1995 Presidenti Amnerikan Bill Klinton e dekretoi me gradën “Ambasador kariere”. Së vonit, ky diplomat kariere, Donald Lu, ishte në Misionin e Ambasadës Amerikane në Indi, e kishte ambasadore Nancy Jo Powell (ish ambasadore në Uganda, Gana, Pakistan e Nepal) që Presidenti Amerikan Barak Obama, kësaj veteraneje të diplomacisë amerikane, ia dha gradën “Ambasadore kariere” (2011). Diplomati Donald Lu ecën kujdesshëm në detyrë, ka përpjekjet e veta ambicioze për t’i fi tuar në ardhshmëri të karierës së tij gradat diplomatike “Ministër-Këshilltar”,“Ministër – Kariere” e deri “Ambasador kariere”, sikurse ish ambasadori amerikan në Shqipëri në vitet 2002-’04, James Franklin Jeffrey (Xhejms Xhefri) tashma 70 vjeçar, i cilësuem “Veteran i Diplomacisë”, që iu dha grada diplomatike “Ambasador Kariere” (2012), kur ishte ambasador në Irak, që e patë zëvendësue atje (2010) ambasadorin amerikan Kristofer Hill.
3.
Ambasadori Donald Lu ka pasë fatin e tij të parë në jetë që ka lindur amerikan, në SHBA– fuqia ma e madhe e globit, Tempulli i Demokracisë në botë, Akademi Diplomatike e Kohërave. Tjetër fat i tij: ka lindur në Kaliforni, si të thuash – në këtë “shkollë diplomatike” të Amerikës, pasi ka një numër të madh të ambasadorëve në botë, që janë prej atyhit (të lindur ose të origjinës) apo të shkolluar në universitete të saj. E, shumica e tyre, janë pothuaj të një brezi, mbi 50-vjeçar, janë të një moshe të artë për diplomaci. Aktualisht në Ballkan kemi tre ambasadorë nga Kalifornia: në të dy shtetet shqiptare: Donald Lu (lindur në Huntington Beach) ambasador në Shqipëri dhe Gregory Delawie (i origjinës nga San Diego) ambasador në Kosovë si dhe Geoffrey Pyatt (lindur në San Diego) në Greqi. Fakti që gjithë këta ambasadorë e kanë lidhjen e vet të origjinës me Kaliforninë Amerikane nuk do të thotë ndonjë gja e veçantë, pasi Kalifornia, për nga sipërfaqja e saj, është mbi dy herë ma e madhe se Shqipëria, Kosova, Mali i Zi e Maqedonia të marruna sëbashku e ka 40 milionë banorë dhe nuk është sa Shqipëria që amerikanët e atyhit e prej atyhit të dalin kusherinj ndërveti. Ambasadori Donald Lu ka pasë edhe një fat tjetër: i ka krye studimet për marrëdhanie ndërkombëtare në Universitetin Princeton në Nju Xhersi, një universitet pothuaj treshekullor (i themeluar më 1746), i katërti universitet në 13 kolonitë e atëhershme të Amerikës, ku nji nga presidentët e parë të këtij universiteti ishte nënshkrues i Deklaratës të Pavarësisë të Amerikës. Ky universitet lidhet me emra të mëdhenj të botës: Presidentit Amerikan Woodrow Wilson, (Woodrow Wilson është Presidenti i 28-të i SHBA (1913-4 mars-1921) ishte mbrojtësi më i fl aktë i Shtetit Shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris pas mbarimit të Luftës së Parë Botërore, kur Greqia, Serbia, Italia, Franca e disa vende të tjera ishin të gatshme ta copëtonin Shqipërinë për ta ndarë në mes aleatëve fitues të kësaj Lufte), miku i madh e shpëtimtari i shqiptarëve të Ballkanit – ishte student aty; Albert Ajnshtajn (që ka udhëtue me vizë shqiptare drejt Amerikës) e kishte një zyrë aty e jepte leksione të tij; shkrimtarit botëror Thomas Mann e të tjerë. Studente e këtij universiteti, në vitet ’80, ka qënë edhe Zonja e Parë e Amerikës, Mishele Obama. Pra, ambasadori Donald Lu është i shkolluar për diplomaci në një universitet të tillë elitar të Amerikës e botës. Kjo përban një tjetër dëshmi se kemi të bajmë me diplomat kariere qyshse në themele të arsimimit të tij diplomatik.
4.
“Paradhoma diplomatike” e ambasadorit Donald Lu, me sa duket, ka qënë Korpusi i Paqes (i themeluar më 1 mars 1961 nga Presidenti Amerikan John F. Kennedy) që tashma kryen misionin e vet në 141 shtete të botës dhe i numëron mbi 200 mijë vullnetarë të saj. Një ndër ta ishte dhe Donald Lu, asokohe, atëherit, mbi njëzet vjeçar, pikërisht më 1988-‘90, duke shërbyer në Sierra Leone, në Afrikën Perëndimore. Vet misioni madhor i Korpusit të Paqes për të kontribuar në zhvillimin social, ekonomik dhe njerëzor e çoi të riun e përkushtuar në punë e studime, Donald Lu, drejt futjes në Shërbimin Diplomatik Amerikan. Ende dhe sot në detyrën e tij të ambasadorit duket se ka diçka nga koha e shërbimit vullnetar në Korpusin e Paqes, si tek shpirti i tij praktik amerikan, tek veprimi i tij nismëtar në sipërmarrje të detyrave të ditës e kohës, në thjeshtësinë e paraqitjes diplomatike e publike, udhëtimet, ecjet me biçikletë, etj. Atje në Sierra Leone, kur ishte me Korpusin e Paqes, e mësoi gjuhën Krio (Creole) të Afrikës Perëndimore, ndërsa kur ishte diplomat kariere në vende aziatike si në Indi, Azerbajxhan, Pakistan, Kirgistan, i mësoi gjuhët e atjeshme: Hindi, Urdu, Azeri dhe kur ishte në Europë, si në Gjeorgji, mësoi gjeorgjishten e rusishten. Pra, Donald Lu, është një diplomat poligiot. Ndërkohë, para se të vinte në Shqipëri, në “kohën e para ambasadorit”, Donald Lu, e mësoi gjuhën shqipe e, tashti, edhe deklarata zyrtare, intervista e biseda, i ban në Shqip, si rrallkush, si rrallë herë nga ambasadorët rezidentë, nga diplomacia amerikane e euro-atlantike në Shqipëri. Ky, një akt i çmueshëm për shqiptarët dhe një tregues i inteligjencës së tij. Ambasadori Donald Lu i mban dy dekorata në udhën, dosjen e gjoksin e tij: “Superior Honor Award“dhe “Meritorious Honor Award””. Medalje të çmuara. Çmime të nji vlerësimi të lartë. Dy nga njëmbëdhjetë dekoratat që i ndan vet Departamenti Amerikan i Shtetit. Përndryshe, këto të dyja rendohen në vendin e shtatë dhe të tetë. Ato kanë kriteret e veta për dhënien e tyre: kontributet, arritjet, performanca, risitë, përkushtim të lartë të kryerjes së detyrave edhe në kushte të vështira, etj. Sigurisht, të dy dekoratat, janë nderi dhe vlerësimi i tij, janë imazh dhe frymë në postin e tij. Këto dy dekorata tregojnë qartas se Departamenti Amerikan i Shtetit i çmon diplomatët e vet, margaritarët e tij diplomatik.
5.
Presidentët e Amerikës, Departamenti Amerikan i Shtetit, në rreth një shekull (1922-1939 dhe 1991-2017) e kanë vlerësuar Shqipërinë duke dërguar ambasadorë të niveleve të larta amerikane. Një prej tyre, pa mëdyshje, është dhe Donald Lu – ambasadori i viteve të fundit, i deritanishëm. Shembulli ma tipik, përfaqësues, është Hermain Bernstain, një personalitet i shquar amerikan, ambasador në Tiranë (1930-1933), hebre lobues, gazetar, studjues, perkthyes, shkrimtar, etj., që kishte njohje e lidhje me ma të shquarit e kohës së tij. Në rreth dy vite (2002-’04) ishte “Ambasadori i Karierës”, James Franklin Jeffrey (Xhejms Xhefri), i cili nga Tirana shkoi Zëvendës Ambasador në Bagdat (deri në 2005) e, pastaj, me detyra të larta në Uashington… dhe, tevona, ambasador në Turqi (2008-‘10), në Irak (2010-’12). Ishte diplomati Chrisopher R. Hill (Krist Hill) i pari diplomat i lartë amerikan i postkomunizmit në Shqipëri (15 mars 1991), një ambasador i njohur, negociator i madh, që ka qënë ambasador në Maqedoni, Poloni, Kore e në Irak dhe Zëvendës Sekretar Amerikan i Shtetit për Azinë Lindore e Çështje të Paqësorit, etj. Ishte dhe ambasadori Hugh Gladney Grant (1935-1939) e të tjerë. Disa prej tyre, si ambasadorët Bernstain dhe Grant kanë shkrue libra për Shqipërinë e shqiptarët, dy nga të cilat edhe unë i kam përgaditë e botue disa herë në dekadat e fundit.
6.
Ambasadori Donald Lu me karierën e përvojen e tij të gjatë diplomatike, them se është një ndër margaritarët e çmuar e të shumtë të Shërbimit Diplomatik Amerikan, aktualisht përfaqësuesi ma i lartë i Amerikës mike në Shqipëri, ambasador i Jashtëzakonshëm e Fuqiplotë i Amerikës. Ai, ambasadori amerikan Donald Lu, nuk është nomenklaturë e askujt në Shqipëri, nuk është në organikat e Shqipërisë, që të hyjnë e t’ia (keq)diskutojnë mandatin diplomatik gjithkushi (deri edhe me anonimat) apo dikushi, qoftë edhe i veshur me pushtet të lartë politik, juridik, partiak, sikurse po ndodh me tepri, hjekësi e gjurulldi në tribunale fjale, në rrjete sociale, ndër gazeta e portale, nëpër televizione kombëtare e lokale…në këta muajt e fundit, në këto ditët e fundit. Aq ma keq kur ndonjani rrgallet apo prrallet tuj tentakulue për me e vnue në peshore politike apo në alternativa posti me të tjerët, etj. Aq ma randë kur të tilla sipërmarrje, ofensiva e diversione testuese apo kërcenuese ndaj ambasadorit amerikan Donald Lu shpesh herë kanë inskenime të liga, frymëzime të dyshimta, hakmarrje ndaj detyrës e misionit të tij të prejkohshëm e të përditshëm. Nganjëherë, në këto sulme fort politike e tepër publike më duket sikur po e ri-lexoj veprën e Enverit: “Rreziku Anglo-Amerikan për Shqipërinë”. Sa ma shumë që të sulmohet ambasadori amerikan Donald Lu aq ma gjatë në kohë qëndrimi do të jetë ai në Shqipëri. Këto sulme “kështu e ashtu” nuk janë rruga e gjetur dhe as e duhur për ndokënd e për askënd për të largue nga detyra e tij, nga Tirana, ambasadorin amerikan Donald Lu. Është e papërshtatshme, e pamundur. Ambasadori Donald Lu në se largohet nga detyra e tij e ambasadorit në Shqipëri nuk ikën si përjashtim ligjor diplomatik, por vetëm në se ka ndonjë gabim apo mëkat diplomatik apo politik në Shqipëri. Këto çështje i dinë vet Diplomacia Amerikane, Shteti Amerikan, pavarësisht nga ç’(për)fl itet në rrethe të caktuara e për qëllime të caktuara në Shqipëri apo ndokund tjetër. Natyrisht, po dihet e po ndihet se në rrugë (jo)politike e në turma, kryesisht nëndheshëm e disi shfaqshëm, po ndihet sadopak trysnia e ndikimi i Sllavëve të Jugut prej nga Stepat e Rusisë e në kryeqëndra të Ballkanit, si dhe ai i terrorizmit islamik me emra e shumëfytyrësi si ISIS, etj., të cilat kanë objekt e veprim jo vetëm kundërshqiptar, por dhe kundëramerikan, ndaj ne, Shqiptarët në Shqipëri, Kosovë e në Ballkan, duhet të jemi ma të kujdesshëm në çdo rast e ma të afërt në përditshmëri me mikun e aleatin tonë të parë gjeostrategjik, historik e aktual, me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Diplomati amerikan Donald Lu është investim i shumëfi shtë. Kryeherit e përgjithnji është investim amerikan. Amerika ka investue dhe investon tek diplomati Donald Lu edhe për të punue ai në Shqipëri në detyrën e ambasadorit të saj për Shqipërinë. Po, ambasadori amerikan Donald Lu, në këtë dekadën e dytë të shek. XXI është edhe “investim shqiptar”. Ai është investue shumë në realitetin e sotëm shqiptar, për zhvillimet e shumanshme shqiptare. E, natyrisht, ambasadori Donald Lu është amerikan, por shpesh herë i duhet e ia kërkon realiteti ynë politik, juridik, etj. të sillet Shqiptarisht…Jo vetëm se ambasadori Donald Lu fl et gjithnji Shqip, por për faktin e shpeshtë se shumkund e shumkush në pushtetet në Shqipëri nuk duan me marrë vesh Shqip. 7. E ritheksojmë, si rregull i përgjithshëm, ambasadorët amerikanë në Shqipëri janë larguar nga posti i tyre diplomatik në vitin e tretë të mandatit të tyre, përveçse ambasadorit të karierës Xhejms Xhefri, që erdhi përkohor në Tiranë, si imazhi i ri amerikan, si dorë e fortë diplomatike. Edhe ambasadorët amerikanë në Kosovë, në Maqedoni e në Malin e Zi, në këto shtete e treva etnike shqiptare, përgjithsisht janë largue në përmbyllje të misionit të tyre diplomatik. Ambasadorët amerikanë në Tiranë nuk janë larguar turravrap nga Shqipëria as kur Italia fashiste (1939) dhe komunizmi moskovit eurolindor (1944-’45) pushtuan Shqipë-rinë. Ambasadorët amerikanë, edhe të vdekur kur janë lar-gue nga Tirana ishin në përmbyllje të mandatit të tyre si ambasadori Joseph Limpreht (7 korrik 1999-19 maj 2002). Disa ambasadorë, si Alexandër Arvizu (2010-‘14) kanë qëndrue dhe përtej mandatit të tyre të përcaktuar fi llimisht. Pra, edhe në rast të largimit nga Shqipëria të ambasadorit amerikan Donald Lu në vitin e tretë të mandatit të tij, nuk kemi të bajmë më një përveçim ndaj tij, me një ndërprerje mandati diplomatik të ambasadorit, por me një traditë e praktika normale të lëvizjeve diplomatike zyrtare nga Uashingtoni. Diçka dihet botnisht: ambasadorët zbatojnë diplomacinë e politikat e Shtetit Amerikan dhe kur i kalojnë caqet i paguajnë vet haraçet. Pra, diçka duhet të kemi parasysh: ambasadori Donald Lu nuk është organikë e Shqipërisë, por e Departamentit Amerikan të Shtetit, e Sekretarit Amerikan të Shtetit Rex Tillerson, e Presidentit Amerikan Donald Trump. Diçka është e provuar tashma në shekuj: në Amerikë, nëse në pushtet është Partia Republikane apo Partia Demokratike, në të dy rastet, Amerika është treguar mike e madhe e shqiptarëve dhe Shqipëria e Kosova e kanë pasë dhe e kanë aleate të strategjike të saj, aleate të madhe e të mirë. Sigurisht, çështja nuk është veç tek ambasadori Donald Lu, por kemi të bajmë me vet çështje e problematika të (pa) njohura shqiptare në Shqipëri, në Kosovë, në Maqedoni, në Malin e Zi, etj. aq sa këto e shtynë edhe ambasadoren amerikane në Kosovë, Tracy Ann Jacobson (ma herët ambasadore dhe në Turkmenistan e Taxhikistan) që në debatin e organizuar nga “Lëvizja Fol” në Prishtinë (2014) t’iu drejtohet e irrituar politikanëve të Kosovës “Mos e dhisni punën”(!). Kjo thënie është aktuale edhe tani, aktualisht, në Shqipëri.
4 shkurt 2017.
——————
KUR GRATË LULËZOJNË, VENDI LULËZON
Carson Relitz Rocker, shefja e Sektorit Politik dhe Ekonomik të Ambasadës së Shteteve të Bashkuara po udhëton në Veriun e Shqipërisë, ku u takua me shoqërinë civile, policinë dhe zyrtarë të qeverisë, vizitoi Kukësin, Tropojën dhe Valbonën, si dhe mori pjesë në ceremoninë e dedikimit të statujës së Azem Hajdarit në Bajram Curri.Carson Relitz Rocker, the Chief of the U.S. Embassy’s Political and Economic Section is traveling in northern Albania, where she has met with civil society, police, and government offi cials, visited Kukes, Tropoje, and Valbona, and attended the dedication Azem Hajdari’s statue in Bajram Curri. – Njoftim i Ambasades Amerikane, 28 tetor 2017.
Unë jam Carson Relitz Rocker nga Ambasada Amerikane dhe është një kënaqësi e madhe që ndodhem këtu mes jush! Ndjehem e nderuar që marr pjesë në konstituimin e Aleancës së Grave Deputete. Ju faleminderit për përfshirjen e Ambasadës së SHBA-ve në këtë eveniment që njeh ndikimin pozitiv që gratë mund të kenë kur punojmë së bashku, në të gjitha çështjet dhe në të gjithë vijat e partisë. Është veçanërisht kuptimplotë të jesh këtu sot, pasi vendet në mbarë botën, përfshirë Shqipërinë, angazhohen në “16 Ditët e Aktivizmit kundër Dhunës Gjinore”. Aleanca e Grave Deputete ka ngritur çështje që ndikojnë në mënyrë joproporcionale tek gratë dhe vajzat. Dhuna me bazë gjinore është pikërisht ajo çështjeje. Kjo dhunë dëmton familjet, komunitetet, institucionet dhe vendin. Por kjo mund të ndryshojë. Dhe ne besojmë se kjo Aleancë mund ta nxisë këtë ndryshim.
Ne, qeveria e SHBA-së, e mbështesim këtë Aleancë sepse bashkon anëtarë femra të parlamentit nga të gjitha partitë. Këta anëtare të parlamentit mund të avancojnë, përmes fjalës dhe veprës, të drejtat dhe nevojat e grave dhe vajzave në të gjitha fushat – nga siguria në shtëpi dhe në vendin e punës, në përparim në biznes, politikë, shoqëri civile dhe në të gjithë sektorët. Kur gratë lulëzojnë, vendi lulëzon. Përveç kësaj, kemi besim të plotë se kjo Aleancë e deputeteve të talentuar, të zgjuar dhe grave të përkushtuara mund të bëjë më shumë sesa të punojë në të ashtuquajturat “çështje të grave”. Çfarë është një “çështje e grave”, gjithsesi? Nëse ndikon nënën tende, motrën tënde, vajzën ose hallën tënde, atëherë ajo ndikon dhe tek ju. Ndikon tek të gjithë. Kjo Aleancë është unike për historinë e saj të dialogut dhe bashkëpunimit ndërpartiak. Kjo Aleancë mund të kapërcejë dhe të ngrihet mbi politikat e partive që e përçajnë këtë vend. Edhe në kohët e krizës politike, kjo Aleancë ka vazhduar dialogun produktiv shumëpalësh. Njerëzit e Shqipërisë, burra dhe gra, kanë nevojë për këtë lloj dialogu produktiv politik. Gra deputete: hulumtimi tregon se kur punoni së bashku, ju mund të keni një ndikim pozitiv politik në të gjitha çështjet, për të mirën e të gjithë shqiptarëve, pavarësisht nga partia apo politika. Dhe kështu i bëjmë thirrje kolegëve tuaj meshkuj, në parlament dhe në partitë politike, për të dëgjuar zërat tuaj dhe për të respektuar mendimet tuaja, për hir të kombit, për të mirën e popullit të Shqipërisë. Ne, qeveria e Shteteve të Bashkuara, jemi me ju. Ju keni mbështetjen tonë.
Fjala e Carson Relitz ROCKER, 1 dhjetor 2017, gjatë Takimit të Aleancës së Grave Deputete