Poeti martir Vilson Blloshmi, vepra e plotë (2)
Poezia e Vilson Blloshmit
PO IKIN VITET
Po ikin vitet, po shkon dhe ajo ditë
Që njëzet herë për ty është përsëritur,
Që, pse shkon, nuk ka faj,
Se do t’i hapë udhë vitit njëzet e një.
Pastaj ka njëzet vjet duke të pritur,
Të qeshem para saj.
Dhe koha një ditë karvanin do shkarkojë
Anash gjërash që do lëjë dhe ne do na harrojë
Në vendin… s’di se ku,
Por për një kohë aty një sop dheu do qëndrojë.
Kur t’kalojë udh’tari, fytyrën do shtrembojë:
Ç’ka qenë ky këtu.
O vite që kaloni, o skotë pafundësie,
Megjithëse ju rrëmbeni at’ kohë lumturie,
Kujtimi ka për t’mbetë.
Mendimit kur venitet, mbi të ju bëni hije
O ditë të pavdekshme, o dlirësi rinie,
Që s’ kthehi më në jetë.1)
- 1. 1968
____________________
1) Deri më tani, kjo është poezia e parë që njohim nga V. Blloshmi. Është gjetur mes një libri në bibliotekën e Bërzeshtës, shkruar me laps mbi një fletë fletoreje. Ndikimi nga poezia franceze është i dukshëm. Në një cep të fletës shkruhet Petro Paolo Rubens. Për vitet 1969-70 nuk kemi të dhëna se ai ka shkruar poezi. Botohet për herë të parë.
* * *
Dhe shpirti i të vdekurve në dorë me një pish(tar…)
Vrapon, del i dalldisur nga humbja e ndien v…..
Hapësirës në çdo vend.
Përzien krahë flatra me shpirtin tim takon (…)
Mbi detin e qetësisë, mbi dallgë kalon
Takojnë me një pikë nga lotët që rrodhën
Dhe dhimbja ndrin argjend.
30 qershor 1971
Ora katër e mëngjesit
____________________
4) Kjo poezi është shkruar në kopertinën e pasme të një numri të revistës “Nëntori”, organ i Lidhjes së Shkrimtarëve gjatë diktaturës. Kjo revistë bashkë me libra të tjerë u groposën nga familja pas arrestimit të Bedri Blloshmit, më 1 prill 1976. Ky libër është nxjerrë nga dheu gjysmë i kalbur pas vitit 1991. Në vend të fjalëve në fundet e vargjeve kemi vënë tri pika në kllapa(…), nga që janë të palexueshme nga dëmtimi.
Pas kësaj poezije, mbase të improvizuar aty për aty, është shkruar në frëngjisht kjo fjali që vjen e pakuptueshme nga dëmtimi: quan me souvient en someenet…. le minuet pour pianon… orkestre de Boundrie… que ju econte ume jour andit… Në fund vjen nënshkrimi V.B., që shoqëron pothuaj të gjitha shënimet e tij në libra a në dorëshkrimet e poezive.
* * *
Nëse nuk munda brengës t’i bëj ballë,
Zjarr përsëri unë kam në shpirt të djegur;
Nëse m’i vdekur jam se çdo i gjallë,
Mirë pra, m’i gjallë jam se çdo i vdekur.
1 shtator 1972
* * *
Dhe koha shkon,
Dhe bota ikën,
Dhe ne ecim,
Dhe qeshim kur qan jeta,
Dhe kur qesh varri…
Vdesim…!
12.12.1972
***1)
Hijet e ditës janë gjurma që lë nata.
Shkëlqimet e natës janë gjurmë të ditës.
Ndriçimi i zjarrit ishte aq i madh, sa dukej në të
Hija e korbave që kalonin.
Edhe pse thithim të njëjtin ajër
Dhe pimë të njëjtin ujë,
Njerëzit nuk mund të hanë me të njëjtën lugë Në pjatën e arsyes.
Të mbjellim arën me lesh e të bëjmë çorape, Ose të qethim iriqin.
Sa keq që gjithë dykëmbëshat Mbajnë emrin njeri.
___________________
- Shkruar me laps mbi një gjysmë flete fletoreje. Gjetur në bibliotekën e familjes nga Bedri Blloshmi. Midis fletëve me poezi të F.Garsia Lorkës, përkthyer nga Petro Marko në revistën “Nëntori”, nr 7, 1972, ishte kjo poezi e V. Blloshmit dhe një raport mjekësor, lëshuar nga ambulanca e rrethit të Lezhës në datën 4 tetor 1969. Raporti jep diagnozën “bronshit polmonit” për Vilson Blloshmin, atëherë ushtar në Tale të Lezhës, dhe i rekomandon atij tri ditë pushim. Poezitë e Lorkës, botuar në këtë revistë, Vilson Blloshmi i ka nënvizuar gati në secilin varg. Mendojmë se poezia është e vitit 1972.
NJË MAKTH I LLAHTARSHËM
Një makth i llahtarshëm.
Makth gjumi. Zgjuar. Tmerr.
Më bëhet sikur s’do të vdes kurrë.
Medet, sikur njeriu të jetonte përjetësisht.
Sikur t’i ktheja së prapthi vitet e mia,
Por jo për të rënë sërishmi në djep,
Por në arkivol.
1973
* * *
Njeriu me shpirt të vërtetë
Përfytyron në mënyrë fisnike
Dhe përfytyrimi në mënyrë
Fisnike zbukuron deri në idealizëm
Objektin e përfytyruar.
SAHARAJA
Saharaja, larg është Saharaja,
Saharaja shkëmb e rërë e gurë,
Që ka shok veç emrin e saja
Dhe ngaqë s’sheh ëndrra, s’sheh as drurë.
Saharaja s’di të ëndërrojë.
Ajo bluan gurë me mend’ e saj…
Saharaja s’ka këngë të këndojë,
Saharaja s’ka as lot të qajë.
Saharaja nuk ka miq e shokë,
Saharaja nuk ka bijë, as bir.
Saharaja është një copë tokë,
Thonë se dhe me natën s’shkon mirë.
Natës s’i pëlqen në Sahara,
S’i pëlqen të ketë veç gurë për shtrojë; Fjalë e dashuri e njerëz s’ka;
Perç‘ e saj e zezë s’ka ç‘të mbulojë.
As dhe një s’e di si është kandisur
Me kët’ plagë mbi shpinë rruzullimi,
Por se thonë në botë është stisur
Kur i duhej njerëzisë mallkimi.
Kur ai për keq e mban në gojë,
Saharaja e mban vesh e qesh.
Saharaja fillon të gëzojë,
Kur ne mallkohemi mes nesh.
E kur bie ndrojtur rrez’ e diellit
Dhe mbi gurët e pamyshkët ndrit,
I ngjan vello savani i qiellit,
Shkretëtirës shket e shkrepëtit.
Prandaj kur urrejtje e fortë e nxehur
Mbi dikë mallkon e shfryn e shan,
Që nga skuta del kujtimi i dehur
Dhe thërret menjëherë Saharanë.
Kur mallkimi çfryn e kur kujtimi
Në pusin e harresës tret…
Kur hyn dielli e kur hesht thëllimi,
Shkretëtirë e shkretë mbetet shkretë.1)
25.10.1973 / 25.10.1974
____________________
1) Është e vetmja poezi e daktilografuar prej hetuesisë. Dorëshkrimin nuk e njohim.
————————————–
* * *
Gjatë ditëve të kthjellta shoh shpesh un’ hijen time
Që zgjatet nëpër mbrëmje, që zgjatet ndër agime.
Shpesh herë ndaloj në rrugë dhe dhëmbshur e vështroj
Këtë copë errësirë që nata e harroi;
Apo që e këmben me ndonjë copë ndriçim,
Që midis territ dridhet e dridhet si jetim.
Dhe ditët shkojnë pa fund, dhe netët gjithashtu,
Diçka peng njëra – tjetrës gjithmonë i lënë diku.
Dhe shkasin netët – akull, dhe digjen ditët-furrë
Dhe pengun njëra – tjetrës nuk ia kërkojnë kurrë.
Shpesh herë mendoj i vetëm, në mbrëmjen ngjyrë flake
Për ndriçim – jetimin dhe për hijen bonjake.
Ndërsa vërsulet globi në honin e pamatë
Me njërën faqe ditë dhe faqen tjetër natë.
Dhe zgjuar shpesh bashkoj unë mbrëmjen me mëngjezë…
Eh botë faqe-bardhë! Eh botë faqe-zezë!…
Kur ditën qiell’ i kthjellët nxihet nga retë-shkrumb,
S’e shoh hijen bonjake, se s’di nga shkon e humb.
Kur natën midis qiellit hedh rreze hënë e plotë,
Humbet ndriçim-jetimi në dritëzën e ngrohtë.
Prandaj vërshon gëzimi, prandaj brengat më lënë
Kur dita është e mvrenjtur, kur nata është me hënë.
2.12.1973
JEHONË VJESHTE
Ja vjeshta që gjithçka për rreth e zverdh, – erdh.
Erdh dhe po hedh ngadalë mbi botën mbarë, – ar.
Lejlekët ikin, vajtojnë mbi pyll të shkretë, – retë.
Dhe pyllit pellgjet tashmë janë mbushur plot, – lot.
Dhe qielli i nxirë që përmbi tokë pështyn, – shtyn
Vjeshtën, dhe kjo e zhveshur kur gjithçka vdes, humbet, – mbet
Me zemrën mijëra fletë që kur acari ngriu, – griu.
Prandaj në vjeshtë ti na lajmëron përherë, – erë.
E di, e di, i rëndë është ky ogur – gur
Të ndiej, të ndiej tek ikën tatëpjetë
– jetë.
6 shkurt 1974
* * *
Emër, s’të mori dot me vehte ty ajo,
– jo,
Ndonëse ajo vetë doli, ti mbete thellë në zemër
– emër.
Ti, kur mbi tokë koha mote e stinë ndërron,
– rron;
Ndaj bëhesh, kur rininë nëpër kujtime ndiell,
– diell.
7 shkurt 1974
KANË IKUR SHUMË VJET
Ah, kan’ ikur shumë vjete…!
Ikën koha, rrjedh si lumë.
Ishe zgjuar apo fjete
Kur gjithë bota ish në gjumë?
Ikën koha, rrjedh si lumë…
Diku mbeta, diku mbete.
Asnjë gjë kujtimet s’prunë…
Ah, kan’ ikur shumë vjete.
Diku mbeta, diku mbete,
Ndofta s’qemë as ti, as unë…!
Shkel e shkon mbi cifla jete,
Ikën koha, rrjedh si lumë.
19 qershor 1974
* * *
Jetën e fjalës e justifikon
Mendimi i tiposur në të…
***1)
Moj yllëz e vogël, moj yllëz e vogël,
Mes nesh si nuk erdhe po mbete aq larg;
Përmes hapësirës mbi tokën si gogël,
Moj yllëz e vogël s’na vë re aspak.
Moj yllëz e vogël, moj yllëz e vogël,
Me lotin e rrezes aspak nuk na lag;
Tej visesh qiellore larg tokës si gogël,
As ndizesh, as shuhesh, po feks që nga larg.
25.10.1974.
____________________
1). Ky është varianti i ri, i zbuluar bashkë me dorëshkrimet e përkthimeve. Varianti i parë është botuar te libri “Vilsoni dhe Genci”.
KUR NATA ËSHTË ME HËNË
(motërzim)
Dhe zgjuar shpesh bashkoj un’ mbrëmjen me mëngjezë…
Eh, botë faqe bardhë. Eh, botë faqe zezë!
Kur ditën qiell i kthjellët nxihet nga retë shkrumb,
S’e shoh hijen bonjake, që s’di nga shkon e humb.
Kur natën midis qiellit hedh rreze hënë e plotë
Humbet ndriçim jetimin nën dritën e ngrohtë.
Prandaj vërshon gëzimi, prandaj brengat më lënë
Kur dita është e vrenjtur, kur nata është me hënë.1)
____________________
- Është variant i shkurtuar i poezisë që fillon me vargun “Gjatë ditëve të kthjellta”.
* * *
Jam apo nuk jam në vete…,
S’e kuptoj dot këtë punë;
Ika vetë e ti më mbete,
S’di jam unë apo s’jam unë…!
S’e kuptoj dot këtë punë.
A nuk vija unë netve…?!
Isha unë a s’isha unë,
Jam apo nuk jam në vete..!?
A nuk vija unë netve,
Kur gjithë bota ish në gjumë!?
Po ku ika, ku u trete;
S’e kuptoj dot këtë punë.
Kur gjithë bota ish në gjumë,
Ah, kanë ikur shumë vjete…!
Ku je? Gjegju… Thirre shumë.
A nuk vija unë netve…?
* * *
Më mirë një jetë e zezë me faqe të bardhë,
Se sa një jetë e bardhë me faqe të zezë.
* * *
Kur u ktheva sërishmi i brengosur mbi
Rrypin e rrugës, sikur të doja të mblidhja
Përsëri këtë rryp rruge që e çpështolla.
Orteqet e mendimit s’i kishin lënë
Flokë në kokë. Ato shpesh kishin
Marrë (…)1) dhe një pjesë të mirë
Të mishit të tij, sidomos në faqet.
____________________
1) (…), e palexueshme në dorëshkrim.
* * *
Dhe mua më duket se vrapoj
Me tmerr nëpër tubin e grykës së topit!
Pak sekonda dhe po nëpër këtë grykë
Do të kalojë predha e llahtarshme.
Oh! Pengesat, viaskat,
Ah! Gryka sa larg!
Ja shpërthimi dhe pak
Ja – ja, vrapo…ah….sss.1)
___________________
- Kjo poezi është nxjerrë nga një copëz letër, e gjetur mes materialeve të tjera në dosjen gjyqësore që ndodhet në Arkivin e Policisë. (Shih shënimin e faqes 128)
***1)
I tremburi ikën si i ndjekur prej egërsisë
N’jerm bën tunele n’ajër t’hapsirës
Simbas formës së tij, lëvizjes së tij.
Ah sikur mbas çdo hapi
Ajri të ngrinte – beton,
Duke ruajtur gjithmonë lëvizjen Kallëp – shabllon
E të tregojë ta gdhendë
Sa kohë iku zvarrë
E sa në këmbë.
Sikur të mbeteshin e shiheshin
Rrugët nga vjen kujtimi, mendimi
Brenga, shpresa, vegimet,
Të dukej krejt i jetës zig-zaku i gjatë
Që nga ardhja në këtë botë e gjer
Tek varri, pikëz e llahtartë.
____________________
1) Kjo poezi dhe të tjerat të renditura pas saj, botohen për herë të parë.
* * *
A s’e patët ditën plot me diell
Q’e bën natë koha dhe e nxin . . .!
I jep hënë e yje, lart në qiell
E, së fundmi, fare e përpin . . .!?
A se shkuat shpejt ju fëmininë?
Kjo s’u fsheh për ju e s’humbi fare?
A s’po mbani mbi sup pleqërinë,
E në mendje thellë vitet mitare?
A s’e mbani mend at’herë te plepi
Loznit në oborr me hijen tuaj?
Po tani më larg nga ju është djepi
Apo arkivoli, pa më thuaj?
Gjithçka e marrin vitet duke shkuar,
Sërish kthen gjithçka që shkon, humbet
Troket lehtë kujtimi i trishtuar
Mysafiri në shtëpi të vet.
* * *
Sërish dukesh në udhë
Që ngjan si vijë gjaku
Mes gëlbazës së murrme
Të pështyrë
Nga turbekulë.
I lodhur,
Vetveten mbi kurriz
Shket
Dhe mendja lodhur
Klith: po shkoj,
Mbeç me shëndet . . .!
Dhe rend barkbosh
Në zorrën bosh të rrugës
Si një shtrëngatë
E qetë.
Dhe gurët kthejnë nga ti
Anën e mprehtë
Dhe njerëzit, ata
Stërnjerëzit,
Ajkë mbi jetët-hirrë
E kanë vështirë
Mëngjesit.
Edhe mbrëmjes
Vështirë,
Kur mbi ju ngecin vështrimin
Mbi ju rreckë-njerëzore,
Masë zhelesh mishi e shpirti
E qepur me fije damarësh
Mendimesh
E hedhur, pa mëshirë
E pa të drejtë
Në anë të rrugës së ndotur
Ku të qetë
Ata rrjedhin gjithë nder e dinjitet
Këllirë.
Dëshirat
Që i ndez thëngjilli i zemrës,
Mbuluar thellë
Me hirin e trupit . . .
Dhe brodhe prapë rrugëve
Me bujë e pohe
Kërkoje ti vetveten
Që më në fund e gjete
E s’e njohe
Ngaqë pandehje
Është shumë vështirë ta gjesh.
Kur të doli rastësisht
The: s’është kjo
Dhe kalove
Dhe u zhyte mes territ
Të zi pa fund.
Kërkon – një dorë e kurm
Dhe një këmbë
Dhe mbete cung.
Po prap sulesh përpara
Me tallas
Me me gjysmën e thatë
Dhe gjysmën e njomë
E at’ që kërkon e arrin
E lë pas
Dhe zvarrë hiqesh përpara Kërkon . . .
Vazhdë lënë mbi pluhur
E gjak
Gjymtyrët gjysmë të thara
Gërvishtin trak – trak
Dhe gjer thellë të ngushen
Ato kër – kër – kër – krak.
. . . kërkon
Mbi këtë tokë shkëmb
Mbi këtë tokë gur
Mbi këtë tokë kockë
E lëkurë.
E as e di ç’të dhemb
Veç sulesh para, shkon
Me zemrën e rëndë plumb
Dhe sa më shumë kërkon,
Ç’kërkon, Më tepër
E humb.
I MUNDSHMI
-Qenkeni tullac zotëri …
Si duket jeni krehur
shumë kur qetë i ri…
Dhe xhaketa ju rri ca
e ngushtë; Nga që jeni koprac.
Jam i sigurtë…
Faleminderit, thënkeni përherë,
Si duket paskeni mall
T’ju bëjnë nder…
Po, po jeni servil, k’të e kam
gjetur se sa herë flas unë
Dëgjon buzëqeshur.
De! Kthehuni tek unë
Pa shih se ç’flokë! –
-Po, po ngaqë ke shumë
Pleh në kokë.
* * *
Po ç’ke bërë kështu
Të uroftë Zoti…?
-Po Zoti ka vrarë vehten ka qëmoti…!
Po, po përgjithësisht
Në jetë e kanë vështirë
Njerzit që fatkeqësisht
Janë të mirë…!
* * *
…dhe vetëm me rrobat e mia
E me vetminë time
Nën barin e flokëve të mi të thinjur
Nën pleqërinë time
E dashurinë për mëshirë…
Me hijen e mirësisë tënde
Varur në gozhdën e kujtesës së venitur,
E të lodhur nga terri që
Nxjerr prapë gjithë sa hedh
Kujtimi thellë në të…
* * *
Të egër neve heshtnim në gji të natës qetë,
Për gaz e brengë e djall më fare s’bisedonim,
Mbi tëmtha hap i kohës, ndonse na shkelte lehtë,
Na shkrojti rëndë me thembër diçka për këtë jetë.
…………………………………..
Por oh! U zhdukën fjalët sa nisëm t’i lexonim!…
11 shtator 1975. (20.45 min.)
Gjetur në dosjen operative të Vilson Blloshmit. Botohet për herë të pare.
Letrat dërguar Lumturi Blloshmit
E DASHUR LUMI!1)
Telegramin që më dërgoje më datën 18-mars, me anën e të cilit më uroje ditëlindjen, e mora dhe ju falenderoj shumë, meqë jeni i vetmi person që më uruat 20-vjetorin e lindjes.
Telegramin, pra, e mora ditën që ma dërguat, ndërsa 5 ditë më vonë unë mora letrën tuaj, që ma dërgonit po më atë datë. U gëzova shumë që jeni mirë me shëndet.
Më shkruaje se kishe qënë gati 1 muaj sëmurë. E marr me mend se sa punë keni tani që u shërove, por s’ka gajle, qofshin të shkuara, me pak kujdes, ti Lumi do t’ia dalësh në krye patjetër.
Për Mekën unë nuk e dija që ishte sëmurë, por të pyeta në letër se e kam parë 2 herë në ëndërr për të keq (jam pak supersticioz). Gëzohem që tani asht mirë.
Më thoshe se Lili po përgatitet për provimet. I uroj suksese dhe e falenderoj për të falat që më dërgonte.
Lumi, të lutem shumë, tani t’ia ndërrojmë emrin Lilit dhe mos e thërresim më supërdembele e gjumashe, por,
____________________
- Letrat në shqip dhe në frëngjisht si dhe poezitë në frëngjisht që shpesh i shoqërojnë ato, janë sipas dorëshkrimeve të Vilson Blloshmit. Origjinalet sot janë në arkivin e familjes së Bedri Blloshmit.
——————–
Piktorja e njohur Lumturi Blloshmi këtë letërkëmbim, (mbase diçka më shumë se një letërkëmbim privat midis kushërinjsh: një rropatje e dy të rinjve me interesa kulturore për të gjetur më shumë dije, më shumë libra në atë Shqipëri të izoluar ndaj botës) e ka ruajtur dhe ia ka vënë në dispozicion me bujari të vëllait të poetit, Bedriut. Botohen ashtu siç kanë ardhur nga ajo kohë. Renditja është bërë sipas datave. ta thërrasim punëtore, bile superpunëtore sepse, në qoftë se ne bëjmë nga një punë, ajo bën dy ( shkollën dhe punën).
Unë po bëj 19 ditë sot që nuk kam kapur libër me dorë, sepse këtu nuk gjen asgjë për të lexuar.
Më pyesje për natyrën e këtushme. Këtu është e caktuar nga natyra që të jetë një ditë shi e një ditë diell. Këneta dhe kanale ka aq shumë sa të çmendin bretkosat. Lumi i Matit dhe deti, që këndej mbajnë nga 1 çerek ore, Zejmeni mban 2 orë dhe Lezha 2.5 orë. Unë kam qenë shumë sëmurë nga koka qysh më datën 4 mars e deri në 18 mars kur mora telegramin. Kam qenë aq sëmurë, sa disa ditë i kalova në krevat.
Për këmishën më shkruaje… më mirë mos e qepin tani se kemi kohë dhe unë mund të vij ndonjë ditë me leje, kur të bëjmë betimin.
Për Gushin u gëzova shumë dhe i uroj jetë të lumtur dhe mirësi në këtë drejtim.
Lumi, më fal, por unë jam pak kurioz, më shkruaj diçka më tepër për këtë fëjesë të mbarë. Ç’thotë Dija, po ti a e tall nga pak Gushin dhe a të mërzit ndopak ai.
Ti dhe Lili ruhuni se mos ju rrahë ndonjë ditë (siç më thanë) në mes të bulevardit, se ai asht pak antifeminist.
Lumi, më shkruaj gjatë për diplomën dhe ma përshkruaj pak pamjen e atyre që përmban taqbloja, të tjerat i marr me mend vetë. E di se je e zanë shumë me punë, por aq kohë sa të na bësh ndonjë letër duhet të kesh. Gushit i kam dërguar një letër dhe nuk di a e ka marrë.
Të fala e përqafime
Vëllai jot
VILI
23.III.68.
L’ISOLEMENT
Souvent sur la montagne, l’ombre du vieux chene.
Au coucher du soleil, tristement je m’assieds.
Je promene au hasardmes regards sur la plain.
Dont le tableau changeant se derule a mes pieds.
Ici grande la fleuve aux vagues ecumantes,
Il serpente, et s’enfonse en un laintain obscur.
La le lac immobile etend ses eaux dormantes
Ou lètoile du soir se lève dans l’azur,
Au somment de ces monts couronnès de bois sombres
Le crepuscule encore jette un dernier raion;
Et le char vaporeux de la reine des ombres.
Monte, et blanchit dèja les bords de l’horizon,
Cependat s’elençant de la fleche gothique,
Un son rèligieux se rèpond dans les airs:
Le vonageur s’arrete et la cloche rustique
Aux derniers bruits du jaur mele de saints concerts.
Mais a ces doux tableaux mon ame indiferente
N’epruve devant eux ni charme ni transtorts.
Je contemple la terre ainsi qu une ombre errante.
Le soleil des vivants n’echauffe plus le morts.
De colline en colline en vain portant ma vue,
Du sud a’ l’aquilon, de l’aorore au couchant,
Je parcours tous les points ed l’immense ètendue,
Et je dis; Nulle part le bonheur ne m’attand…
Que me font ces vallons, ces palais, ces chaumieres?
Vains objets dont pour moi le charme est envolè,
Fleuves rochers, forets, solitudes si chères,
Un seul etre vous manque, et tout est dèpeuple,
Mais pèut – etre au de la des bornes de sa sphère.
Lieux ou le vrai soleil echaire d’autres cieux,
Si je pouvais laisser ma depouille a’la terre.
Ce que j’ai tant revè paraitrait a mes yeux.
La, je m’enivrerais a la source ou j’aspire;
La, je retrouverais et l’espoir et l’amour
Et ce bien ideal que toute ame desire.
Et qui n’a pas de nom ou terrestre sèjour.
Quand la feuille des bois tombe dans la prairie
Le vend du soir s’eleve et l’arrache au vallons
Et mai, je suis semblable a la feuille fletrie:
Emportez-mui comme elle, orageux aquilons!
- D. L.
Lili! Arrita fare mirë. Nuk mund t’ju takoj sepse kur ika, juve ishit të gjithë nëpër punërat tuaja. Të fala të gjithëve. Jepja këtë letër Lumit, mbasi i duhet vjersha e mësipërme. I thuaj veçanërisht të interesohet për “Laron”.
Më shkruani për Dijen kur do ta bëjë kurën. Dajës, Gushit, Lumit, të fala.
Ju uroj suksese në mësime.
3.12.1968, Vili
Lume!1)
Më shkruaj, për të të dërguar ndonjë vjershë tjetër, në qoftë se të duhen.
____________________
- Kjo letër është e vetmja që i dërgohet Lumes nëpërmjet kushërirës tjetër, Lilit. “Laro”është emri i qenit të vogël të familjes së kushërirës. Letra fillon me një poezi të Lamartinit që Vilsoni ia dërgon Lumes. Zakonisht kushërinjtë bashkë me letrat shkëmbenin dhe pjesë në prozë, por më shumë në poezi të autorëve të tyre të pëlqyer; ia dërgonin njëri-tjetrit “se mund t’i duhen”, siç thuhet në këtë letër. Të gjitha letrat janë të dërguara me postë. Po kështu dhe kartolinat për Vitin e Ri, të cilat tani ndodhen në arkivin familjar të Bedri Blloshmit.
LUMI!
Dëshiroj që të jeni mirë të gjithë, si nga ju edhe nga Lili. Për veten time nuk po ju shkruaj. Ç’dimë, i dimë, ato që nuk i dimë, më mirë të mos i dimë. Jam i bindur se mbas “Karamazovëve” të Dostojevskit do të kesh lexuar ndonjë vëllim tjetër…po cilin mund të ma thoni!? …
Thonë se kanë ardhur ca tekste të botuar nga libraria “Hachette” e Parisit. I kam parë. Janë shumë të mirë. Mundohu t’i gjesh se do të të duhen më shumë se çdo gjë tjetër. A punon ndopak? Ervini a gris ndonjë libër apo jo? Ah! Ky vandal…Dija le të mërzitet më pak tani, mbasi Ervini sa vjen e madhohet. Lili përton më?…më shkruaj. Të fala Gushit, Dijes, Dajës, Kajes, Lilit e tjerë. Mendohet të vinë gjëra të mira shumë tek “Libri Ndërkombëtar”. Interesohu.
Bërzeshtë, 19.7.1972
Vili
(firmë)
Un grand artiste, c’est un grand homme dans un grand enfant.
C’est me erreur de croire que l’idèe n’a pas de couleur.
Les diplomates tralissant tout, exeptè leurs emations.
Veux-tu qu’on t’aime? Ne t’aime pas.
Un pedant, c’est un sot special.
Le souvenir, se parfum du passè.
Plein d’ennui, c’est presque le mème mot.
Le penseur demande au nouveau- ne:
-D’ou viens – tu? Et au moribond: -Ou vas-tu?
Le nouveau – nè pleure et le moribond tremble.1)
Viktor Hygo
____________________
1) Maksimat në frëngjisht shoqërojnë letrën e datës 19. 7. 1972.
LUMI!1)
Më në fund, e mora dhe një letër nga ti…Kisha menduar se pa tjetër do të kishe harruar të shkruash, por fatbardhësisht kisha qenë i gënjyer. Më thoshe se para letrës që më dërgoje me datë 6.X.1972 më kishe shkruar edhe një tjetër më parë, por ajo s’dihet ç’u bë, se unë nuk e kam marrë.
Më shkruaje se jeni mirë. Gëzohem. Po mami si e ka punën tani? A u bë më mirë? Ervini si duket? Po Gushi e Nezi? Nga Daja si janë? U bëra ca ziliqar kur mora vesh se po lexoje “La mort dans l’ame” të Zhan Pol Sartrit, përfaqsuesit më të madh të ekzistencializmit, këtij artisti të vërtetë që ka lëvruar në të gjitha gjinitë letrare dhe ka pasur suksese të mëdha në të gjitha: si romane, drama, poema, proza, novela, vepra auto-biografike, kritikë, filozofi, etj…por suksesin e madh e korri në mendjemadhësi pikërisht në vitin 1964, kur refuzoi çmimin Nobel. Unë nuk kam lexuar asgjë gjer më sot nga Sartri. Po munde, mundohu mos më sigurosh ndonjë vepër të tij, sidomos “La p… respectuense” dhe “ Morts sans sepukre” (vëllimi i dytë i së parës)…ose “L’age de la raison”, “La diable et le bon Dieu”, “Le sursis”, etj…Më thoshe se kishe lexuar mbi jetën e Artur Rembosë. Mirë, po pse nuk më çove ndonjë copë poezi nga Remboja? Përse nuk më tregon asgjë për Sonetin e famshëm të ngjyrave. Përse nuk më shkruan asgjë për atentatin e bërë nga Pol Verleni kundër Rembosë? Shkruam për këtë.
____________________
- Letrat atëherë kontrolloheshin. Ndonjëherë ato nuk u shkonin të adresuarve, se përfundonin në duart e policisë. Familja e Lumes dhe e Vilsonit, për shkak të prejardhjes, ishin nën vëzhgimin e policisë.
———————
Më kënaqi shumë ai fragmenti që kishe nxjerrë nga vepra “La peste” e Albert Kamysë, dhe ky francez është po aq i madh sa edhe J.P.Sartri, edhe nga potenciali i intelektit, edhe nga reprezentacioni temporal, me një fjalë, ajo që i dallon këta të dy janë vitet. Kamyja është tetë vjet më i vogël në moshë, por jo në famë. Po munde, lexo këto vepra të Kamysë: “Lietrangere” “Kaligula” “Miti i Sisifit” “Les Justis” e tjerë. Thuaj si të duash, po ky fitoi çmimin Nobel në vitin 1957, dmth 7 vjet para Sartrit.
Lumi! Ti tani me të vërtetë po lexon ajkën e literaturës kontemporane. Më pyesje mua në se i kam lexuar …Nuk kemi kohë të mendojmë dhe për një çast, nëse kanë ekzistuar Sartra, Kamyra e Folknera edhe se ekzistojnë akoma. Pastaj ti harron se këtej nga fshati nuk shtypen të tilla përralla. Po munde, interesohu andej nga “Libri ndërkombëtar” mos më gjesh ndonjë gjë. Po Lili si i ka punët? Me çfarë është preokupuar tani? Çfarë lexon? Shkruamë. Unë nuk lexoj fare as shqip, as frengjisht. Ç’të lexoj? I jam përshtatur plotësisht ambjentit. Lili më ka premtuar se do të më gjejë ndonjë libër frëngjisht. Jam shumë i bindur se e ka mbajtur këtë premtim!?!…
Nejse…të fala të gjithëve.
Pres përgjigje
V.B.
12 tetor 1972
“…Dante, a construit dans son esprit l’abime. Il a fait l’èpoèe des spectres. Il èvide la terre; dans le tron terrible qu’il lui faif, il met Satan. Puis il lo pousse pour le Pourgatoire jus – qu’ou ciel. Ou tout finit, Dante com-mence. Dante est au dela de l’homme. Au dela, pas en dehorse. Proposition singulière, qui pourtant n’a rien contradictoire, l’ame etant un prolongement de l’homme dans l’indèfini Dante tort toute l’ombre et toute la clarte dans une spirale monstrueuse. Cela descend puis cela monte. Architecture inouie. Au sevil est, la brume sacrèe. En trouversde l’ntrèe est etendu le cadaure de l’espèrance. Tout ce qu’on aperçait au delo est nuit. L’immense angoisse sanglante confuzement dans l’invisible. Ou se penche sur ce poème gouffre; set se un cratène? On y entend des derornations; le vers en sort ètroit et livide comme des fis-sures d’une sol fatore: il et est vapeur d’abord, puis larve; ce blemissemend parle; et alors on reconnait que le volcan entrevu, cest l’enfer: ceci n’est plus le milieu humain. On est dans le precipice inkonnu. Dans ce poëme,l’impodèrable melè ou pondèrable, en subit la loi comme dans ces ècroulement d’incendiea ou la foumèe entrainèe por la ruine roule et tombe avec les decomines et semble prise sous les charpentes et les pievres; …..”
vijon në numrin e ardhshëm.
- Hygo*)
____________________
*) Letra shoqërohet nga mendimet e Viktor Hygoit mbi Danten (në frëngjisht):
—————
… Dantja ndërtoi në shpirtin e tij shkatërruar. Ai bëri epopenë e fantazmave. Ai boshatisi tokën; në frontin e tmerrshëm që i bën asaj, vendosi Satanin. Pasta ai e shtyu atë në purgator deri në qiell. Ku mbaron çdo gjë, fillon Dantja. Dantja shkon tej njeriut. Tej, jo jashtë tij. Propozim i vetëm që nuk ka asgjë kontradiktore: shpirti është një vazhdim i njeriut në pafundësi. Dantja përdredh gjithë hijen dhe gjithë qartësinë e një spiraleje monstruoze. Zbret dhe ngjitet. Arkitekturë e pamërzitshme. Në bazë është fryma e shenjtë. Në hyrje shtrihet kufoma e shpresës. Gjithçka që perceptohet më pas është nata. Agoni e madhe e gjakosur në të padukshmen. Ku anon kjo poemë e copëtuar; është një krater? Aty ndihet hungërima, vargjet dalin të ngushtë dhe fluidë si çarje. Është avull, së pari, pastaj larvë; kjo monstër flet; atëherë ngrihet vullkani: është ferri, nuk është më mjedis njerëzor. Jemi në botën e së panjohurës. Në këtë poemë e pamatshmja përzihet me të matshmen, zotëron ligji si në shkrumbimet e zjarrta ku tymi i djegieve qarkullon dhe bie mbi tokë dhe duket i kapur nga shkatërrimi…”.
Bërzeshtë, 6.11.19721)
Kushërira ime e varfër!
Ju keni dashur gjithmonë që t’ju shkruaj në frëngjisht. Ja, tani letra ime e shkruar në këtë gjuhë. Para së gjithash, uroj që letra ime t’ju gjejë mirë, juve dhe të afërmit tuaj, duke filluar nga mamaja e duke përfunduar te Ervini. Po ashtu dhe për familjen e përtaces së madhe, Lilit. Letra juaj na arriti më 3 Nëntor. Më pyesnit për mamanë. Ajo është mirë tani… por unë jam pak sëmurë nga stomaku. Të gjithë të tjerët janë shumë mirë.
Lumi – po mendoj që emri juaj është më i bukuri i emrave në botë…Ti ke lexuar libra të çuditshëm dhe të famshëm, librat më të mëdhenj të këtij shekulli, por këta shkrimtarë janë të papajtueshëm me shumë e shumë fenomene të kësaj bote të mangët. Në të vërtetë, këto romane kanë bazë sociale, çdo gjë, çdo shfaqje, dialog apo monolog, përshkrim letrar, ngrihet mbi mbeturinat e mekanicizmit shoqëror apo të poshtërsisë dhe nuk ka asgjë tjetër veç kotësira…por eh! në fund të fundit, këto kotësira janë reale (sipas filozofisë së këtij shekulli).
Mjaft prej këtyre veprave lënë vraga të paharrueshme në ndërgjegjen e njeriut naiv, si plugu në një tokë të virgjër. Në shpirtin e shkrimtarit që shkroi këto vepra alternativa më e mirë për njeriun është që të vdesë. Nuk vihen lidhje mes asaj që njeriu ka më intime në zemër, me atë që do të
___________________
1) Kjo është letra e parë në frëngjisht.
—————————
duhej të merrte nga parimet fizike dhe morale të njerëzimit. Ndërkaq, artisti dhe shkrimtari i kohës sonë, të bëjë atë që bën epoka – të bëhet edhe budalla, nëse është nevoja. Unë nuk e di përse emri i Sartrit dhe i Kamysë mbushin kaq boshllëk dhe ndriçojnë kaq shumë errësirën! A janë protesta të gjalla kundër shtypjes? Një zot e di, nëse ekziston. Shpesh, këto janë predikime për lirinë e kërkuar aq shumë nga ushtarët dhe kurtizanët dhe jo nga turmat e gjera popullore. Helas! T’i lëmë këta shkrimtarë të papjekur! Unë di vetëm një gjë, dhe ti e di, dhe gjithë bota e di. Po jua them: nëse sensi i vërtetë i njeriut nuk vdes në këtë kohë të tmerrshme, ai nuk ka për të vdekur kurrë.
Lumi! Kërko, … kërko ndonjë nga këto libra dhe m’i dërgoni, ju lutem. Do të doja të shkruaja më shumë, por nuk po shkruaj më. Tani mendime të ashpra kalojnë në mendjen time. Trupi im do të flerë, por shpirti im do të fluturojë. Kështu, njëri më tërheq këtej, tjetri andej. Është shumë vonë. Mesnatë. Natën e mirë, pra, kushërira ime e varfër që ke një emër kaq të bukur!
Ja tani një citim nga Shatobrian:
“Lumturia e vërtetë kushton pak; nëse është e shtrenjtë, nuk është cilësore” Kujtimet e përtejvarrit
Përshëndetjet e mia juve dhe familjes
Vilson.
LUMI!
Dëshiroj të jeni mirë. Unë habitem shumë për të famshmin Ervin, i cili ka kaluar një krizë aq të lezeçme. Jam plotësisht i bindur që tani është shëndosh e mirë. Lumi e lexova librin, të faleminderit shumë. Përmbledhje të tilla janë të mëdha e të mbrekullueshme. Bodleri si njeri i mërzitur nuk do ta ketë shokun as ndër ata që vdiqën, as ndër ata që janë, as ndër ata që po e mbarojnë apo do ta mbarojnë gjumin 9 muajsh ndër barqe nënash.
Shpesh herë natyra lind njerëz fenomene: Eskili – njeriu – dramë, Anjshtanji– njeriu – shifër, Shekspiri – njeri – literaturë. Bosnej – njeri zot, Bodleri – njeriu brengë. Si duket natyra desh ta shohë brengën me këmbë e me duar. Nejse…l’homme est le plus: pire crottin qui a sorti de la fesse de la nature… megjithatë Bodleri është shumë më i mirë se Sartri, Kamyja, Folkneri, Becketi, Kafka, e ndonjë tjetër.
Si i ke punët me anglishten? Po Daja, Gushi, Nezi si janë? Për Lilin, Dajën dhe të tjerët më ka marr malli shumë. Jepu të fala nga unë. Unë tani jam në kohën e së keqes. Dhembje të tmerrshme në stomak. Nga familja të tjerët janë mirë.
Lumi! Ç’po bën për exspozitën?
Në s’ke bërë asgjë, ç’farë ke ndër mend të bësh? Shkruamë. Ndonjë libër po gjete, mirë bën, se unë mund të vij andej ndonjë ditë.
Të fala
Vilsoni
18 maj 1973.
LUME!
Po!… është shumë e vërtetë që unë i vonoj përgjigjet; por po të më pyesje përse i vonoj do të habiteshe se unë s’do të dija të përgjigjesha. Letra jote më gëzoi shumë për shumë arsye, sidomos kur mësova për shëndetin tuaj dhe mbi të gjitha lajmin e jashtëzakonshëm të fejesës së Lilit. Gëzohem…gëzohem shumë dhe për t’i uruar duhet të jesh urimi vet se ndryshe s’arrihet ajo që thotë dëshira. Besoj se të tërë njerëzit e familjeve tuaja janë dhe duhet të jenë shumë të kënaqur. Nejse…njëmijë vjet lumturi…! etj…etj…Më thoshe se Lili është shumë e kënaqur. E besoj këtë dhe një herë për një herë s’mund të jetë ndryshe sa të përshtaten mirë e mirë; por thuaj Lilit (mundësisht dhe gjithë atyre që vdiqën, jetojnë dhe do të lindin) se nuk është aq e lehtë. Unë nuk dua të hiqem estet në këtë rast, por e them këtë nga përvoja e të tjerëve.
Një herë një burrë i madh që i thërrisnin Viktor Hugo doli për shëtitje në mal, po që ishte vendi shumë i vështirë për t’u kaluar: më çdo anë kishte lule dhe bimë të bukura dhe interesante. Të gjithë thoshin: “shih sa e bukur kjo lule, shih sa e bukur kjo bimë” – vetëm Viktori thoshte “ruhuni nga gurët”. Kaq …unë nuk di kush e kishte më të drejtën ata që dalldisnin mbas luleve apo ai që dalldiste mbas rrezikut…
Lumi, ti nuk më thoshe se çfarë paraqite në ekspozitë dhe nuk më shkruaje ndonjë citat nga “Lobelisk Nuar” – pse? Tani unë nuk kam ç’të lexoj më. Thonë se do të dalin ca fjalorë të italishtes – të lutem interesohu. Më thoshe se qe në plazh – deti është më i vogël se një njeri– ju ndofta do t’më kundërshtoni për këtë pohim…mirë kundërshtomëni…
La raison du plus est tonjours la meilleure – sipas përvojës shkollore.
Tani të fala të gjithëve.
Mund të kem bërë ndonjë gabim, por më fal se nuk më lë rehat V.A.Moxart me të famshmen sinfoni “Jupiter” në do- maxhor opus 41 numër 551.
Vilsoni
20.VIII.1973
LUMI!
Para së gjithash ju uroj shëndet, juve të tërëve dhe të gjithë të afërmve tuaj. Letrën tënde e mora. Dhe ja përgjigja tani. Je i vetmi njeri që unë i dërgoj letra në 3-4 miliard njerëzit që mund të ketë globi (mos u mundo të gjesh efektin efikas të kësaj shprehje por lexoje si të mos e lexoje ose si të mos qe shkruar fare). Nuk mund të të përfytyroj as në punë, as në shtëpi, as duke lexuar, as duke projektuar diçka (gjëra që zakonisht mbeten përgjysmë) etj…
Gjithashtu nuk di se si mund të ikësh në plazh apo diku (nëse s’ke ikur akoma). Ç’bëre për ekzpozitën, po shqetësime shëndetsore a ke pasur, Lili si ka qënë, po Daja? etj…mund të mos kujtoj ndonjë, por pardone moi. Në këtë moment po rri (i sapozgjuar nga gjumi dyndës i mesditës) dhe dëgjoj këngën e bukur, shumë të bukur:
…Je suis un aiscau blessè
qui et le vent contre…
(cest-a-dire )
(qui vole contre la vent).
Nejse këto janë punë tingujsh. Ç’po bën për ekspozitën dhe kur mund të hapet? Po ndonjë libër a lexon? Ç’libër? Po unë a do ta kem fatin të ngopem duke lexuar? Ç’mund të botohet në shqip këtë vit (përkthime)?…Ç’bën me anglishten? Po Ervini a do t’i ngjasë Polifemit…?!
S’di ç’të shkruaj më.Të fala…
VB (firmë).
Data ……se di…! (1973)1)
përgjigjen po munde.
Po shtive në dorë ndonjë Larousse, mbaje se kam nevojë për të.
QUEL EPILOGUE
…Vex not the bard; his lire is broken, his last son sung, his last ëord spoken…
Trade.:
Ne tour mentez pas le bande; sa lire est brisèe, son dernier chant est chantè, son denier mot est dit.
Trade:
Mos e brengosni poetin, lira e tij ësht’ coptuar Fjalë e fundit është thënë, kënga e fundit është kënduar.
Valter Skot.
____________________
- Nga vula mbi zarfi kemi vendosur vitin kur është shkruar kjo letër. Data e plotë mbi zarf nuk lexohet.
—————————–
LUME!1)
Maintenant je suis la maison de l’ennui, et ce maitre entre et sort, promiène et mange comme dans son palais. Plus que moi et qu’il vous ècrit est mon stylo. Je me sais pas sila poids de la vie humaine pese sur moi et surmon stylo. Mais laissons-les! Ce sont tujours des choses de l’i, agination allumèe.
Je veut que vous ètes plein de santè et de joi, aussi mème les autres hommes de votre famille. I y a trois semaines que j’ai emportè votre lettre, mais je ne pouvais pas a rèpondre car je me suis soldat pour dix-huit jours. Et votre maman comment va-t-elle? Et Gushi? Et petit Ervin, et la brue? Dans la maison de votre oncle comment sond-ils? Particulièrement Lili avec ses cheuveux blonds et ses voeux jauves? Je me souliens “L’obelisque noire “ de Rembrand. Maintenant j’ai lu “les fleurs du mal” de Ch. Baudelaire (morceaux choisies), mais il me plait “Les fleurs d’ètè” de notre grand ècrivain Naim Frashëri, parce que les oeuvres de Baudelaire sond tèrribles et très loin de rèalisme. Baudelaire comme Rembrand, Verlaine et comme tous les ecrivains dècadents est la plus grande plaie morale de dix-neuvième siècle. Il me semble q’uil souffre et dans son tourbeau, dans ces tristes jours de Novembre. Il ne me suvients pas, mais dans un de ses oeuvres Victor Hugo a ècrit ces deux beaux vers:
“J’aime l’araignèe et j’aime l’ortje, Car tous les haissent …”.
– Pseque c’est le postulant de l’oeuvre de Baudelaire, mais toujurs pour l’araignèe et l’ortje et l’ellebore de l’esprit de l’….(j’interrompe la lettre a cause du concert pour pi-ano et orcestre nr.5 de Van Bet’hoven…)
Lumi! J’ai très besoin d’une Larousse. Je veux que vous le trouvjez. C’est votre devoir de part de moi, le seul devoir.
Mes fèlitations a tous les hommes de votre manille.
Votre frère qui vous aime
V.B.
Datë 24.11.73
____________________
- Letra e dytë në frëngjisht, që shoqërohet nga poezia e Bodlerit “Epitaphe pour un livre condamne” e cila gjendet e përkthyer në faqen 119.
————————-
LUME!
Tani unë jam shtëpia e mërzisë ku i zoti hyn dhe del, shëtit e ha si në pallatin e vet. Më shumë se unë, ai që ju shkruan, është stilolapsi im. Nuk e di nëse pesha e jetës njerëzore peshon mbi mua apo mbi stilolapsin tim. Por, le ta lëmë këtë! Janë gjithmonë gjërat e imagjinatës së gjallë. Dua që të keni shëndet të plotë dhe gëzim, si dhe pjesëtarët e tjerë të familjes suaj. Ka tri javë që mora letrën tuaj, por nuk jam përgjigjur se kam qenë ushtar për 18 ditë. Si është mamaja juaj? Po gjyshi? Po Ervini i vogël? Si janë nga shtëpia e xhaxhait tuaj, veçanërisht Lili me flokët e verdha? Më kujtohet “Obelisku i zi” i Remarkut. Tani lexova “Lulet e së keqes” të Bodlerit (pjesë të zgjedhura), por më pëlqen “Lulet e verës” e shkrimtarit tonë të madh Naim Frashëri; sepse veprat e Bodlerit janë të tmerrshme dhe larg realizmit. Bodleri si Remboja, Verleni dhe gjithë dekadentët, janë plaga morale e shekullit të 19-të. Më duket se ai vuan dhe në varrin e tij ditët e tmerrshme të nëntorit. Nuk më kujtohet, por në një nga veprat e veta Viktor Hygoi ka shkruar këto dy vargje:
“E dua merimangën, e dua hithrën.
sepse të gjithë i urrejnë”.
- thuajse janë postulate të veprës së Bodlerit, se ai përpunon gjithmonë me merimangën dhe hithrën… (po e ndërpres për shkak të koncertit për piano dhe orkestër Nr. 5 të ethovenit)…
Lumi! Kam shumë nevojë për një Larousse. Dua që të ma gjesh. Është detyra juaj ndaj meje. E vetmja detyrë. Përshëndes gjithë pjesëtarët e tjerë të familjes.
Vëllai që ju do
Vilsoni
Datë 24.11.73
LUME!1)
Sa shumë kohë që s’të kam shkruar!…Falmë, por edhe kjo ka arsyet e veta, sepse unë kam pandehur se ja do jesh në plazh, ja në Fier etj…
Sado që të shkruaj nuk ia arrij dot komunikimit, sa keq që fjala është zhvilluar pas ndjenjës dhe shumëfish më pak se ajo. Si je me shëndet? Po Dija, po Gushi, Ervini e nusja?…Po Lili e gjithë të tjerët si janë. S’bëj asgjë …, të shkruaj këtë letër vetëm të di se kur mund të të gjej në Tiranë se do të vi, për të të takuar.
Të uroj shëndet ty dhe të tërëve.
Të përqafoj fort
____________________
1) Kjo letër nuk ka datë.
—————–
LUME!1)
Dëshiroj të jeni mirë. Nuk kam se çfarë të shkruaj. Të kam dërguar një kartolinë, por nuk e di a e more. Nuk i dija adresën zotit Milo, prandaj po të dërgoj një kartolinë ty për t’ua dhënë gjithashtu edhe Dajës.
Më shkruaj ndonjë letër. Po të shkruaj një poezi të Francis Carco-së.
EST- IL MORT?
Est-il mort, est-il vivant,
Celui qui emporte le vent?
Il nous a parlè souvent
Mais qu’il ètait de ce vent!
Et nous l’ècoutions souvent:
Eset-il mort, est-il vivant
Celui qui emporte le vent?*
FRANCIS CARCO
“Petits airs”
Të fala dhe përqafime nga larg
Vilsoni
26.XII.1974
____________________
1) .Kjo është letra e fundit e Vilson Blloshmit. Letërkëmbimi, i filluar më 1968, me një ndërprerje prej tre vjetësh (1969-1971), ka vazhduar deri më 1974. Nuk jemi të sigurtë që janë ruajtur të gjitha letrat. Nga ritmi i letërkëmbimit vihet re, se në muajt e fundit të vitit Vilsoni i shkruan patjetër së kushërirës, madje u dërgon kartolina për Vitin e Ri edhe kushërinjve të tij të tjerë në Tiranë.
*) A është i vdekur?
A është i vdekur apo i gjallë/ ai që sjell erën? Ai na ka folur shpesh/ duke ardhur bashkë me erën/dhe ne e dëgjonim shpesh:/ është i vdekur apo i gjallë/ ai që sjell erën?
Ndalohet publikimi pa lejen e autorëve!