Portali zviceran shkruan për gjashtë familjet shqiptare që i morën në mbrojtje hebrejtë: “Ne jemi një familje”

Media zviceriane Waston shkruan se gjatë viteve 1933-1945 shqiptarët kanë strehuar dhe mbrojtur nga ekzekutimi 3280 hebrenj prej forcave naziste, fillimisht italiane dhe më pas gjermane. Ky veprim i shqiptarëve është vlerësuar mjaft nga të huajt edhe sot e kësaj dite. Në një shkrim të portalit zviceran Watson, botuar dy vjet më parë, kur në Zvicër qarkullonte ekspozita Besa e fotografit Norman Gershman, me foto që ai i ka vendosur në Yad Washem, portali Watson i bënte jehonë kësaj ekspozite duke treguar gjashtë familjet shqiptare që kanë strehuar dhjetëra hebrenj. Voal.ch po i sjell këto foto.

Merushe Kadiu

“Prindërit e mi fshehën Sandra dhe Jakovin që ishin motër e vëlla. Ne u bënë miq të ngushtë me ta. Kur gjermanët filluan me bastisjet dhe shkuan shtëpia për shtëpi për të kërkuar hebrejtë, ati im, i dërgoi ata në një fshat të largët. Prej atëherë ne u kujdesëm për t’i çuar atyre çdo gjë që ishte e nevojshme, deri në çlirimin. ” Foto: Yad Vashem/Norman Gershman

Lime Balla Foto: Yad Vashem/Norman Gershman

Destan dhe Lime Balla.

Lime Balla tragon: Kam lindur më 1910. Në vitin 1943, në kohën e Ramazanit, 17 njerëz nga Tirana erdhën në fshatin tonë Shengjergji. Ata ishin hebrej dhe të gjithë ishin në kërkim nga gjermanët. Në fillim unë nuk e dija se ata ishin hebrenj. Ne i ndamë ata me fshatarët e tjerë.Ne mori tre vëllezër me emrin Lazar. Ne ishim të varfër – por ne nuk lejuam asnjëherë që ata të paguanin për ushqim e strehim. Unë shkoja në pyll për dru dhe për të sjellë ujë, në kopështin tonë rrisnim perime dhe kështu kihism mjaftë për të ngrënë. hebrejtë ndejtën të fshehur prej nesh për 15 muaj. Ata i mbanim të veshkur si fshatarë sikur edhe ne. Edhe policia lokale e dinin se fshati i fshihte hebrenjtë. Mbaj mend se ata flisnin shumë gjuhë të huaja. Në dhjetor 1944 hebrejtë e lanë fshatin tonë dhe u nisën për në Prishtinë. Nipi nipi ynë, i cili ishte me partizanët i ndihmoi ata.  Pastaj kemi humbur të gjitha kontaktet me vëllezërit Lazari. Vetëm në vitin 1990, dyzet e pesë vjet më vonë, Sollomon dhe Mordehaj Lazar morën nga Izraeli kontakt me ne.

Drita Veseli në fotografi me portretin e burrit të saj Refik Veseli.

“Burri im ishte fotograf prej në moshën e re. Profesionin e mori nga një fotograf hebrenj, Moshe Mandil. Mandili ishte deportuar nga forcat italiane nga Prishtina drejt Tiranës. Kur Shqipëria u pushtua nga Gjermania (1943), burri im strehoi në shtëpinë e tij në Krujë katër pjesëtarët e familjes Mandil dhe tre pjesëtarët e familjes Ben Jozef. Të shtatë hebrenjtë qëndruan atje deri në çlirimin e Shqipërisë.”

Foto: Yad Vashem/Norman Gershman

Elida Biçaku për gjyshin dhe babain e saj, Mefail dhe Niazi Biçaku.

“Kur italianët kapitulluan dhe gjermanët pushtuan Shqipërinë, babai im ishte vetëm 12 vjeç. Gjyshi thirri babain tim në Tiranë dhe morrën me kuaj 17 hebrenj, duke i sjellë brenda 12 orëve në fshatin Quarrishta. Babai im qëndroi i zbathur. Ata u fshehën në një hangar pranë malit. Më vonë erdhën edhe më shumë hebrenj aty.”

 

Hiqmet Zyma me portretin e burrit të saj Besim Zyma.

“Në 1944 një mik na u lut të strehojmë një hebre nga Polonia. Ai quheshte Lev Dziensiokski. Gjatë asaj kohe burri im ishte mjek dhe e fshehu atë në dhomën e praksës nga nazistët, duke ia ndryshuar edhe pamjen.”

 

Ismet Shpuza me djemtë e tij. “Prindërit e mi jetuan në qytetin e Durrësit. Në 1944 babai im u bë mik me hebreun nga Jugosllavia Raphael Abravanel. Babai mori pasaporta false për atë, hallën, mixhën dhe dy fëmijët e tij. Atëherë ata kthyhen përsëri në Jugosllavi dhe prej aty shkuan në Itali si “shqiptarë”.”

Nga e majta në të djathtë: Burbuqe, Kasem, Jakup Kocerri, Bino, Analch.

Kasemi thotë: “Gjatë gjithë jetës kam qenë bari dhe kam fjetur me ditë të tëra nëpër male me bagëtitë. Gjermanët kërkonin hebrenjtë, ndërsa unë e gjeta Jakovin dhe e mbrojtja duke e fshehur nëpër hangarë. Familja e tij më pas u nda dhe shumë familje shqiptare në fshatin tim strehuan hebrenjtë tjerë.

Sazan Hoxha me portretin e babait të tij Nuro Hoxha.

“Babai im strehoi katër familje hebreje dhe e mbaj mend akoma se çfarë u thoshte atyre: Tani jemi të gjithë një familje. Nuk do ju ndodh asgjë e keqe. Unë dhe djali im do ju mbrojmë edhe me jetën tonë.”

Foto: Yad Vashem/Norman Gershman

Beqir Qoqja

“Unë jam 91 vjeç dhe jetoj me djalin tim dhe familjen e tij, në të njëjtën shtëpi që priti më 1943 dhe 1944 Avramin. Kur persekutimi i hebrenjve u bë edhe më i egër e kam dërguar atë te shtëpia e prindërve të mi. Atë koha nuk ka pasur autostrada. Dhe kështu që unë jam deri në fund të luftës për çdo javë shkoja me kalë atje për të siguruar mikun tim me ushqim dhe të gjitha nevojat “.Foto: Yad Vashem/Norman Gershman

Adile Kasapi

“Hamdiu (bashkëshorti i Adiles) dhe Zyrha (nëna e Hamdiut) ishin muslimanë të devotshëm. Ata besonin se kjo është një detyrë morale për të ndihmuar njëri-tjetrin. Do të kishte qenë e paimagjinueshme që ata t’i tradhëtonin hebrejtë. “Foto: Yad Vashem/Norman Gershman

Eshref Shpuza

“Babai im ka rrezikuar jetën e tij dhe se i gjithë fshati ka rrezikuar për të shpëtuar një të huaj, sepse ai ishte një mysliman i devotshëm. Ai besonte se kush shpëtonzte një jetë njeriu, shkonte në Parajsë./VOAL.ch