MONUMENTET QË PËRKUJTOJNË PAVARËSINË NĒ BOTË: MES TRADITËS E MIRËNJOHJES

Geron Kamberi

Festa e Pavaresisë për çdo vend është një moment pēr të përkujtuar përpjekjet e tij për ta arritur atë përmes sakfricave të shumta.

Shumë vende e kanë përkujtuar këtë ngarje të rëndësishme të historisē së tyre përmes monumenteve tē ngritura duke i dhënë njē simbolikë të veçantë.

Teksa jam përpjekur tē bēj njē histori të këtyre momumenteve nē disa vende te botës, kam krijuar bindjen se simbolet kanë vendin e tyre në histori.

Natyisht në këtë prag të Festës sonë të 28 Nëntorit e kam filluar këte listë me momumentin tonë të Pavarësisë nē Vlorē. Siç është bērë tashmë traditë edhe ne shumë vende të tjera, përvjetorët e pavaresisë janē pērkujtuar gjithmonë pranë monumenteve të tilla.

MONUMENTI I PAVARËSISË i SHQIPËRISĒ NË VLORË (1972)

Monumenti i Pavarësisë është një monument në Vlorë, Shqipëri, kushtuar Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë me rastin e 60-vjetorit të saj. Monumenti u realizua nga nje grup skulptorësh shqiptarë si Kristaq Rama (31.07.1932-11.04.1988), Muntaz Dhrami, (10.11.1936) dhe Shaban Hadëri (28.03.1928-14.01.2010) në Vlorë në 28 Nëntor 1972. Monumenti në bronz është 17 metra i lartë dhe ngrihet në qendër të qytetit të Vlorës në Sheshin e Flamurit. Në qendër të grupit skulpturor është figura e Ismail Qemalit, kryetarit të parë të shtetit shqiptar. Pēr këtë vepër ata morën Çmimin e Republikës i Klasit të I -rë. Është një nga veprat më të shquara të skulpturës monumentale, kushtuar luftës së popullit shqiptar për liri e pavarësi kombëtare. Monumenti ngrihet mbi një platformë të gjerë dhe përbëhet nga një grup që përfaqëson figura të luftëtarëve të lirisë të krahinave të ndryshme të Shqipërisë, të hedhur përpara me figurën e vendosur të Ismail Qemalit në krye. Monumenti është ne formën e një kollone të gjerë në formë të çrregullt shkëmbore ku mbizotëron figura e vrullshme e flamurtarit në majë. Monumenti ka një kompozim origjinal e dinamik dhe trupëzon idenë e fitores historike për të arritur pavarësinë. Skalitja e e tipologjisë së figurave, ndërtimi plastik përmes masave të mëdha i ka paraqitur me një madhështi monumentale.

STATUJA E LIRISË-NEW YORK (STATUE OF LIBERTY, 1866)

Statuja e Lirisë (Statue of Liberty)është një skulpturë e përmasave të mëdha e stilit neoklasik që është vendosur në Liberty Island në New York Harbor në New York City, në Shtetet e Bashkuara. Statuja prej metali bakri është një dhuratë nga populli i Francës dhe u projektua nga skulptori francez Frédéric Auguste Bartholdi (02.08.1834-04.10.1904), ndërkohë qē korniza e saj metalike u ndërtua nga Gustave Eiffe (15.12.1832-27.12.1923). Statuja u dhurua më 28 Tetor 1886 me mbishkrimin (Liria që ndriçon botën; frëngjisht: La liberté éclairant le monde). Statuja paraqet njē figurë të Libertas, perëndeshës romake të lirisë. Ajo mban një pishtar sipër kokës me dorën e saj të djathtë dhe në dorën e majtë mban një tabula ansata ku eshte shkruar KORRIK IV MDCCLXXVI (4 Korrik 1776 me numra romakë), që është data e Deklaratës së Pavarësisë së SHBA-së. Një zinxhir dhe një prangē e thyer janë të vendosura në këmbët e saj ndërsa ajo ecën përpara, duke përkujtuar në këtë mënyrë heqjen e skllavërisë pas Luftës Civile Amerikane, (12.04.1861-26.05.1865). Pas dhurimit të saj, statuja u bë një ikonë e lirisë dhe e Shteteve të Bashkuara, duke u parë më pas si një simbol i mirëseardhjes për emigrantët që mbërrinin nga deti. Ideja për statujën lindi në 1865, kur historiani francez dhe abolicionisti Édouard de Laboulaye (18.11.1811-25.05.1883) propozoi një monument për të përkujtuar 100-vjetorin e ardhshëm të pavarësisë së SHBA (1876), vlerat e demokracisë amerikane dhe çlirimin e skllevërve ne SHBA. Lufta Franko-Prusiane (19.07.1870-28.01.1871) vonoi ecurinë e kësaj ideje deri në 1875, kur Laboulaye propozoi që populli i Francës të financonte statujën dhe Shtetet e Bashkuara të siguronin vendin dhe të ndërtonin piedestalin. Skulptori francez Bartholdi përfundoi kokën dhe krahun e monumentit që mbante pishtarin, përpara se statuja të ishte projektuar plotësisht dhe këto pjesë u ekspozuan për publicitet në ekspozitat ndërkombëtare. Krahu që mbante pishtarin u ekspozua në Ekspozitën e 100 Vjetorit të Shpalljes sē Pavarësisë te SHBA në Filadelfia ne vitin 1876 dhe në Madison Square Park në Manhattan nga viti 1876 deri në 1882. Mbledhja e fondeve ishte e vështirë, veçanërisht për amerikanët, dhe nga viti 1885 puna për ndërtimin e piedestalit u kërcënua nga mungesa e fondeve. Botuesi Joseph Pulitzer, (10.04.1847-29.10.1911) nga New York filloi një përpjekje për të mbledhur donacione për të përfunduar projektin dhe tërhoqi më shumë se 120,000 kontribues, shumica e të cilëve dhanë më pak se një dollar (ekuivalent me 33 dollarë në 2022). Statuja u ndërtua në Francë, u dërgua me pjesë në arka dhe u montua në piedestalin e përfunduar në atë që atëherë quhej Ishulli i Bedloe. Përfundimi i statujës u shënua nga nje paradë në Nju Jork dhe një ceremoni inagurimi e kryesuar nga Presidenti i SHBA Grove Ceveland (18.03.1837-24.07.1908). Statuja u administrua nga Bordi i Farëve të Shteteve të Bashkuara deri në vitin 1901 dhe më pas deri ne vitin 1933 u menaxhua nga Departamenti i Luftës. Ndërsa nga viti 1933 ai është mirëmbajtur nga Shërbimi i Parqeve Kombëtare si Monumenti.Kombëtar “Statuja e Lirisë “dhe është një atraksion i madh turistik. Një numër i kufizuar vizitorësh mund të hyjnë në bazën e piedestalit dhe në brendësi të kurorës së statujës. Qasja e publikut në pjesën e pishtarit është e ndaluar.

MONUMENTI I PAVARËSISË I RUMANISË, (1879)

Monumenti është një nga atraksionet kryesore të qytetit të Tulceas në rajonin e Dobruxhas në Rumani. Ndodhet në anën verilindore të qytetit të Tulceas në majë të një kodre ku mund të gjenden edhe rrënojat e qytetit të lashtë romak të Aegyssus. Monumenti u ngrit si homazh për ushtarët heroikë rumunë që luftuan për të çliruar vendin nga sundimi osman midis viteve 1877 dhe 1888. Lufta gjithashtu e ktheu rajonin e Dobruxhas tek Rumania dhe e vendosi atë si një nga rajonet më të lulëzuar të vendit në dekadat e ardhshme. Skulptori George Vasilescu krijoi konceptin dhe mbikëqyri punimet.per realizimin e monumentit. Ndërtimi filloi më 17 Tetor 1879 ku ishte i pranishëm Mbreti Carol I (20.04.1839-10.10.1914) i Rumanisë. Struktura përbëhet nga një obelisk 22 metra i gjatë, i bërë nga granit i marrë nga qyteti i Ravenës ku në te dy anët janë vendosur dy skulptura: një ushtar bronzi në të djathtë dhe një shkabë në të majtë. Të dy janë prodhuar në Milano. Gjatë Luftës së Parë Botërore, vija e frontit ishte pothuajse e vendosur në Danub dhe Tulcea pësoi dëme të rënda. Monumenti u shkatërrua pothuajse plotësisht dhe mbeti për vite me radhë i shkatërruar. Por në vitin 1932, monumenti u rindërtua, por pa ushtarin dhe shkabën. Në formën e tij origjinale ai u rivendos në vitin 1977, për pèrkujtimin e 100 vjetorit të pavarësisë sē Rumanisë .

MONUMENTI I BASHKIMIT TË GJERMANISË, (NIEDERWALDDENKMAL, 1883)

Monument është i vendosur në Niederwald, afër Rüdesheim am Rhein në landin e Hesse, Gjermani, Monumenti u ndërtua midis viteve 1871 dhe 1883 për të përkujtuar Bashkimin e Gjermanisë. Monumenti ndodhet brenda Grykës së Rhine, një sit i madh që ēshtë pjesë e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s. Monumenti u ndërtua për të përkujtuar themelimin e Perandorisë Gjermane në 1871 pas përfundimit të Luftës Franko-Prusiane (19.07.1870-28.01.1871). Guri i parë u vendos më 16 Shtator 1871 nga mbreti gjerman Kaiseri Wilhelm I. Skulptori ishte Johannes Schilling dhe arkitekti ishte Karl Weißbach, (08.04.1841-08.07.1905) Kostoja e monumentit u vlerësua në një milion marka ari. Monumenti u përurua më 28 Shtator 1883. Monumenti është i gjatë 38 metra dhe përfaqëson bashkimin e të gjithë gjermanëve. Figura qendrore është figura e Germania 10.5 metra e gjatë. Dora e saj e djathtë mban kurorën dhe e majta mban Shpatën Perandorake. Nën figurën e Germania është një reliev i madh që përshkruan mbretin gjerman Kaiser Wilhelm I duke hipur mbi një kalë me fisnikët, komandantët e ushtrisë dhe ushtarët. Relievi ka të gdhendur tekstin e këngës “Die Wacht am Rhein” (Shihni nga Rhini). Ana e djathtë e monumentit konsiderohet “statuja e paqes”, ndërsa e majta konsiderohet “statuja e luftës”. Mbishkrimi kryesor i monumentit është i gdhendur në piedestalin e statujës Germania: Në kujtim të kryengritjes fitimtare të popullit gjerman dhe të themelimit të shtetit gjerman 1870–1. Niederwald është një kodër e gjerë në bregun e djathtë të lumit Rhin që ndodhet pranë degës Weisper, të këtij lumi, përballë qytetit Bingen am Rein. Kodra formon majën jugperëndimore të vargmalit Taunus. Maja e saj është e mbuluar nga një pyll i dendur me lis dhe ahu. Anët e saj jugore dhe perëdimore, të cilat zbresin në Rüdesheim am Rhein dhe Assmannshausen, janë të mbuluara me vreshta. Monumenti ndodhet në buzë të pyllit, në kreshtën e kodrës mbi Rüdesheim dhe përfaqëson një simbolpēr Gjermaninë.

MONUMENTI I PAVARËSISË SË BELGJIKËS: HARKU I 100 VJETORIT (ARCADE CINQUANTENAIRE, 1905)

Monumenti është në formën e një harkade përkujtimore në qendër të Parkut te 100-vjetorit (Parc du Cinquantenaire/Jubelpark) në Bruksel, Belgjikë. Pjesa qendrore është një hark i trefishtë monumental i njohur si Harku i 100 -vjetorit (frëngjisht: Arc du Cinquantenaire, holandisht: Triomfboog van het Jubelpark). Monumenti përbëhet nga një grup skulpturor quadriga prej bronzi me një karrociere femër, që përfaqëson personifikimin e Provincës të Brabantit të Belgijikës duke ngritur flamurin kombëtar. Monumenti është i orientuar nga qendra e qytetit të Brukselit, nga njëra anë në aksin e Rue de la Loi/Eetstraat, e cila, duke kaluar lagjen Leopold, përfundon në lagjen mbretërore, selia e Parlamentit belg, Qeverisë belge dhe Pallatit Mbretëror dhe në anën tjetër, monumenti sheh nga aksi i Avenue de Tervueren/Tervurenlaan, që të çon në ish-Pallatin e Kolonive (Muzeu Mbretëror). Harku i 100-vjetorit (Arcade Cinquantenaire) ishte pjesë e një projekti të porositur nga Qeveria belge nën patronazhin e mbretit Leopold II (08.04.1835-17.12.1901) për Ekspozitën Kombëtare të 1880-ës, në përkujtim të 50-vjetorit të Revolucionit Belg. Në vitin 1880 u përfunduan vetëm bazat e kolonave të harkut përkujtimor dhe gjatë ekspozitës pjesa tjetër e harkut u ndërtua nga panele druri. Në vitet në vijim, përfundimi i monumentit ishte temë e një beteje të vazhdueshme midis mbretit Leopoldit II dhe qeverisë belge, e cila nuk donte të shpenzonte paratë e nevojshme për ta përfunduar atë. Harku origjinal i vetëm i ekspozitës së 1880 u konceptua nga arkitekti Gédéon Bordiau, (02.02.1832-23.01.1904), por pas vdekjes së tij në 1904, projekti i harkut u rishikua nga arkitekti francez Charles Girault, (27.12.1851-25.12.1932), i zgjedhur nga mbreti belg Leopold II. Girault projektoi një hark të trefishtë, por ruajti idenë e Bordiaut me skulpturën e kuadrigës. Themeli i harkut të ri u hodh më 4 Janar 1905, duke zëvendësuar harkun e përkohshëm të Bordiaut. Ndërtimi bazë përfundoi me financim privat në maj të po atij viti dhe harkada u përurua nga mbreti Leopold II më 27 Shtator 1905, pikërisht në kohën e 75-vjetorit të Pavarësisë së Belgjikës. Monumenti mori statusin e monumentit të mbrojtur më 29 Qershor 1984. Në vitin 2022 nisi një projekt për të rinovuar Parc du Cinquantenaire duke përfshirë harkun si pjesë e një iniciative të quajtur “Cinquantenaire Bicentenaire” për 200-vjetorin e pavarësisë së Belgjikës. Harku Cinquantenaire, 30 metra i gjerë dhe 45 metra i lartë, ka tre harqe me dimensione të barabarta. Tavani, harqet e të cilit janë gjysmërrethorë, përbëhet nga shtylla guri, të zbukuruara në gjysmën e tyre me një kurorë dafine, dhe për pjesën tjetër me akronimin që do të thotë “Mbreti, ligji dhe liria”, një moto zyrtare e Belgjikës. Dekorimi i monumentit dhe skulpturat që e zbukurojnë, iu besuan artistëve më të shquar të kohës në frymën e ekzaltimit kombëtar. Kuadriga prej bronzi e harkut, e titulluar Brabant duke ngritur flamurin kombëtar, është bërë nga Thomas Vinçotte (08.01.1858-17.09.1925) dhe kuajt nga Jules Lagae. Piedestali përballë Avenue de Tervueren/Tervurenlaan, mban mbishkrimin: “Ky monument u ngrit në vitin 1905 për lavdërimin e pavarësisë së Belgjikës”, ku paraqitet viti I treguar me numra romakë. Një shkallë spirale, tani e rrethuar nga një ashensor, ofron qasje në dhomën e ekspozitës që ndodhet nën kuadrigën dhe në dy tarracat që ndodhen në të dyja anët e saj. Kolonat i bëjnë jehonë paraqitjes origjinale të Avenue de Tervueren, e cila dikur ishte e ndarë në tre rrugë të veshura me një rresht të dyfishtë pemësh. Në këmbët e harkut, janë gjithsej tetë statuja që përshkruajnë personifikimin e provincave belge që mund të gjenden në të dy muret anësore sic janë Provinca e Brabant, e cila përfaqësohet nga quadriga: Provinca e Hainaut dhe Provinca e Limburgut që përfaqësohet nga skulptutat e Albert Desenfans, Provinca e Antwerpen dhe Provinca e Liège, të cilat përfaqësohen nga Charles van der Stappen, Provinca e Flanders Lindore dhe Provinca e Flanders Perëndimore, të përfaqësuara nga punimet e Jef Lambeaux dhe Provinca e Namurit dhe Provinca e Luksemburgut nga Guillaume de Groot. Dymbëdhjetë llamba janë zbukuruar me alegori që janë tē lidhura me fushēn e arteve e industrisë. Kolonada e hapur fillimisht u mbyll në pjesën e pasme nga një mur në vitin 1905, i cili duke filluar nga viti 1912, u dekorua me një frizë tē pērbërë nga nje mozaik 360 m2 (me temën Glorifikimi i Belgjikës paqësore dhe heroike, nga Jean Delville. Më pas atij iu bashkuan disa artistë të tjerë. Dekorimi i mozaikut përfundoi në vitin 1932. Mozaikët ishim tema të ndryshme si psh Mbreti Kalorës, Fitorja e Vjeshtës, Trumpeta e Fitores, Fitirja e Ligjit e Drejtësisë. Ndërtesat e ndryshme të Cinquantenaire, nga të cilat harku përbën pjesën qendrore, përfshijnë edhe tre muze: Muzeu Ushtarak Mbretëror, Muzeu i Artit dhe Historisë dhe Muzeu i Makinave Vntage (Autoworld). Përpara harkut shtrihet një hapsirë e madhe që kalon nëpër parkun Cinquantenaire sikurse në pjesën veriperëndimore të parkut ndodhe edhe Tempulli i Pasioneve Njerëzore nga Victor Horta, një objekt i vitit 1886 si edhe Xhamia e Madhe e Brukselit nga viti 1978. Hapësira e parkut përreth përdoret për disa qëllime gjatë verës

MONUMENTI ENGJËLLI I PAVARËSISË, I MEKSIKËS (MONUMENTO EL ANGEL: A LA INDEPENDENCIA, 1910)

Monumenti është një kolonë e vendosur në një rrethrrotullim në rrugën kryesore të Paseo de la Reforma në qendër të kryeqytetit meksikan El Meksiko. Monumenti El Ángel u ndërtua në vitin 1910 gjatë presidencës së presidentit meksikan Porfirio Díaz, (15.09.1830-07.07.1915), realizuar nga arkitekti Antonio Rivas Mercado, (26.02.1853-03.01.1927) për të përkujtuar 100 vjetorin e fillimit të Luftës së Pavarësisë së Meksikës. Në vitet e mëvonshme ajo u bë një mauzoleum për heronjtë më të rëndësishëm të asaj lufte. Është një nga monumentet më të njohura në kryeqytetin meksikan dhe është bërë një pikë qendrore si për festime ashtu edhe për protesta. Baza e kolonës është katërkëndore ku çdo kulm paraqet një skulpturë bronzi që simbolizon ligjin, luftën, drejtësinë dhe paqen. Fillimisht, nëntë shkallë të çonin në bazë, por për shkak të fundosjes së tokës, një problem i vazhdueshëm në kryeqytetin meksikan janë shtuar edhe katërmbëdhjetë shkallë të tjera. Në faqen kryesore të kollones përballë qendrës së qytetit të Meksikos, një mbishkrim lexon La Nación a los Héroes de la Independencia (“Kombi për Heronjtë e Pavarësisë”). Përpara këtij mbishkrimi është një statujë prej bronzi e një luani gjigant me dafina që drejton një fëmijë, i cili simbolizon, sipas Mercados “popullin meksikan, i fortë gjatë luftës dhe i urtë gjatë paqes”. Pranë kolonës është një grup statujash mermeri të disa prej heronjve të Luftës së Pavarësisë te Meksikes. Vetë kolona është 36 metra e lartë. Struktura është prej çeliku e mbuluar me gurë të zbukuruar me kurora, palma dhe unaza me emrat e figurave të Pavarësisë. Brenda kolonës është një spirale me dyqind shkallë që të çon në një platforme nga ku mund te shohesh mbi kryeqytet. Monumenti i stilit korintik është zbukuruar nga katër shqiponja me krahë të zgjatur nga stema meksikane e përdorur në atë kohë. Ajo kurorëzon kolonën është një statujë 6.7 metra e Nike-së, perëndeshës greke të Fitores. Ashtu si kolonat e tjera të ngjashme që përkujtojnë fitoret në mbarë botën, ajo është prej bronzi , e mbuluar me ar 24 karatēsh dhe peshon shtatë tonë. Në dorën e saj të djathtë, eshte Engjëlli, siç njihet zakonisht, që mban një kurorë dafine simbolikisht mbi kokën e Miguel Hidalgo (08.05.1753-30.07.1811) ideatorit të pavarësisë dhe poshtë është kombi meksikan që simbolizon Fitoren, ndërsa në të majtë ai mban një zinxhir të thyer me tre hallka, që simbolizon fitimin e Lirisë pas 3 shekujsh sundimi spanjoll. Monumenti u përfundua në kohë për festimet për të përkujtuar 100 vjetorin e parë të Pavarësisë së Meksikës në 1910. Inaugurimi u mbajt më 16 Shtator 1910, për të përkujtuar atë njihet si 100-vjetori i Grito de Dolores (Klithma e Dhimbjes) nga At Miguel Hidalgo, që u konsiderua si fillimi të pavarësisë së Meksikës). Në ceremoni morën pjesë Presidenti Díaz dhe shumë personalitete të huaja. Rreth 10,000 ushtarë meksikanë dhe kontigjente të forcave të huaja ushtarake ndihmuan në perkujtimin e këtij rasti. Folësi kryesor në aktivitet ishte poeti meksikan Salvador Díaz Mirón. Një flakë e përjetshme (Lámpara Votiva) që nderonte këta heronj të pavarësisë u instalua në 1929 në bazën e kolonës me urdhër të Presidentit Emilio Portes Gil, (03.10.1890-10.12.1970). Monumenti pësoi disa dëmtime gjatë një tërmeti më 28 Korrik 1957, kur skulptura e Fitores me krahë ra në tokë dhe u copëtua në disa pjesë. Skulptori José Fernández Urbina ishte përgjegjës për restaurimin, i cili zgjati më shumë se një vit. Monumenti u rihap më 16 Shtator 1958. Ai i mbijetoi edhe tërmetit shkatërrues të 19 Shtatorit 1985, me disa dëmtime në shkallët dhe relievet, por asnjë tek Engjëllin. Në vitin 1925, gjatë administrimit të Plutarco Elías Calles, eshtrat e Heronjve të Pavarësisë së Meksikës u varrosën në një mauzole nën bazën e monumentit. Në hyrje të mauzoleut është një statujë e William Lamport, (23.07.1611-13.09.1659), i njohur gjithashtu si Don Guillén de Lampart y Guzmán, një irlandez i cili u gjykua nga Inkuizicioni meksikan në mesin e shekullit të shtatëmbëdhjetë, pas zbulimit të komplotit të tij për të arritur pavarësinë e Meksikës. Ai u dorëzua nga inkuizicioni tek autoritetet dhe u ekzekutua në vitin 659, por eshtrat e tij ishin të ndaluar të varroseshin në tokë të shenjtë. Në mauzole mungojne eshtrat e Agustín de Iturbide, i cili arriti pavarësinë e Meksikës nga Spanja në 1821 pasi ato ndodhen në Katedralen Metropolitane të Mexico City. Presidenti Calles e përjashtoi Iturbiden kur eshtrat e kryengritësve të tjerë u transferuan në mauzoleum në 1925. Më shumë se 60 vjet pasi mauzoleu u ngrit, më 16 Shtator 1998, ai u hap përgjithmonë për publikun nga Presidenti Ernesto Zedillo dhe Cuauhtémoc Cárdenas, Kreu i Qeverisë së Distriktit Federal. Më 30 Maj 2010, në kuadër të festimeve të 200-vjetorit të Luftës së Pavarësisë, eshtrat e Heronjve Kombëtarë u zhvarrosën dhe më pas u shoqëruan nga Forcat e Armatosura me nderime të plota ushtarake në Muzeun Historik Kombëtar në Kalanë e Çapultepecit, ku iu nënshtruan studimeve nga anëtarë të Institutit Kombëtar të Antropologjisë dhe Historisë. Pas këtyre studimeve, eshtrat u ekspozuan përkohësisht në Pallatin Kombëtar deri në Gusht 2011, kur u kthyen serish në mauzole.

MONUMENTI KOMBËTAR I BASHKIMIT TË ITALISË ` VIKTOR EMMANUEL II’, (MONUMENTO NAZIONALE A VITTORIO EMANUELE II- VITTORIANO- ALTARE DELLA PATRIA,1911)

Monumenti është i njohur gjithashtu si Vittoriano ose Altare della Patria (“Altari i Atdheut”), është një monument i madh kombëtar i ndërtuar midis 1885 dhe 1935 për të nderuar Viktor Emanuel II, (14.04.1820-09.01.1878), mbreti i parë i një Italie të bashkuar, në Romë, Itali. Ai zë një vend midis Piazza Venezia dhe Kodrës Capitoline. Monumenti është realizuar nga Giuseppe Sacconi (05.071854-23.09.1903). Nga pikëpamja arkitekturore, ai u konceptua si një forum modern, një agora në tre nivele të lidhura me shkallë dhe e dominuar nga një portik i karakterizuar nga një kolonadë. Procesi kompleks i unitetit kombëtar dhe i çlirimit nga dominimi i huaj i kryer nga Mbreti Viktor Emanuel II i Savojës, të cilit i kushtohet monumenti, ka një vlerë të madhe simbolike dhe përfaqësuese, duke u përqendruar arkitektonikisht dhe artistikisht tek bashkimi italian – për këtë arsye Vittoriano konsiderohet si një nga simbolet kombëtare të Italisë. Ai ruan gjithashtu Altarin e Atdheut (italisht: Altare della Patria), fillimisht një altar i perëndeshës së Romës, pastaj gjithashtu një faltore e Ushtarit të Panjohur Italian, duke adoptuar kështu funksionin e një tempulli laik të shenjtëruar në Itali. Për shkak të vlerës së tij të madhe përfaqësuese, i gjithë Vittoriano shpesh quhet Altare della Patria, megjithëse kjo e fundit përbën vetëm një pjesë të monumentit. Aktualisht menaxhohet nga Polo Museale del Lazio dhe është në pronësi të Ministrisë së Trashëgimisë Kulturore dhe Aktiviteteve. ai Vittoriano është në Kodrën Kapitolinë, në qendrën simbolike të Romës së lashtë dhe lidhet me atë moderne falë rrugëve që rrezatojnë nga Piazza Venezia.Dizajni i tij është një interpretim neoklasik i Forumit Romak. Ajo përmban shkallët, kolonat korintike, shatërvanët, një skulpturë kuajsh të Victor Emmanuel II dhe dy statuja të perëndeshës Viktoria e hipur mbi kuadriga. Në majën e tij do të ishte një portik madhështor i karakterizuar nga një kolonadë e gjatë dhe dy propile impozante, njëra kushtuar “bashkimit të atdheut” dhe tjetra “lirisë së qytetarëve”, koncepte të lidhura metaforikisht me figurën e Viktor Emanueli II.Ne baze te monumentit eshte Muzeu i Bashkimit Italian dhe në vitin 2007 një ashensor iu shtua strukturës, duke lejuar vizitorët të shkojnē lart për nje pamje 360 gradë të Romës. Kjo tarracë, e cila është më e larta e monumentit, mund të arrihet edhe nëpërmjet 196 shkallëve që fillojnë nga portiku. Struktura është 135 m e gjerë, 130 m e thellë dhe 70 m e lartë.Nëse përfshihen kuadrigat dhe skulptura e perendeshës Victoria me krahë, lartësia arrin 81 m . Monumenti ka një sipërfaqe totale prej 17,550 m2 dhe për shkak të zhvillimit të dukshëm të hapësirave të brendshme, ka një sipërfaqe prej 717,000 m2. Një nga elementët mbizotërues arkitektonik të Vittoriano janë shkallët e jashtme, të cilat përbëjnë 243 shkallë, dhe portikun në majë të monumentit, i cili futet midis dy pjesëve anësore. Shkallët e hyrjes janë 41 m të gjera dhe 34 m të gjata, ndërsa tarraca e Altarit të Atdheut është kolonada është formuar nga kolona 15 m të larta dhe gjatësia e verandës është 60.m. Alegoritë e monumentit përfaqësojnë kryesisht virtytet dhe ndjenjat, shumë shpesh të interpretuara si personifikime, sipas kanuneve të stilit neoklasik, të cilat perkujtojne italianët gjatë bashkimit italian, qe nga revolucionet e 1820 deri në lëvizjet në 1870)., përmes së cilës u arrit bashkimi kombëtar. Për shkak të procesit kompleks të bashkimit të ndërmarrë nga mbreti Viktor Emanueli II gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 19-të, italianët i dhanë atij epitetin e Atit të Atdheut (italisht: Padre della Patria). E vetmja vepër joalegorike është statuja e kuajve të Victor Emmanuel II, e cila është qendra arkitekturore e Vittoriano. Monumenti, në tërësi, shfaqet si një lloj mbulesë mermeri në shpatin verior të kodrës Kapitolinë: prandaj mendohej si një vend ku mund të bëhej një shëtitje e pandërprerë patriotike me veprat e pranishme, të cilat pothuajse të gjitha kanë kuptime alegorike të lidhura me historinë e Italisë. Të pranishme janë simbolet bimore, ndër të cilat palma që kujton “fitoren”, lisi (“forca”), dafina (“paqja fitimtare”), mërsina (“flijimi”) dhe ulliri (“konkordi”). Nga një këndvështrim stilistik, arkitektura dhe veprat e artit që zbukurojnë Vittorianon janë konceptuar me qëllimin e krijimit të një “stili kombëtar” që do të përsëritej në zona të tjera. Ai ishte projektuar për të komunikuar shkëlqimet perandorake të Romës së lashtë. Mbi të gjitha, për realizimin e Vittorianos, Giuseppe Sacconi mori frymëzim nga arkitektura neoklasike – trashëgimtari i rilindur i arkitekturës klasike greke dhe romake, mbi të cilën u shartuan elementë italikë dhe u shtuan ndikime eklektike. Vittoriano konsiderohet si një simbol kombëtar i Italisë dhe çdo vit mirëpret festime të rëndësishme kombëtare. Festimet më të mëdha vjetore janë Dita e Çlirimit (25 Prill), Dita e Republikës (2 Qershor) dhe Dita e Forcave të Armatosura (4 Nëntor). Gjatë këtyre festimeve, Presidenti i Republikës Italiane dhe zyrtarët më të lartë të qeverisë i bëjnë homazhe tek Ushtari i Panjohur italian dhe nderojnē ata që vdiqën në krye të detyrës duke vëne një kurorë dafine Pas vdekjes së Viktor Emanuelit II të Savojës më 9 Janar 1878, pati shumë përpjekje për të ngritur një monument të përhershëm që perkujtonte mbretin e parë të Italisë së bashkuar, krijuesin e procesit të bashkimit dhe çlirimit nga dominimi i huaj. Sic tregohet nga historiografia, ai njihej si “Babai i Atdheut” bashkë me Camillo Benso, Kontin Cavour dhe Giuseppe Garibaldiin. Prandaj, qëllimi ishte të përkujtohej i gjithë periudha e i bashkimit italian (“Risorgimento”) përmes një prej protagonistëve të tij. Për këtë qëllim, qeveria italiane miratoi ndërtimin e një kompleksi monumental në anën veriore të Kodrës Kapitolinë të Romës. Monumenti do të përkujtonte trashëgiminë e mbretit të parë të Italisë së bashkuar dhe do të bëhej simbol i patriotizmit kombëtar. Projekti u realizua nga Giuseppe Sacconi në 1885, në një stil eklektik. Sacconi u frymëzua nga vendet e shenjta helenistike, si Altari i Pergamonit dhe shenjtërorja e Fortuna Primigenia në Palestrinë. Vittoriano u konceptua si një forum i gjerë dhe modern i hapur për qytetarët, në një lloj sheshi të ngritur në qendrën historike të Romës i organizuar si një agora në tre nivele të lidhura me nivele, me hapësira të dukshme të rezervuara për vizitorët shëtitës. Për të ngritur Vittoriano ishte e nevojshme, midis muajve të fundit të 1884 dhe 1899 të bëheshin shpronësime të shumta dhe prishje të shumta të ndërtesave që ndodheshin në vend. Vendi i zgjedhur ishte në zemër të qendrës historike të Romës dhe për këtë arsye ishte i zënë nga ndërtesa të lashta të rregulluara sipas planifikimit urban që datonin që nga Mesjeta. Kjo u konsiderua e nevojshme sepse Vittoriano duhej të ndertohej në zemër të qendrës historike të Romës, në një kontekst urban modern, përballë një sheshi të ri të madh (Piazza Venezia e ardhshme), i cili në atë kohë ishte vetëm një kalim të ngushtë, hapësirë përballë Palazzo Venezia-s. Objektivi i përgjithshëm ishte gjithashtu të bënte Romën një kryeqytet modern evropian që rivalizonte Berlinin, Vjenën, Londrën dhe Parisin duke kapërcyer planifikimin shekullor pontifikal të qytetit. Në këtë kontekst, Vittoriano do të ishte ekuivalenti i Portës së Brandenburgut të Berlinit, Harkut të Admiralitetit të Londrës dhe Operas Garnier të Parisit; të gjitha këto ndërtesa i bashkon një aspekt monumental dhe klasik që komunikon në mënyrë metaforike krenarinë dhe fuqinë e kombit që i ngriti ato. Më pas ai do të bëhej një nga simbolet e Italisë së re, duke u bashkuar me monumentet e Romës së lashtë dhe ato të Romës së papëve. Pasi u konceptua më pas si një shesh i madh publik, Vittoriano, përveçse përfaqësonte një memorial kushtuar Viktor Emanuelit II, iu kushtua një rol tjetër—një forum modern kushtuar Italisë së re të lirë dhe të bashkuar. Skulptorë të njohur italianë, si Leonardo Bistolfi, Manfredo Manfredi, Giulio Monteverde, Francesco Jerace, Augusto Rivalta, Lodovico Pogliaghi, Pietro Canonica, Ettore Ximenes, Adolfo Apolloni, Mario Rutelli dhe Angelo Zanelli, bënë skulpturën e saj të kombit. Monumenti pjesërisht i përfunduar u përurua më 4 Qershor 1911, me rastin e Ekspozitës Ndërkombëtar Botërore të Torinos dhe të 50- vjetorit të Bashkimit të Italisë.

MONUMENTI I PAVARËSISË SË ARGJENTINËS `CARTA MAGNA DHE KATËR RAJONEVE, (CARTA MAGNA AND QUATROS REGIONES MONUMENT, (1934)

Ndodhet në kryqëzimin e rrugëve Del Libertador dhe Sarmiento, një vend historik në Palermo, një lagje e Buenos Aires, Argjentinë. Zakonisht quhet Monumenti i Spanjës. Monumenti ishte një donacion nga komuniteti spanjoll në kremtimin e 100-vjetorit të Revolución de Mayo të 1810, që shënoi fillimin zyrtar të pavarësisë së Argjentinës nga Spanja. Është ndërtuar tërësisht në bronz dhe mermer Carrara. Skulptura u finalizua në vitin 1927. Monumenti është një nga më të njohurit në qytet. Megjithëse guri i themelimit u vendos në vitin 1910 kur arkitekti katalanasi Agustí Querol Subirats (17.05.1863-04.12.1909) filloi projektimin e tij, ai vdiq shpejt dhe ndërtesa e monumentit pësoi shumë pengesa, duke marrë një kohë të gjatë për t’u ndërtuar. Pas vdekjes së Querol, projektiu iu caktua Cipriano Folguera, por ai gjithashtu vdiq ndërkohë dhe kështu ngritja e monumentit u vonua më tej. Puna u përfundua më vonë nga Antonio Moliné. Një tjetër vonesë ishte për shkak të një greve të punëtorëve italianë në guroret e Carrara. Dhe një tjetër ishte për shkak të një stuhie me, 20 Shtator 1914, kur kishte filluar puna në Buenos Aires. Për shkak të stuhisë, krahu i majtë i statujës së mermerit u këput dhe duhej të ribashkohej. Një tjetër ngjarje fatkeqe ndodhi në vitin 1916 kur anija Príncipe de Asturias që po transportonte materialet për monumentin u fundos në mes të rrugës. Në 1917 Spanja kërkoi zëvendësime për materialet e humbura. Këto u dërguan dy vjet më vonë dhe sapo mbërritjet u mbajtën nga Dogana, duke shkaktuar një rrëmujë burokratike. Më në fund, monumenti mahnitës prej mermeri dhe bronzi 24.5 metra i lartë u përfundua dhe u përurua në vitin 1927. Monumenti u përurua më 13 Mars 1927, me një fjalim nga presidenti i Argjentinës Marcelo T. de Alvear (04.10.1868-23.04.1942). Në krye të monumentit është një statujë simbolike e republikës me paraqitje alegorike prej mermeri të punës dhe punës në bazën e saj, dhe figura bronzi që përfaqësojnë rajonet e Andeve, Pampës, Chaco dhe de la Plata. Mbishkrimet e saj përfshijnë një fragment të kushtetutës argjentinase që shpall lirinë për vendin dhe për çdo person në botë që dëshiron ta bëjë Argjentinën shtëpinë e tyre dhe gjithashtu katër deklarata që shpallin vëllazërinë e Argjentinës dhe Spanjës, popullit të tyre, gjuhës dhe fatit të tyre.

MONUMENTI I PAVARËSISË SË BRAZILIT, (MONUMENTO À INDEPENDÊNCIA DO BRASIL, 1922)

Monumenti është një monument graniti dhe bronzi i vendosur në Parkun e Pavarësisë në São Paulo, Brazil. Njihet gjithashtu si Monumenti Ipiranga (Monumento do Ipiranga) ose Altari i Atdheut (Altar da Pátria). Monumenti ndodhet në brigjet e përroit Ipiranga, në vendin historik ku princi regjent Pedro, më vonë perandori Pedro I, shpalli pavarësinë e vendit më 7 Shtator 1822. Monumenti u projektua dhe u ndërtua nga skulptori italian Ettore Ximenes (11.05.1855–20.12.1926) dhe arkitekti italian Manfredo Manfredi (16.04.1859–13.10.1927) për të festuar përvjetorin e parë të Pavarësisë së Brazilit në 1922. Brenda monumentit ndodhet një kriptë dhe një kishëz. Kripta u ndërtua në vitin 1972 për të strehuar eshtrat e perandorit Pedro I (gjithashtu mbret i Portugalisë si Pedro IV (12.01.1758-24.12.1834) dhe bashkëshorteve të tij, Maria Leopoldina e Austrisë dhe Amélie e Leuchtenberg. Kripta është shenjtëruar si një kishëz katolike, siç kërkohej nga kreu i atëhershëm i Familjes Perandorake Braziliane, Pedro Henrique i Orléans-Braganza. Ai pranoi të lejonte transferimin e eshtrave të paraardhësve të tij në monument me kusht që vendi të shenjtërohet si një vend varrimi katolik, me një altar katolik, ku mund të mbaheshin mesha. Eshtrat e Pedro I dhe Amélie të Leuchtenberg u transferuan nga Panteoni Mbretëror i Shtëpisë së Braganzës në Lisbonë; ndërsa Maria Leopoldina u zhvendos nga Mauzoleumi Perandorak i Manastirit të Shën Antonit në Rio de Zhaneiro.

MONUMENTI I PAVARËSISË SË BULLGARISË MEMORIALI I LIRISË, (1934)

Monumenti është zemra e Muzeut të Parkut Kombëtar të Shipkës dhe ndodhet në majën e Shipkës. Forma e tij i ngjan një fortese mesjetare bullgare dhe mund të shihet nga dhjetëra kilometra. Ai u ndërtua me donacione të njerëzve nga mbarë Bullgaria dhe u përurua më 26 Gusht 1934. Monumenti eshte 31,5 m i lartë dhe 890 shkallë të çojnë deri në të. Luani i fuqishëm prej bronzi, që simbolizon stemën e Bullgarisë – simboli i shtetit bullgar – ruan hyrjen e Memorialit. Tre muret e tjera të monumentit mbajnë emrat Shipka, Sheynovo dhe Stara Zahora – fushat e betejës bullgaro-turke. Në katin e parë nën një sarkofag mermeri prehen eshtrat e mbrojtësve të Shipkës. Sarkofagu qëndron mbi katër luanë guri të prirur dhe sipër tij si roje nderi qëndrojnë statujat e një opalçinete bullgare (një anëtar i Korpusit Vullnetar Bullgar) dhe një ushtari rus. Shtatë katet e tjera të muzeut shfaqin objekte personale të ushtarëve dhe vullnetarëve, medalje, foto, armë dhe dokumente që lidhen me betejat e zhvilluara për Shipkën. Në një nga pavionrt është edhe një kopje e flamurit Samara – flamuri i parë luftarak i opalchentsëve bullgarë Platforma më e lartë e Memorialit të Lirisë ofron një pamje të bukur panoramike të rrethinës. Monumenti nënkupton mbrojtjen heroike të kalimit te Shipskes nga trupat osmane ku ushtria e Sulejman Hysni Pashës nuk arriti të dilte në ndihmë të Plevenit dhe beteja përfundoi me fitore. Kjo e fundit paracaktoi edhe rezultatin e Luftës Ruso-Turke (1768–1774). Guri i themelit të monumentit u vendos më 24 Gusht 1922, ndërtimi përfundoi në vitin 1930 dhe përurimi i monumentit u bë më 26 Gusht 1934 nga Boris III i Bullgarisë (30.04.1894-28.08.1943).

MONUMENTI STATUJA E LIRISË OSE STATUJA E LIRISË, (SZABADSÁG-SZOBOR, 1947)

Statuja është një monument në kodrën Gellért në Budapest, Hungari. Ai përkujton ata që sakrifikuan jetën e tyre për pavarësinë, lirinë dhe prosperitetin e Hungarisë. Ajo u ngrit për herë të parë në vitin 1947 në kujtim të çlirimit sovjetik të Hungarisë gjatë Luftës së Dytë Botërore, e cila i dha fund pushtimit nga Gjermania naziste. Vendndodhja e tij në kodrën Gellért e bën atë një tipar të spikatur të peizazhit të qytetit të Budapestit. Statuja prej bronzi 14 m e gjatë qëndron në majë të një piedestali 26 m dhe mban një gjethe palme. Dy statuja më të vogla janë gjithashtu të pranishme rreth bazës, por monumenti origjinal përbëhej nga dy të tjera fillimisht që janë hequr nga vendi dhe janë zhvendosur në Parkun e Statujave. Monumenti është projektuar nga Zsigmond Kisfaludi Strobl. Sipas Kisfaludi Strobl, dizajni u bë fillimisht për memorialin e István Horthy dhe në atë rol do të kishte paraqitur një fëmijë njerëzor në vend të gjethes së palmës që ishte një shtesë sovjetike. Në kohën e ndërtimit të monumentit, disfata e forcave të Boshtit nga Ushtria e Kuqe u shpall zyrtarisht “çlirim” – duke çuar në mbishkrimin origjinal në memorial (si në hungarisht ashtu edhe në rusisht): Një felszabadító szovjet hősök emlékére një hálás magyar népsi “Në kujtim të heronjve çlirimtarë sovjetikë [të ngritur nga] populli mirënjohës hungarez [në] 1945”.Gjatë viteve në vijim, ndjenja publike ndaj sovjetikëve u ul deri në pikën e revolucionit, gjë që u tentua dhe pati sukses përkohësisht në vitin 1956 dhe më pas dëmtoi disa pjesë të monumentit. Pas tranzicionit të vitit 1989 nga sundimi komunist në demokraci, mbishkrimi u modifikua për të lexuar: mindazok emlékére akik életüket áldozták magyarország függetlenségéért, szabadságáér és boldogulásáért: “Në kujtim të atyre që sakrifikuan jetën e tyre për pavarësinë, lirinë dhe prosperitetin e Hungarisë” dhe versioni në gjuhën ruse u hoq.

MONUMENTI I PAVARËSISË SË KAMBOXHIAS, (1958)

Monumenti u ndërtua në vitin 1958 për të përkujtuar pavarësinë e Kamboxhias nga Franca. Monumenti është në formën e një stupe në formë zambak uji, të atij stilit që shihet në tempullin në Banteay Srei dhe në vende të tjera historike të kultirës Kmere. Monumenti i Pavarësisë u projektua nga arkitekti kamboxhian Vann Molyvann, i cili u “përzgjodh dhe u udhëzua personalisht” nga Princi Norodom Sihanouk se si duhet të dukej, duke kombinuar “fetaren dhe laiken”. Ai ka nje lartësi 37 metra i gjatë. Gjatë festimeve kombëtare, Monumenti i Pavarësisë është qendra e aktivitetit në Kamboxhia. Një flakë ceremoniale në piedestalin e brendshëm ndizet shpesh nga një zyrtar i lartë ose mbretëror në këto raste, dhe nderimet me lule rreshtojnë shkallët. Çdo vit, Monumenti i Pavarësisë vizitohet nga turistë të huaj dhe vendas. Pas monumentit është Memoriali i mbretit kamboxhian Norodom Sihanouk, i ndërtuar në vitin 2013.

MONUMENTI I PAVARËSISË TË GREQISË, (1971)

Monumenti është i vendosur në kodrën mbizotëruese në veri të Manastirit të Agia Lavrës. Në këtë rast ai përfaqson memorialin e luftëtarëve të Revolucionit Grek të 1821, i cili përkujton sakrificën e atyre që luftuan për Pavarësinë e Kombit Grek kundër turqve. Monumenti u përurua zyrtarisht më 24 Mars 1971. Ai përbëhet nga tre statuja që paraqesin klerin, për pjesëmarrjen e tyre në Revolucionin, luftëtarët e Revolucionit dhe Lirinë nga sundimi turk. Çdo vit mbahen festime për të përkujtuar ditën historike të shpalljes së pavarësisë dhe Bashkia e Kalavritës ku eshte vendisur monumenti organizon aktivitete të cilat përfshijnë një ceremoni përkujtimore, vendosjen e kurorave dhe një minutë heshtje në kujtim të atyre që luftuan se bashku me ekzekutimin e himnit kombëtar.

MONUMENTI I PAVARËSISË SËUKRAINËS, (2001))

Monumenti është i vendosur në Kiev, duke përkujtuar pavarësinë e Ukrainës në vitin 1991. Stilistikisht monumenti paraqet një përzierje të stilit barok ukrainas dhe perandorisë. Monumenti u ndërtua në një qendër të sheshit ‘Republika’ me rastin e 10-vjetorin e pavarësisë së Ukrainës në 2001. Vetë monumenti është një kolonë me një figurinë të një gruaje (Berehynia) me degë trëndafili në dorë. Lartësia e monumentit është 61 m. Kolona është realizuar me mermer të bardhë italian dhe qëndron në një piedestal në formën e një tempulli të krishterë të barokut ukrainas dhe peshon 20 ton. Një monument i Vladimir Leninit i cili qëndronte më parë aty u çmontua në Shtator 1991 pas Deklaratës së Pavarësisë së Ukrainës më 24 Gusht 1991. Rindërtimi i Sheshit te Pavarësisë (Maidan Nezalezhnosti) filloi vetëm në vitin 2000 dhe për këte qëllim u zhvillua një konkurs nga 7–21 Shtator 2001 për të hartuar një monument të ri. Organizatorët vendosën për tre finalistë dhe i shkrinë propozimet e tyre në një propozim të vetëm, ku Anatoliy Kushchuk ishte skulptori fitues ndërsa vajza e tij Christina Katrakis shërbeu si model për Statujën e Berehynia. Monumenti i Pavarësisë u përurua më 23 Gusht 2001 nga Presidenti ukrainas Leonid Kuchma për të përkujtuar 10-vjetorin e pavarësisë së Ukrainës. Në Dhjetor 2014, arkitekti kryesor i Kievit, Sergey Tselovalnik propozoi zëvendësimin e monumentit me një të ri që përkujtonte qindra protestuesit të vrarë gjatë Revolucionit të Dinjitetit. Monumenti u pastrua më 23 Maj 2019, çka kërkoi përdorimin e pajisjeve speciale dhe vinçave. Gjatë pushtimit rus të Ukrainës, monumenti u përfshi në një listë të vendeve të trashëgimisë që u fortifikua kundër bombardimeve. Monumenti i Pavarësisë përbëhet nga një kolonë triumfale dhe një statujë në majen e saj. Lartësia totale e monumentit është 62 metra. Brenda kolonës gjendet një shkallë spirale ku mund të ngjitesh në majë të statujës.

MONUMENTI I PAVARËSISË” SË TURKMENISTANIT, (2001)

Monument. i vendosur në kryeqytetin Ashgabat u frymëzua nga tendat tradicionale turkmene dhe mbulesa tradicionale e kokës që mbanin vajzat turkmene. Elementet e ndërtesës përkujtojnë datën e pavarësisë së Turkmenistanit, 27 Shtator. Këta elementë përfshijnë një kullë prej betoni me lartesi 91 metra, të perforcuar me një konstruksion prej çeliku të praruar prej 27 metrash të lartë në majë të kullës, së bashku me një platformë vëzhgimi me një diametër prej 10 metrash. Brenda ndërtesës ka salla ekspozite ku shfaqen vepra të rëndësishme arti që përfaqësojnë historinë e Turkmenistanit. Monumenti i Pavarësisë ndodhet në një sipërfaqe totale prej 84.500 m2, i rrethuar nga peizazhi i gjelbër që përfshin një pishinë ne forme kaskade dhe 27 statuja heroike të liderëve turkmen, me qendër në një statujë të artë të Saparmurat Niyazov. Monumenti u ngrit nga kompania turke Polimeks në vitin 2001, në 10 vjetorin e Pavarësisë së Turkmenistanit. Sipas traditës, mysafirët e huaj mbjellin një pemë të re në rrugicën e të ftuarve të nderit pranë Monumentit të Pavarësisë.

MONUMENTI I PAVARËSISË SË BANGLADESHIT KULLA e DRITËS (SWADHINATA STAMBHA, 2011)

Monumenti është I lidhur me ngjarjet per Luftën Çlirimtare të Bangladeshit. Qeveria e Bangladeshit mori iniciativën për ndërtimin e monumentit në vitin 1996. Ndërtimi filloi në 1999. ku arkitektet e skulptoret Kashef Mahboob Choëdhury hartuan projektin. Elementi kryesor është një kullë 50 metra e lartë e përbërë nga panele xhami të mbledhura, e cila qëndron në vendin e Suhrawsayrdy Udyan të kryeqytetit Dhaka të Bangladeshit ku u nënshkrua dokumenti i dorëzimit në fund të luftës, nga Gjenerallejtënant palistanez AAK Niazi. Nënshkrimi i Dokumentit të Dorëzimit nga qeveria e Pakistanit shënoi fundin e Luftës Çlirimtare të Bangladeshit të vitit 1971 dhe krijimin e shtetit Bangladeshit. Shumë ngjarje të rëndësishme kanë ndodhur në këtë vend ku eshte momumenti. Më 7 Mars 1971, Bangabandhu Sheikh Mujibur Rahman mbajti fjalimin e tij ne kete vend. Në fjalimin e tij Bangabandhu Sheikh Mujibur Rahman kërkoi nga populli i Bangladeshit që të përgatitet për Luftën Çlirimtare të Bangladeshit. Lufta shpërtheu më 25 Mars 1971 kur ushtria pakistaneze sulmoi popullsinë bengali të Pakistanit të atëhershëm Lindor. Dhe pas një lufte çlirimtare nëntë mujore, Bangladeshi fitoi lirinë nga Pakistani. Më 16 dhjetor 1971, komandanti i përgjithshëm i ushtrisë së Pakistanit Lindor Amir Abdullah Khan Niazi iu dorëzua forcës së përbashkët të Mukti Bahinit dhe Ushtrisë Indiane në këtë terren. Për të përkujtuar ngjarjet historike të Luftës Çlirimtare të Bangladeshit, Qeveria e Bangladeshit vendosi të ndërtojë ne 1996 monumentin Seadhinata Stambha ne Udyan të Dhakës. Në vitin 1997 u organizua një konkurs për të zgjedhur monumentin më të mirë për projektin e propozuar qe do te vendosej ne Suhrawardy Udyan te kryeqytetit Daka te Bangladeshit. Arkitektet Kashef Mahboob Choëdhury dhe Marina Tabassum, dy arkitekte që u diplomuan nga Universiteti i Inxhinierisë dhe Teknologjisë në Bangladesh kishin nje projekt të përshtatshëm. Projekti i tyre i propozuar përfshinte një muze, teatër pmultimedial, amfiteatër dhe objekte të tjera ndihmëse, përveç vetë monumentit. Pika qendrore në kete hapësirë është monumenti: Kulla e Dritës e bërë nga fletë xhami të grumbulluara. Guri i themelit të Swadhinata Stambha u vendos në vitin 1999. Projekti përfshinte një kullë xhami 100 metra të gjatë, një muze nëntokësor, punime murale, amfiteatër, një sërë vendkalimesh, një trup ujor dhe një ‘flakë të përjetshme’ shumë të veçantë. Kulla e qelqit u la fillimisht mënjanë duke e cilësuar si një kullë shumë të kushtueshme. Kryeministri i atëhershëm Begum Khaleda Zia përuroi monumentin më 22 Tetor 2006 pa kullën e xhamit. Në vitin 2009, pasi qeveria e Aeami League erdhi në pushtet. Kulla u ndertua vetem ne vitin 2013. Fjala ‘Stambha’ do të thotë shtyllë ose kullë në gjuhën Bengali. Kulla u ndërtua në vendin ku komandanti i përgjithshëm i ushtrisë së Pakistanit Lindor Amir Abdullah Khan Niazi nënshkroi letrat e dorëzimit të tij.Gjatë natës, kulla duket elegante pasi rrezet e dritës dalin nga çdo centimetër i kullës. E gjithë kulla kthehet në një shtyllë të bardhë. Kulla është katrore sipas planit dhe është 32 me gjerë nga çdo anë me një sipërfaqe prej 64 Muzeu nëntokësor i projektit përfshin disa fotografi me rëndësi historike. Një fotografi e madhe e fjalimit historik të 7 Marsit të Sheikh Mujibur Rahman eshte elementi kryesor bashke me një sërë muralesh terrakote mbi heronjtë e luftës dhe ngjarjet e Luftës Çlirimtare, një auditor 2000 vendesh dhe një teatër në ajër të hapur. Flaka e përjetshme qëndron pranë kullës ndersa siperfaqja e monumentit pasqyron të gjithë kullën gjatë gjithë ditës dhe rrit bukurinë e monumentit.

Please follow and like us: