Intervistë me John Hodgson, përkthyesi i librit të Kadaresë “Kur sunduesit grinden”

John Hodgson

Me ‘A Dictator Calles’ në listën e gjatë për Çmimin Ndërkombëtar Booker 2024, ne folëm me përkthyesin e tij për përvojën e tyre të punës në roman – dhe librat e tij të preferuar

 

Sa kohë ju desh përkthimi i librit dhe si duket procesi juaj i punës? A e lexoni librin disa herë në fillim? A e përktheni sipas radhës që është shkruar?

Ky libër më mori rreth gjashtë muaj. E kisha lexuar kur u botua për herë të parë, pa menduar ta përkthej. Kur erdhi ajo kohë, unë fillova që në fillim dhe gërmova, duke punuar rreth dy orë në ditë. Më gjatë se kaq dhe veshi im bëhet i shurdhër.

Përveç librit, nga cili shkrim tjetër u frymëzuat për përkthimin tuaj?

“Një diktator thërret” është një libër shqip, por mbi një gamë të gjerë të letërsisë ruse, disa prej të cilave i njihja dhe i kam dashur tashmë, veçanërisht kujtimet e Nadezhda Mandelstam, të botuara në anglisht si “Shpresa kundër shpresës” dhe “Shpresa e braktisur”. Nadezhda, e veja e poetit Osip Mandelstam, e ruajti poezinë e të shoqit pas vdekjes së tij në Gulag, duke e mësuar përmendsh dhe siguroi një mbijetesë të pasigurt në skajet e shoqërisë sovjetike. Nuk ka asnjë dëshmi më të mirë për qëndrueshmërinë e shpirtit krijues nën totalitarizëm.

Na tregoni për rrugën tuaj për t’u bërë përkthyes. A kishte ndonjë libër që ju frymëzoi për të nisur këtë karrierë?

Hapat e mi të parë ishin shumë të pasigurt. Sot ka një sërë skemash që nxisin dhe mentorojnë përkthyes të rinj, dhe këto janë kaq të vlefshme. Shumë vite më parë, nuk mund ta kuptoja pse sytë e botuesve nuk shkëlqenin menjëherë në perspektivën e një romani shqiptar. Që në fillim kam dashur të përkthej Ismail Kadarenë, i cili ka pasur një ndikim të madh në formësimin e gjuhës letrare moderne shqipe, të cilën e kam mësuar edhe pjesërisht prej tij.

Cilat janë zakonet tuaja të leximit në rrethana normale? Cilin libër apo libra po lexoni në këtë moment dhe pse?

Cilat janë rrethanat normale në tokë? Unë jam një lexues eklektik. Unë kam çmenduri dhe shkoj në tangjente. Kohët e fundit kam vizituar veriun e largët të Kanadasë dhe po lexoj shumë për Amerikën e Veriut nga një perspektivë indigjene, libra të tillë si “The Ridiscovery of America” i Ned Blackhawk. Sapo mbarova “Indian Horse”, një roman nga shkrimtari Ojibwe Richard Wagamese.

Cilën vepër të përkthyer artistike do të dëshironit të kishit përkthyer vetë dhe cilat aspekte të kësaj vepre i admironi më shumë?

Mendoj për përkthimin e Robert Chandler të “Jetës dhe Fatit” të Vasily Grossman-it, atë roman të gjerë panoramik të Luftës së Dytë Botërore. Sa duhet të jetë zhytur ky përkthyes në këtë botë të rikrijuar gjallërisht dhe sa përvojë e tmerrshme duhet të ketë qenë!

A keni një roman të preferuar fitues të Çmimit Ndërkombëtar Booker ose në listën e ngushtë dhe, nëse po, pse?

Ka pasur disa rusë në lista dhe unë do të doja të veçoja “In Memory of Memory” të Maria Stepanova (në listën e ngushtë në 2021), një eksplorim i hollë dhe shumë origjinal i lidhjeve midis të kaluarës personale dhe asaj historike. Gjithashtu satirat e egra dhe të Vladimir Sorokin, fituesi i vitit 2013, të cilin juria e zgjodhi për të gjithë veprën e tij, pa asnjë paraqitje nga botuesit. Që atëherë, “Dita e Oprichnikut” nuk ka humbur asgjë në aktualitet. Shpresoj që së shpejti të shoh romanin e tij “The Sugar Kremlini” në anglisht. Në fund të fundit është tashmë në shqip.

Çfarë roli mendoni se luan letërsia e përkthyer në promovimin e një kanuni letrar më gjithëpërfshirës dhe të larmishëm dhe si mund të inkurajojmë më shumë njerëz ta lexojnë atë?

Fiksi i përkthyer na mundëson ta shohim botën nga këndvështrime shumë të ndryshme, shpesh nga këndvështrime në dukje margjinale. Shqipëria, për shembull, ka qenë gjithmonë në margjinat e perandorisë. Çmimet janë udhëzime. Ata na thonë, shikoni, ky është një libër i mrekullueshëm dhe ju duhet ta provoni edhe këtë tjetër – nuk është si çdo gjë që keni lexuar më parë.

https://thebookerprizes.com/the-booker-library/features/a-qa-with-john-hodgson