OSBE/ODIHR jep raportin përfundimtar: KQZ cenoi sigurinë juridike

OSBE/ ODIHR ka publikuar sot raportin final të zgjedhjeve të 30 qershorit. Ky organizëm ndërkombëtar është shprehur se Kriza politike ndikoi negativisht në të drejtën për të votuar, ndërsa thotë se u cenua fshehtësia e votës në disa qendra votimi.

“RAPORTI ËSHTË 34 FAQE DHE NDËR GJETJET KRYESORE TË TIJ, TË NDARA SIPAS FUSHAVE, JANË SI MË POSHTË:

KONTEKSTI POLITIK

Në Nëntor 2018, në përputhje me Kushtetutën, Presidenti Ilir Meta shpalli zgjedhjet lokale të 30 Qershorit. Duke përmendur shqetësimet për sigurinë publike dhe përgjegjësinë e tij kushtetuese për të mbrojtur pluralizmin, Presidenti revokoi dekretin më 10 qershor.

Më 13 qershor, parlamenti miratoi një rezolutë që e shpalli të pavlefshëm revokimin e zgjedhjeve. Më 19 qershor Kuvendi nisi një procedurë, të iniciuar nga Partia Socialiste (PS), për të shkarkuar Presidentin për arsye se e kishte tejkaluar kompetencat e tij.

Më 27 qershor, Presidenti Meta shpalli një dekret tjetër, duke caktuar 13 tetorin si datën e zgjedhjeve lokale. Gjatë kësaj periudhe, KQZ vijoi përgatitjet për mbajtjen e zgjedhjeve në 30 qershor.

Mjedisi politik përpara zgjedhjeve ishte i polarizuar dhe antagonist. Në shkurt, Partia Demokratike (PD) e opozitës dhe Lëvizja Socialiste për Integrim (LSI) hoqën dorë nga mandatet e tyre pasi parlamenti kishte votuar nismën e tyre për vettingun e politikanëve.

Të bashkuar nga disa parti më të vogla, PD dhe LSI njoftuan se nuk do të marrin pjesë në zgjedhje deri në dorëheqjen e kryeministrit Edi Rama (kreu i PS) dhe formimin e një qeverie kalimtare që do të organizonte zgjedhje të parakohshme parlamentare.

Protesta të rregullta u zhvilluan në Tiranë të udhëhequra nga PD. Ato filluan në shkurt dhe shpesh shfaqnin shenja dhune dhe vandalizmi ndaj institucioneve shtetërore, përfshirë zyrat e kryeministrit Rama.

Kryeministri hodhi poshtë kërkesën e opozitës për zgjedhje të parakohëshme duke paralajmëruar se po ndalonte krijimin e një precedenti që do të kërcënonte atë që ai e përshkroi si “bashkëjetesë demokratike” të qeverive të zgjedhura. Ai njoftoi se zgjedhjet do të mbaheshin ashtu siç ishte caktuar.

Kriza politike u intensifikua me afrimin e ditës së zgjedhjeve. Në mes të qershorit, pothuajse të gjithë kryetarët e opozitës njoftuan KQZ-në se do të zbatonin dekretin e 10 qershorit dhe do të ndalonin të gjitha përgatitjet zgjedhore.

Në disa nga këto komuna, protestat kishin për qëllim administratën zgjedhore, shpesh duke përfshirë akte frikësimi, dhune dhe zjarrvënieje, dhe konfrontime midis policisë bashkiake dhe asaj të shtetit.

Shumë palë të interesuara vendase dhe partnerë ndërkombëtarë të vendit bënë thirrje për dialog për të zgjidhur krizën politike, por partitë politike demonstruan shumë pak vullnet për t’u përfshirë në një bashkëpunim konstruktiv.

Ky antagonizëm ishte tregues i mungesës së përgjegjësisë së përbashkët ndaj integritetit të procesit zgjedhor që do të tejkalonte ndarjet e partive, dhe, rrjedhimisht, ndikoi negativisht në të drejtën e qytetarëve për të marrë pjesë në zgjedhje.

Pas rekomandimit të Komisionit Evropian më 29 maj për të filluar negociatat e pranimit në Bashkimin Evropian me Shqipërinë, më 18 qershor Këshilli Evropian e shtyu vendimin deri në tetor 2019.

SISTEMI ELEKTORAL DHE KUADRI LIGJOR

Zgjedhjet u mbajtën për gjithsej 61 kryetarë bashkish dhe 1.619 këshilltarë bashkiakë në mbarë vendin. Kryetarët e bashkive dhe këshillat zgjidhen për mandat katër vjeçare. Kryetarët e komunave zgjidhen në konkurset e posteve të para dhe këshilltarët nga listat e mbyllura nën një sistem proporcional.

Nuk ka dispozita specifike për kryerjen e zgjedhjeve dhe nuk ka kërkesë minimale për pjesëmarrjen e votuesve për vërtetimin e rezultateve. Numri i këshilltarëve që do të zgjidhen në secilën komunë përcaktohet në bazë të madhësisë së popullsisë dhe varion nga 15 në 61.

Për t’u kualifikuar për ndarjen e vendeve, partitë duhet të kalojnë një prag tre përqind të votave të hedhura në bashkinë përkatëse, ndërsa koalicionet duhet të kalojnë një prag pesë përqind përqind.

Mandatet e këshillit lokal u ndahen partive dhe koalicioneve sipas metodës d’Hondt, ndërsa shpërndarja e vendeve në parti brenda një koalicioni bëhet duke përdorur metodën Sainte-Laguë.

Zgjedhjet lokale rregullohen kryesisht me Kushtetutën e vitit 1998 (ndryshuar për herë të fundit në 2016), Kodin Zgjedhor 2008 (ndryshuar për herë të fundit në 2015), Ligjin 2000 për Partitë Politike (ndryshuar për herë të fundit në 2017), Ligjin 2015 për Garancimin e Integritetit të Personave të Zgjedhur , Emëruar, ose Ushtrim i Funksioneve Publike (i ashtuquajturi Ligji për Dekriminalizimin), Ligji për Demonstrata i vitit 2001, Ligji për Barazinë Gjinore në Shoqëri të vitit 2008, Ligji për Media Audio-Vizuale 2013, dispozitat përkatëse të Kodit Penal 1995 dhe 2015 Kodi i Procedurave Administrative, si dhe rregulloret e KQZ-së dhe vendimet e Kolegjit Zgjedhor të Gjykatës së Apelit të Tiranës (Kolegji Zgjedhor). Shqipëria është palë në instrumentet kryesore ndërkombëtare dhe rajonale të rëndësishme për mbajtjen e zgjedhjeve demokratike.

Në përpjekje për të adresuar rekomandimet e kaluara të OOMHR të ODIHR-it, një Komitet Parlamentar Ad Hoc për Reformën Zgjedhore, i bashkë-kryesuar nga përfaqësuesit e PD dhe PS, u rithemelua në nëntor 2017 për të përpunuar ndryshimet përkatëse. Edhe pse kishte një mandat teknik dhe ndoqi një qasje gjithëpërfshirëse dhe të bazuar në konsensus, puna e komitetit u bllokua nga opozita në dhjetor 2018, dhe reforma zgjedhore u paralajmërua nga mungesa e marrëveshjes politike. Për rrjedhojë, shumica e rekomandimeve të MOM ODIHR mbeten të paadresuara, përfshirë ato që kanë të bëjnë me depolitizimin e administratës zgjedhore, dekriminalizimin e shpifjes dhe efektivitetin e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve zgjedhore. Më 10 maj, qeveria miratoi dy vendime që synojnë parandalimin e keqpërdorimit të administratës publike dhe burimeve gjatë zgjedhjeve.

Kuadri ligjor për zgjedhjet, megjithëse kryesisht i pandryshuar që nga zgjedhjet e fundit, mund të sigurojë një bazë të shëndoshë për zgjedhjet demokratike.

Sidoqoftë, mungesa e qartësisë në disa dispozita, për shembull në të drejtën e partive për të mos mbledhur nënshkrime mbështetëse ose për statusin e partive parlamentare lejohen perceptime të paragjykimeve në zbatimin e tyre nga KQZ. Palët e interesuara elektorale jo gjithmonë demonstruan vullnet politik për të zbatuar dispozitat e duhura ligjore, duke përfshirë edhe emërimin e anëtarëve të komisioneve zgjedhore dhe gjatë procesit të regjistrimit të kandidatëve.

Me qëllim të forcimit të demokracisë pluraliste, riafirmoni të drejtën e qytetarëve për të marrë pjesë në qeveri dhe demonstrojnë përgjegjësi të përbashkët ndaj integritetit të procesit zgjedhor, partitë politike dhe palët e tjera të interesuara elektorale duhet të përfshihen në një dialog të hapur dhe gjithëpërfshirës dhe të lehtësojnë reformën zgjedhore që adreson rekomandime të përfshira në këtë dhe raportet e mëparshme të ODIHR-it.

Atmosfera e pasigurisë dhe mosbarazimi midis institucioneve kryesore shkatërroi besimin e publikut në legjitimitetin e zgjedhjeve. Pasiguria u shtua me mosmarrëveshjen midis palëve të interesuara zgjedhore në lidhje me ndarjen e përgjegjësisë midis Gjykatës Kushtetuese, si organi i vetëm i mandatuar për të vendosur mbi kushtetutshmërinë e dekreteve presidenciale, dhe Kolegjit Zgjedhor që ka mandat të mbikëqyrë ligjshmërinë e zgjedhjeve.

Gjykata Kushtetuese përkohësisht nuk po funksionon për shkak të “verifikimit gjyqësor”, një proces i vazhdueshëm shumëvjeçar mbarëkombëtar për të rivlerësuar të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët në Shqipëri.

ADMINISTRATA E ZGJEDHJEVE

Administrata e zgjedhjeve përfshin tre nivele: KQZ, 90 Komisione të Zonave të Administrimit Zgjedhor (KZAZ) dhe 5,417 Komisione të Qendrave të Votimit (KQV). Numërimi kryhet nga Ekipet e Numërimit në 90 Qendra të Numërimit të Votave (KVV), një për secilën Zonë të Administrimit Zgjedhor (ZAZ).

Dy nga pesë anëtarët e KQZ-së dhe 37 përqind e anëtarëve të KZAZ-së ishin femra. Ndërsa gratë përbënin 25 përqind të anëtarëve të KQV-së në ditën e zgjedhjeve.

Ligji parashikon mundësi të barabarta për partitë parlamentare të përfaqësohen në të gjitha nivelet e administratës zgjedhore. Më parë, ODIHR rekomandoi të lejojë emërimin jopartiak të komisionerëve të zgjedhjeve me qëllim depolitizimin e administratës zgjedhore. Në këtë proces zgjedhor, këto të drejta u përdorën nga palët për manovrim politik në kurriz të paanshmërisë së administratës zgjedhore.Refuzimi i partive opozitare për të emëruar anëtarët e tyre në KQZ dhe KZAZ, i kombinuar me interpretimin e mëvonshëm të KQZ-së për ligjin se vetëm ato parti parlamentare që po konkurrojnë zgjedhjet mund të emërojnë anëtarë, la administratën e zgjedhjeve të pabalancuar politikisht. Si rrjedhim, shumë bashkëbisedues të MV ODIHR shprehin mungesë besimi në të gjitha nivelet e komisioneve.

Në përputhje me rekomandimet e mëparshme ODIHR, për të rritur besimin e publikut në procesin zgjedhor, duhet t’i kushtohet vëmendje formulave alternative për emërimin e anëtarëve të administratës zgjedhore, të mbështetur nga masa procedurale për pavarësinë e tyre.

KOMISIONI QENDROR I ZGJEDHJEVE

KQZ është një organ i përhershëm i caktuar nga parlamenti. Me ligj ajo përbëhet nga shtatë anëtarë, tre prej tyre të emëruar nga mazhoranca parlamentare dhe opozita parlamentare, me kryetar të zgjedhur nga parlamenti përmes një procesi të aplikimit të hapur.

Gjatë këtyre zgjedhjeve, KQZ-ja përbëhej nga pesë anëtarë, përfshirë kryesuesin zyrtarisht jo të lidhur me një parti, tre anëtarë të emëruar nga PS dhe një nga Partia Republikane. PD nuk e ka mbushur kuotën e saj të dy anëtarëve që nga tetori i vitit 2018.

KQZ është përgjegjëse për zhvillimin e përgjithshëm të zgjedhjeve. Ka një mandat dhe përgjegjësi të gjerë, duke përfshirë nxjerrjen e vendimeve detyruese, regjistrimin e partive dhe koalicioneve, trajnimin e komisioneve të nivelit më të ulët, marrjen në konsideratë të ankesave, monitorimin e financimit të fushatës dhe akreditimin e vëzhguesve ndërkombëtarë dhe qytetarë.

KQZ-ja zhvillonte rregullisht seanca të hapura, të transmetuara drejtpërdrejt në internet ku dhe morën pjesë vëzhgues e medi. Duke mbetur brenda kompetencave ligjore, në disa raste KQZ zbatoi ligjin në mënyrë të paqëndrueshme duke shfaqur paragjykim (shiko Regjistrimin e Kandidatëve). Disa vendime të KQZ-së, përfshirë ato në mohimet dhe ankesat e regjistrimit të kandidatëve, u botuan me një vonesë të konsiderueshme, e cila ka minuar transparencën.

KQZ miratoi udhëzime për administrimin e procesit të votimit dhe numërimit në kohën e duhur dhe organizoi trajnimin e KZAZ-ve dhe KQV-ve. Materialet e trajnimit ishin zhvilluar mirë dhe MVZ i ODIHR vlerësoi seancat e trajnimit pozitivisht në përgjithësi, por vuri në dukje pjesëmarrje të ulët në disa raste. KQZ gjithashtu hartoi materiale gjithëpërfshirëse për edukimin e votuesve, përfshirë procedurat e ditës së zgjedhjeve dhe lidhur me përgjegjësinë penale për shkeljet zgjedhore. Materialet video të lëshuara nga KQZ që përfshinin interpretimin e gjuhës së shenjave u transmetuan në kanale të ndryshme televizive mbarëkombëtare. Dekreti presidencial i 10 qershorit u vlerësua si i pavlefshëm nga shumica e anëtarëve të KQZ-së.

Në komunat e qeverisura nga kryetarët e PS, përgatitjet për zgjedhjet vazhduan ashtu siç ishte planifikuar. Pothuajse në të gjitha bashkitë të qeverisura nga opozita,kryebashkiakët urdhëruan KZAZ-të të ndërpresin përgatitjet dhe të lironin ambientet.

Si rezultat, KQZ-së iu desh të zhvendosë më shumë se 200 qendra votimi, si dhe një numër të KZAZ-ve dhe KVV-ve. Thirrjet e opozitës, e cila i bëri thirrje elektoratit të bojkotojë zgjedhjet, paragjykimin politik të autoriteteve bashkiake dhe një përbërje e pabalancuar e administratës zgjedhore; të gjitha këto ndikuan negativisht në besimin e publikut në procesin zgjedhor.

ADMINISTRIMI I ZGJEDHJEVE

Sipas ligjit, KZAZ-të emërojnë anëtarët e KQV-ve dhe Ekipet e Numërimit. Merren me shpërndarjen e materialeve zgjedhore dhe shqyrtimin e ankesave kundër KQV-ve përkatëse dhe Ekipeve të Numërimit. KZAZ-të gjithashtu janë përgjegjëse për regjistrimin e kandidatëve dhe përpunimin e rezultateve të zgjedhjeve në nivelin lokal, përveç nëse këto funksione kryhen nga KQZ-ja.

KZAZ-të përbëhen nga shtatë anëtarë dhe një sekretar pa votim, të gjithë të caktuar nga KQZ për çdo zgjedhje. Formula e nominimit është e ngjashme me atë të KQZ-së, me shumicën parlamentare dhe opozitën që secili emëron tre anëtarë në të gjithë dhe anëtarin e shtatë në gjysmën e KZAZ-ve. Ndërsa PS emëroi komisionerë në të gjitha KZAZ-të, PD dhe LSI nuk paraqitën asnjë emërim brenda afateve ligjore, duke bërë kështu që KQZ-ja të caktojë anëtarët me iniciativën e saj dhe të lërë të gjitha KZAZ-të pa përfaqësues të opozitës. Si rezultat, në 45 KZAZ-të PS kishte katër komisionerë, përfshirë edhe kryetarët. Të 45 KZAZ-të e tjera kishin tre komisionerë të emëruar nga PS, një komisioner të emëruar nga KQZ dhe duke vepruar pa një kryetar.

Sipas ligjit, anëtarët e KZAZ-së të emëruar nga KQZ mund të zëvendësohen nga ata të propozuar nga partitë politike përpara 31 majit. Më 20 maj, PD dhe LSI paraqitën një kërkesë për të zëvendësuar anëtarët e KZAZ-së të emëruar nga KQZ-ja. Në interpretimin e tij të dispozitave divergjente të Kodit Zgjedhor, KQZ lidhi të drejtën e partive parlamentare për të emëruar komisionerë në regjistrimin e tyre si subjekte elektorale, dhe vendosi që ata që nuk regjistroheshin për të marrë pjesë në zgjedhje kishin humbur të drejtën e tyre për të emëruar komisionerë në të gjitha nivelet e administratës zgjedhore.

KQV-të janë përgjegjëse për organizimin e votimit në ditën e zgjedhjeve, si dhe paketimin dhe transportimin e fletëvotimeve dhe materialeve të tjera zgjedhore pas votimit në KVV përkatëse, ku Ekipet e Numërimit numërojnë votat në mënyrë qendrore. Për të plotësuar vendet e lira të punës, KQZ lëshoi ​​një ftesë të hapur për aplikime dhe më pas miratoi një listë të kandidatëve të mundshëm të KQV-së. KZAZ-të formuan KVV-të pas afatit ligjor të 11 qershorit.

Më 25 qershor, pesë ditë pas afatit për formimin e tyre, KQZ vendosi që Ekipet e Numërimit të përbëheshin nga dy anëtarë të emëruar nga PS dhe dy anëtarë të emëruar nga KZAZ. Në ditën e zgjedhjeve, shumica e KQV-ve dhe Ekipet e Numërimit të vëzhguara nga MOM ODIHR ishin të përbërë nga katër anëtarë. Sidoqoftë, katër përqind e QVC-ve të vëzhguara funksionuan pa kuorumin e kërkuar. Disa bashkëbisedues të MV ODIHR pohuan se komisionerët e emëruar sipas detyrës zyrtare ishin të papërvojë ose në të vërtetë përfaqësuan PS.

Duhet të merren masa efektive për të forcuar më tej metodat e rekrutimit dhe trajnimit të komisionerëve në mënyrë që të sigurohet profesionalizmi i tyre. Për të rritur aftësinë profesionale të komisioneve zgjedhore, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve mund të ofrojë trajnime periodike dhe çertifikim të komisionerëve të mundshëm, me qëllim krijimin e një liste të njerëzve të kualifikuar.

REGJISTRIMI I VOTUESVE

Qytetarët e moshës 18 vjeç ose më të mëdhënj në ditën e zgjedhjeve kanë të drejtë të votojnë. Ata që vuajnë dënimin me burg për kryerjen e krimeve të caktuara u mohohet e drejta e votës. Kufizimet mbi të drejtat e votimit të qytetarëve, të cilët janë të paaftë mendërisht, edhe kur mbështeten me një vendim gjykate, janë në kundërshtim me detyrimet ndërkombëtare. Votuesit mbi 100 vjeç janë hequr automatikisht nga lista e zgjedhësve dhe duhet të konfirmojnë regjistrimet e tyre për ri-përfshirje.

Kufizimet mbi të drejtat e votimit të personave me aftësi të kufizuara mendore dhe jo-qytetarëve në zgjedhjet lokale duhet të rishqyrtohen.

Sistemi i regjistrimit të votuesve është pasiv. Lista e zgjedhësve bazohet në Regjistrin Elektronik Kombëtar të Gjendjes Civile (NCSR), i cili mirëmbahet nga Drejtoria e Përgjithshme e Gjendjes Civile (GDCS) e Ministrisë së Brendshme dhe përfshin të gjithë votuesit me një vendbanim zyrtar në Shqipëri. Votuesit u vendosën në lista e votuesve në qendrave të votimit që i shërbejnë vendbanimin e tyre dhe mund të votojnë vetëm atje, pa mundësinë e votës me postë apo përmes votimit me atë të celularit. Lista e fundit e votuesve përfshinte 3.536.016 persona, duke përfshirë një numër të paspecifikuar të atyre që banojnë jashtë vendit, por që mbajnë edhe një vendbanim zyrtar në Shqipëri.

GDCS raportoi se cilësia e listës së zgjedhësve është përmirësuar duke fshirë lëvizjet dhe duke zvogëluar numrin e shënimeve me adresë jo të plotë nga 284.065 në dhjetor 2018 në 727 në 21 maj.

Kodi Zgjedhor siguron mekanizma të mjaftueshëm që votuesit të kërkojnë korrigjime të të dhënave të tyre. Pasi u thirrën zgjedhjet, GDCS publikoi ekstrakte të azhornuara nga listat e zgjedhësve në baza mujore, duke lejuar votuesit të regjistronin çdo ndryshim në zyrat lokale të statusit civil.

Korrigjimet në regjistrimet e votuesve janë të mundshme deri në 40 ditë para zgjedhjeve. Që nga atëherë, dhe deri në 24 orë para ditës së zgjedhjeve, kërkesat për ndryshim ose përfshirje në listat e zgjedhësve mund të bëhen vetëm përmes një vendimi gjykate rrethi. Megjithëse ligji parashikon që secili votues të marrë një njoftim me shkrim nga autoritetet komunale për vendndodhjen e qendrës së tyre të votimit, MVZ ODIHR u informua se ky detyrim ishte injoruar në disa zona. Informacioni për kohën dhe vendin e votimit u bë gjithashtu në dispozicion të publikut në listat e votuesve të postuara në KZAZ dhe KQV; megjithatë, në mes të qershorit listat e zgjedhësve u hoqën me urdhër të kryetarëve të opozitës, duke privuar votuesit në këto komuna nga mundësia për të verifikuar të dhënat e tyre.

REGJISTRIMI I KANDIDATËVE

Çdo votues i kualifikuar që banon në një komunë mund të kandidojë në zgjedhje, përveç atyre që e drejta e të cilëve për të kandiduar është e kufizuar me ligjin për dekriminalizimin e vitit 2015. Kushtetuta rendit edhe kategori të zyrtarëve, profesioni i të cilëve është i papajtueshëm me të drejtën e kandidimit.

Për të kandiduar duhet së pari të regjistrohesh në KQZ si subjek zgjedhore. Partitë dhe grupet e votuesve duhet të paraqesin firma mbështetëse jo më pak se një përqind të votuesve nga Bashkia përkatëse, përveç nëse janë përfaqësuar në Kuvend ose Bashki për të paktën gjashtë muaj.

KQZ-ja interpretoi ligjin në një mënyrë tepër të gjerë dhe ndonjëherë jo-konsistente, duke zvogëluar sigurinë juridike. KQZ-ja e regjistroi Partinë Bindja Demokratikesi subjekt zgjedhor më 27 Prill, megjithëse kjo e fundit u regjistrua vetëm si parti politike më 25 Prill, me një vendim gjykate që mori formën e prerë më 10 maj. Në rastin e BD-së, KQZ nuk kërkoi as firmat të cilat janë të kërkuara me ligj.

Kodi Zgjedhor ndalon ndryshimet në listat e kandidatëve pas miratimit të tyre përfundimtar dhe nuk pranon tërheqjen e kandidatëve. KQZ-ja refuzoi disa kërkesa për tërheqje të paraqitura nga kandidatët  duke lënë kështu emrat e tyre në fletëvotim.

Rregullat për regjistrimin dhe tërheqjet e kandidatëve duhet të formulohen saktësisht dhe zbatimi i tyre nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve duhet të udhëhiqet nga parimi i sigurisë juridike.

Ligji për Barazi Gjinore parashikon një përfaqësim minimal prej 30 përqind të grave në të gjitha institucionet e sektorit publik në nivel kombëtar dhe lokal. Në vitin 2015, Kodi Zgjedhor prezantoi një kuotë gjinore prej 50 përqind për listat e këshilltarëve komunalë. Kjo krijoi një mjedis të favorshëm për rritjen e pjesëmarrjes politike të grave, të cilat fituan 706 mandate të këshilltarëve vendorë (rreth 44 përqind) dhe 8 poste si kryetare (13 përqind).

Mosrespektimi i kuotës gjinore rezultoi në refuzimin e dy listave të kandidatëve. KQZ-ja publikoi vendime për refuzimet dhe rikthimin e kandidatëve me vonesa të konsiderueshme, duke ndikuar negativisht në transparencën e procesit të regjistrimit të kandidatëve.

Në total, 97 kandidatë, përfshirë 11 gra dhe 6 kandidatë të pavarur, ishin kandidat për kryetar bashkie.

Koalicioni i udhëhequr nga PS “Aleanca për Shqipërinë Evropiane” paraqiti kandidatët për kryetarë bashkie në të gjitha 61 bashkitë. Për këshillat bashkiakë, 2 koalicione, 38 parti politike, përfshirë 9 parti individuale, dhe 11 kandidatë të pavarur garuan në 544 listat e kandidatëve. Sidoqoftë, abstenimi i partive të mëdha opozitare nga procesi zgjedhor kufizoi zgjedhjen e alternativave politike të disponueshme për votuesit. Të 26-të kryetarët e opozitës vendosën të mos marrin pjesë në zgjedhje.

NË PËRFUNDIM TË KËTYRE GJETJEVE ODIHR KA DHËNË 20 REKOMANDIME, KU 6 PRIORITARET JANË SI MË POSHTË:

Me qëllim të forcimit të demokracisë pluraliste, riafirmimit të të drejtës së qytetarëve për të marrë pjesë në qeverisje dhe demostrimit të përgjegjësisë së përbashkët ndaj integritetit të procesit zgjedhor, partitë politike dhe palët e tjera të interesuara zgjedhore duhet të përfshihen në një dialog të hapur dhe gjithëpërfshirës dhe të lehtësojnë Reformën Zgjedhore që adreson rekomandime të përfshira në këtë dhe raportet e mëparshme të ODIHR-it.

Autoritetet dhe partitë politike duhet të ndërmarrin masa maksimale për të eleminuar problemin e gjatë të keqpërdorimit të burimeve të administratës publike gjatë dhe ndërmjet zgjedhjeve. Autoritetet duhet të miratojnë rregulla të qarta që përcaktojnë se si burimet publike mund dhe nuk mund të përdoren për qëllime zgjedhore. Duhet të merren hapa të mëtejshëm për të arritur depolitizimin e shërbimit civil dhe të sigurohet që presioni të mos zbatohet mbi votuesit për të marrë pjesë në fushata zgjedhore ose të votojnë në një mënyrë të caktuar.

Autoritetet duhet të garantojnë të drejtën e votuesve për një zgjedhje të lirë dhe të fshehtë. Procedurat e votimit duhet të rishikohen për të siguruar fshehtësinë e votës dhe mbrojtjen nga ndikimi i padrejtë mbi votuesit. Rëndësia e fshehtësisë së votave duhet të theksohet gjatë trajnimit të komisioneve zgjedhore dhe në materialet e edukimit të votuesve.

Në përputhje me rekomandimet e mëparshme ODIHR, për të rritur besimin e publikut në procesin zgjedhor, duhet të merren në konsideratë formulat alternative për emërimin e anëtarëve të administratës zgjedhore, të mbështetura nga masa procedurale që sigurojnë pavarësinë e tyre.

Të gjitha gjykatat që kanë kompetencë në ccështjet zgjedhore duhet të jenë plotësisht funksionuese gjatë periudhave zgjedhore. Pavarësia dhe paanshmëria e Komisionit Qendror të Zgjedhjeve dhe gjyqësorit duhet të sigurohet.

Organet e zbatimit të ligjit duhet të hetojnë të gjitha pretendimet për krimet zgjedhore në mënyrë të plotë, të shpejtë dhe transparente. Qeveria duhet të krijojë një procedurë me të cilën punonjësit e tanishëm dhe të ardhshëm të administratës publike mund të raportojnë çdo presion politik që mund të ushtrohet mbi ta, në lidhje me marrjen ose ruajtjen e një pozicioni pune ose me performancën e tij në punë. Personat e tillë duhet të gëzojnë mbrojtjet e garantuara aktualisht nga ligji për sinjalizuesit e akteve korruptive.