REQUIEM PARAKOHE (Eva)

“Historinë, dihet, e kanë dhe do e shkruajnë fitimtarët, edhe për beteja si ato të Pirros arvanitas, që kokën ia theu me tullë një grua. Eh, edhe unë po të isha do e kisha bërë. Por, përderisa historia u shkrua për lavdinë e tyre: faraonëve, mbretërve, perandorëve, partive të stërmëdha apo fiseve, bajraqeve dhe barqeve fatlume që i pollën, nuk do të thotë se “popujt”, (e urrej këtë fjalë përdorur kaq vend e pa vend për rrena, sa qelbet hipokrizi kilometra larg), nuk do të mësojnë të vërteta prej saj. E dyshoj dhe këtë, kur pjesa më e mençur e tij, e mefshtë dhe jo aq e mprehtë, intelektualët, sa vjen e më pak kuptojnë dhe më pak bëjnë … edhe pse lexojnë e lexojnë, kurgjë veç disa kokrra. Nyjet, si atëherë si tani, prihen me shpatë dhe s’presin të zgjidhen. Mandej sa herë është përsëritur e njëjta gjë, aq sa e kanë shprehje të gjithë: “historia përsëritet”. Në mësofshin, atëherë pse prapë. Madje, dhe kur janë fringo të reja, çoku kanë diçka të vjedhur nga të vjetrat. Dhe si për te gënjyer dhe ca, jo pa arsye, Hegeli dhe më pas Marksi, (o Zot veten urrej, kur mendja shkon vetiu në krahasime të tilla nga epoka e fillit të kuq) çpikën paturpësisht spiralen e zhvillimit, që ngrihej çdo herë një shkallë më lart. Komuna, burra pleq trutharë, ish e njëjtë me çdo kryengritje fshatarësh gladiatorë, partizanë, a qytetarë që u ndien se ishin të dorës së dytë … i vranë të gjithë në kryq a tek muri deri sa s’ngeli asnjë.
Të vjen keq dhe inat, kur mendon që s’ka aspak ngritje a “zhvillim”, por vetëm një mbyllje rrethi, se vete e shkon, mbërrin atje ku nisi, tek ajo pikë, dhe aq … mjaft të kthesh kokën nga Odiseu dhe do shohësh me radhë, Kolombin dhe Marko Polon, Magelanin dhe Armstrongun. Cila mbretëri që lindi, s’vdiq? Cila tirani në demokraci s’u kthye dhe anasjelltas? Cili shtet nuk pati mbret? Cili mbret nuk vrau, cili nuk qe Makbeth? Cila grua, s’qe Evë …. ?” Këtu u ndal, mori frymë dhe qeshi me veten nën buzë, flokët e drejtë ndarë me vijë në mes, ranë pak, të dilnin nga shamia që i mbështillte, “edhe atë e thërrisnin Evë. “
Duhej të mbaronte dhe këtë tepsi me biskota në furrë, ndryshe do bëhej vonë dhe rrezik s’gjente njeri. Kish filluar t’i bëhej zakon shkuarja tek ata. I pëlqente të ish pjesë e tyre. Dje, sikur i kish ardhur pak keq, grupi ishte rudhur, vetëm dy a tre pleq pensionistë, gjyshër, aty rrotull me ta dhe më keq, policët dukeshin të shkujdesur dhe aty këtu kishin prishur gardhin. Shkolla kish mbaruar, jo më frikë ndaj provimeve e kolegiumeve. Një gjë, sikur i thumboi befas mendjen: përse duhej të iknin! “Po të kishin mësuar nuk do e kishin lënë të ndodhte dhe aq më tepër të përfundonte kështu heshturazi. Ikje e keqe.” E trembte dhe atë, ekonomisten me universitet dhe me një barrë përvoje jete, që dikur kish qenë dhe ajo si ata, se çfarë do ndodhte më tej. Dyshimi e brrente! Hapi derën e furrës për të parë ç’bëhej brenda.
“Mendo për një çast, sikur ta shkruanim historinë ndryshe, me ato që s’i lanë të ndodhnin. Do ishim Evropë, pa viza, pjesë e Italisë apo e Gjermanisë (o bobo do kishin ikur të gjithë!). Por mund të ishim nën Turqi, më shumë seç jemi. Edhe ç-në e kemi Turçe! S’do kish më Dullë, as Ramiz edepsëz Katovice. As Ed e as Sali! Por, po ta mendosh thellë, në të fundit, si rreth një rrethi “vicious”, ti gëlltitur në qendër, mbytur se mbytur! Po të kish ardhur Mithati, do kisha mbaruar shkollën në Itali, do isha bërë doktoreshë, do isha martuar atje! Eh, s’e di, ndoshta jo, pa dyshim do të rrija këtu, do e mbyllja këtu. Guri i rëndë në vend të vet, rrënjet tek bahçja ime, tek hurmatë e mija, apo s’shijojnë si zemër e “omël”, siç themi ne “tironsit dem baba dem”. Uh, qyqja sa vonë!”
Muzgu, si në këto netë të zgjatura dimri, kish ardhur më heret, ti vidhte dritë ditës, sikur s’i mjaftonte ajo që kish. Doli me hap të shpejtë, e ngarkuar, nga porta me hark e shtëpisë, që dukej si kërpudhë e vocërr nën pyllin e ndërtesave të larta, mbirë aty papritur.

Dyshimi më i madh ndaj historisë vinte nga ata, plangprishësit bij, të cilët, ushqeheshin prej saj, orakujt. Ata që parathoshin çdo vinte, ende pa ardhur, atje, në Delfi, në më të madhin tempull predikues edhe pse me gjëegjeza dykuptimshe, për të njëjtën ngjarje, fitore a humbje, (s’kish tjetër veç këtyre të dyjave, po ose jo), quheshin omfalos (kërthizës). Pse, s’dihej! S’dukej e udhës që bota të ushqehej me të marra me mend a gënjeshtra të trilluara. E megjithatë, s’ish çudi të qe ashtu! Paguheshin në natyrë, si murgjit. Ish aty që u kthye të jetë mjeshtëri më vete dhe diku aty nga shekulli i 18-të, këta nënpunës tempulli, t’i quanin intelektualë!
Thonë se ish ndoshta qendra e parë dhe më e madhe e informacionit në botë, ku çdo gjë, mbahej mend përmendësh në disa tru-hard-drive të stërvitur, e që më vonë, përveç në ata u mbaj dhe në tableta balte, kur u përdor shkrimi, më të lira se lëkurët e dhive, se fshiheshin e përdoreshin rishtazi.
E megjithatë, dyshimi, që asgjë nuk është ç’duket dhe çdo që duket s’është e vërtetë, pashpjegueshëm shtrëngonte dhe gërryente në lukth. Brrejtës, s’kish pse emrin ta kish mashkullor, më e drejtë do ish një “it”, asnjanjës kafshëror, aq më tepër që shpesh merrte formën e të përzjerit, që prefrohej të villej, duke futur thellë gishtat në fyt, si pas një dehjeje me alkool të keq.

Çuditërisht, edhe pse e ngarkuar me dy torba me peshë, në vend t’i binte shkurt midis pallateve, këmbët, e çuan, si t’i tërhiqte një forcë e zezë, gjatë, tek ura e Lanës, në anën e kundërt me Tajwanin, nga ku u kthye pa kaluar rrugën, për të shkuar drejt universitetit. Sa më shumë i afrohej Kryeministrisë, më ngadalë zvarriteshin, hapi bëhej gjyle i rëndë.
“Eh, dikur, në të parën, çohej bukë e djathë… tani, do ish turp ta mendoje… do të dëshiroja t’u çoja ca hurma, por ato dreqin janë të rënda dhe lluqe, më mirë mandarina!”
Plumb qe heshtja, derdhej, qurravitej mbi mermerin e godinës si dritat. S’kish shpirt njeriu përreth. Qetësia, pa asnjë frymë ere, fashitej në errësirë.

Në të gdhirë shkroi:
“Mbetem pa fjalë, bëmë shumë pak nga ç’do mundnim, as fare sa duhej, se deshën pa kërkuar, më shumë. Ne heshtëm! Më vret ndërgjegja dhe pseja. Sot, kur nuk i gjeta studentët m’u duk se gjithçka u mbyt.. dhembi shumë, m’u duk bash si kapitullim …“

“S’është dashuria për fqinjin-të cilin shpesh nuk e njoh fare-që më nxit të rrëmbej një kovë me ujë dhe të rend drejt shtëpisë së tij, kur e shoh që digjet; është mjaft më e gjerë, madje edhe më tepër se një ndjenjë e vagullt a instinkt i solidaritetit njerëzor dhe se shoqërorja që më shtyn. E njëjta gjë dhe tek kafshët.”**

Thua mungon dhe kjo?

EA 12/22/2018 all the rights and copyrights are protected!

**Mutual Aid: A Factor of Evolution nga Peter Kropotkin (London: Heinemann, 1903), p. 21.