DIELLI ME SHQIPTARËT NË FINLANDË

Fikrije Salihu autorja e librit “Diell në zemrën time”, rrëfen për Diellin e Vatrës në New York në një bashkëbisedim me Editorin Sokol Paja, emocione rreth librit “Diell në zemrën time” promovim që u zhvillua në Malmö të Suedisë në Qendrën Kulturore të Kosovës, në organizimin kulturor “Ditët e kulturës shqiptare në Skåne”. Fikrije Salihu flet me detaje për shqiptarët në Finlandë, sukseset e tyre, emigrimin nga Kosova dhe dëshirën për të kontribuar në Kosovë të të ardhmen e afërt.

PROMOVIMI “DIELL NË ZEMRËN TIME” NË DITËT E KULTURËS SHQIPTARE NË SKÅNE

Promovimi i librit “Diell në zemrën time” u mbajt në Malmö të Suedisë, konkretisht në ambientet e Qendrës Kulturore të Kosovës, në organizimin e “Ditët e kulturës shqiptare në Skåne”. Duke qenë fakti se shtetet Nordike janë fqinje, edhe ne bashkatdhetarët shqiptarë përmes miqëve jemi informuar se shoqatat shqiptare në Suedi përkrahin autorët e rinj letrarë, dhe ky fakt ishte si pikënisje e kësaj ideje promovimi. Këtë ide e bën edhe më të veçantë dhe emocionuese pasi pak ditë më parë u festua edhe dita e pavarësisë së Shqipërisë dhe festa e Flamurit tonë kombëtar dhe njëkohësisht u mbajt edhe konferenca e Federatës së Mjekëve Shqiptarë në Evropë. Gjithashtu dua ti përgëzoj organizatorët, apo bashkatdhetarët tanë në Malmö, ku edhe u vërejt se në atë shtëpi shqiptare të përbashkët dora e mikëpritësit ishte kudo e dukshme. Për mua është nder dhe kënaqësi të isha pjesë e atij organizimi aq pozitiv, dhe me mesazhe të arta per ne, dhe gjeneratat e reja. Përmbajtja e librit tim të parë është me poezi të ndryshme, duke përfshirë poezinë bashkëkohore dhe atë moderne. Një pjesë e librit flet për pavdeksi, jetë, dashuri, vetbesim, atdhedashuri dhe flijim etj. Pjesa tjetër Himn për Gruan,  Nënë Terezën, poezi për gruan, për nënën dhe për dashurinë e saj pa limit, (të cilës nuk mund ia kthejmë sakrificat asnjëherë sa duhet) libri flet për fuqinë, sakrificat, apo edhe padrejtësitë ndaj gruas. Pjesa e tretë flet për dyert e zëmrës i lë hapur. Vendlindja, largimi nga vendlindja, porosia, vaji i babit, etj. Pjesa e fundit shpirtin e lirë se mbajnë fuqitë, flet për durimin, pendimin, forca për tu mos u dorëzuar, pushtetarët e Kosovës, poezi për Astrit Deharin, etj.

POEZIA SI MOTIVIM DHE FRYMËZIM

Poezitë janë një formë e artit letrar, përmes të cilit unë e shprehi në letër, dhe quaj art gjithçka që më motivon, e më frymëzon të shkruaj. Edhe vuajtja është art në vete, pasi asnjë njëjtë nuk e përjetojmë. Është e mrekullueshme që përmes poezisë mund të gjej anë të reja të vetes time duke shkruar. Unë ndjek rrugët shpirtërore dhe gjurmët e formuara nga rimat që krijohen nga situata të ndryshme, kështu që teksti shkon në një drejtim që ndoshta nuk mund ta imagjinoj fundin, apo ka frymëzime tjera kur e di se çfarë dua të përcjell deri në fund përmes një poezie. Dua ta theksoj se shumica nga poezitë e mia nuk kanë të bëjnë asgjë me jetën personale. Për mua shkrimtari duhet të ketë diçka të veçantë që të ketë aftësinë e krijimit edhe nga një këndvështrim tjetër, psh. dalja nga gjinia personale, në një gjini tjetër. Me sa kujtoj letersinë e kam pas për qejfi qysh si fëmijë, dhe fare mirë më kujtohen ekspozitat letrare të shkollës fillore. Ende e kujtoj veten si humbja pas tyre duke i përcjellur më shumë dashuri e pasion. Si duket qysh atëherë ka filluar të krijohet ai frymëzimi për të shkruar. Dua ta theksoj se poezia për mua është frymëzim dhe pasion i shpirtit, kështu që nuk kam asnjë pregaditje profesionale. Poezia ime e parë është publikuar në moshën kur isha 18 vjeçare, pasi emigruam me familjen time, këtu në Finlandë në vitet 1993-94 u publikua ”Porosia” me një fletushkë në gjuhën shqipe, falë punës së palodhshme të profesor z.Nexhmedin Salihu, frikë pas periudhës së emigrimit. Thënë drejtën jeta ime letrare e kulturore në Finlandë nuk është aq aktive, ndoshta për arsye se jam e angazhar maksimalisht në punën profesionale, prandaj nuk më mbetet shumë kohë, por saherë me jepet mundësia të vizitoj ngjarje të cilat organizohen. Të arrish të gjesh veten në atë ti çfarë e zotëron, është zotësi dhe je më afër vetes dhe edhe Zotit. Mendoj se të gjithë kemi ndonjë aftësi për ta pasuruar misionin tonë në këtë botë. E unë mendoj se misioni im është të ndihmoj njerëzit, qoftë nga ana profesionale, qoftë humanitare. Edhe ky libër ka një mesazh humaniteti, për të cilin kam vendosur që përmes tij të ndihmoj fëmijët me aftësi të kufizuara, kuptohet në vendlindje.

LARGIMI NGA KOSOVA TRI DEKADA MË PARË

Në fakt asnjëherë nuk jam larguar nga Kosova, edhe pse fizikisht nuk jetoj atje. Unë, edhe sot i kam të freskëta në kujtesë angazhimet e mia të asaj bote, që ua ktheva shpinën si shumë shqiptarë. Nuk ishte aspak e lehtë. Edhe pse u integrova këtu ne Finlandë me shumë, dhe me shpejt se sa ishte e mundur atëkohë, prapë ndjeja se diçka e shpirtit dita ditës po më mungonte, e kjo ndjesi akoma me tepër më bënte ti mbaja valixhet gati dhe të kthehesha në Kosovë. Për çudi edhe sot e kësaj dite, pothuajse 30 vite me radhe, një pjesë e imja jeton në Kosovë e pjesa fizike në Finlandë. Unë kam lindur në Mitrovicë, në vitin 1974, në veri të Kosovës, ndërsa jetoj që nga viti 1992 në Finlande, ku dhe punoj si higjieniste dentare në qytetin e Helsinkit. Jam nënë e dy fëmijëve të lindur, dhe rritur në Finlandë, Dardana dhe Kujtimi.

RRUGËTIMI DERI NË FINLANDË

Fillimisht u nisëm për në Suedi, më pas udhëtimi ynë mori tjetër drejtim si pasojë e ndryshimit të rregullave të shtetit suedez për emigrantët. Jetuam një javë të plotë në Poloni. Ishte rrugë e gjatë dhe shumë e mërzitshme për ne. Me të mbërritur në Finlandë na transferuan në Turku, ku jetuam 5-6 muaj. Dëshira ime si vajzë e re ishte të mësoja gjuhën dhe të integrohesha në këtë vend, ani pse nuk kisha aq njohuri për Finlandën. 6 muajt e parë, në Turku jetuam në kamp, në një ish spital ku nuk mësova asgjë prej gjëje për Finlandën, dhe as gjuhën finlandeze. Kurse të gjuhës nuk kujtoj të na ketë ofruar dikush, sepse isha në moshë pa i mbush të 18-tat. Më pas kaluam në Punkalaidum, (fshat i vogël) ku jetonim në një kamp. Ky vend ishte si qendër për rehabilitimin e alkoholisteve. Ishim në liri, por ndiheshim sikur të burgosur. As atje për 6 muaj nuk u integrova thuaj në asgjë, por jo nga fakti se ne nuk donim të inkuadroheshim. Pas plot një viti në Finlandë na transferuan me një qytet të vogël afër Tamperes, ku nuk kishte asnjë shqiptar në atë vend. Atje u integrova në jetë dhe mësova gjuhën për një periudhë bukur të shkurt kohore. Kujtoj se isha përsoni i parë në klasë që shpreha dëshirë të punësohesha, kur në ditën e fundit të kursit të gjuhës finlandeze profesori na pyet; “kush është i interesuar të filloj me punë në një fabrikë të teknologjisë”, e cila atë botë ishte e sukseshme dhe me famë në Finlandë. Isha e para që ngrita zërin dhe shpreha interesimin të filloja në një profesion të cilit as emrin mirë nuk ja kuptoja, aq më pak ta zotëroja atë punë. Ishte fabrikë e cila prodhonte telefona mobil, dhe televizione të cilët kishin arritur fame nderkombetare. Per çudi une dhe dy vellezerit e mi, jo qe e mësuam punen, por per dy jave kaluam ne grupin e punetoreve me pervoj pune shume vjeçare, dhe me vend pune me vendim të përgjithshëm. Ishte e rralle atëkohë të punësohej dikush, perjashtim perkthyeseve te gjuhes, aq me pak tre persona te nje familje ne elektronik. Pas dy vite pune u transferuam ne qytetin e Turkut, pasi ndinim mungesen e shoqerisë me komunitetin tonë  që ishin ne qytetet tjera. Ne kishim arritur të fitojmë simpatinë e shoqërisë finlandeze, dhe dy familjeve të ngritura që kontaktonin me ne. Ata takoheshim me ne për qëllime të mësonin kush ishim ne, cilet, e si janë shqiptaret, te dinin per kulturen tone, dhe donin te mesonin pse kishim zgjedh te jetonim pikerisht ne Finlande?  Unë zotëroj titullin e dy profesioneve në degën e stomatologjisë, pra fillimisht si ndihmesë e dentistit, 2 vite, pastaj fakultet 3.5 vite si Dental Hygienist (higjieniste dentare). Këtu në Finlandë ky profesion është profesion ndër 10 më të kërkuarit, nga të gjitha fushat. Gëzon autoritet dhe besueshmeri te lartë, njashtu siç gezojnë diplomat e shumta te shkollimit ne kete vend, ndersa ne Kosove e viset tjera shqiptare njihet dhe ende i perket stomatologëve. Mendoj se ky koncept duhet te ndryshoj dhe tu mundesohet edhe tjereve ta gjejnë veten ne kete fushe pak te njohur per vendet tona. Endrra ime profesionale eshte te kthehem nje dite ne vendlindje, dhe te jap maksimumin tim profesional. Mesazhi im ne fushen profesionale per te rinjenjet, pse jo edhe per gjeneratat e ndryshme eshte se; sikur të kujdeseshim më shumë për shendetin oral, pa u marrë me kohën e filtrave dhe dukjes, do i kishim punët shume më mirë në shëndetesi. Shendeti oral nuk i përket vetem gojës, por është pasqyrë e gjithe shendetit te njeriut, andaj kujdesuni për dhëmbet.

DIASPORA SHQIPTARE NË FINLANDË

Mund të them se zemra mal më bëhet për shqiptarët e Finlandës. Kemi arritur bukur mirë, por gjithmonë duhet të ketë vullnet e motiv për të arritur edhe më shumë, dhe për të qenë sa më të bashkuar. Me krenari u rrufej kolegeve ne degen e stomatologjisë, dhe shoqerisë finlandeze për meritat, respektin dhe arritjet e bashkatdhetarëve ne Finlandën e largët. Kemi arritje te sukseseve nga me te ndryshme, sport, kulturë, biznes, politikë, arsim, etj. Kemi director, enterprise solutions at Nokia, doktor të shkencave bujqësore, veterinare – research manager, for food business, dentist, e dentist të specializuar, mjek të përgjithshëm, psikolog, menaxhment të transportit ndërkombëtar dhe shpedicionit, ekspertë të politikës sociale, doktor shkencë dhe teknologjie, doktor shkence dhe inzhinjerie, doktor shkence në marketing, profesionistë në shkenca matematikore, ekspertë të teknologjisë, juristë, ekspertë të tatimit shtetëror, sociologë, biznesmen të fushave te ndryshme, shkrimtare dhe shkrimtar me famë boterore, aktor, dizajnere, etj, etj. Shqiptarët në Finlandë jetojnë nje jete te thjesht, por të sigurtë dhe të shëndetshme. Lidhja me vendlindjen është gjithëherë aktive dhe e afërt, duke theksuar se gjeneratat e reja me kënaqësi e vizitojnë Kosovën dhe Shqipërinë, e akoma me krenari e flasin gjuhën shqipe, pa e harruar atë. Edhe në Finlandën e largët festohet dita e pavarsisë, përjashtim tani në kohen e pandemisë. Veprimtaria shpirtërore, atdhetare, diplomatike, ka dhe duhet të ketë rol të rëndësishëm në kontribuimin dhe bashkimin e shqiptarëve për interesa kombëtare. Të mësohemi ti afrojmë zemrat e popullit, ti përkrahim ata të cilët punojnë dhe e duan popullin shqiptar. Eksperienca nderkombetare është çelës për avancimin e shkences. Brezat e rinj janë pjesë e rëndesishme e jetës. E rëndësishme është ndarja e njohurive me brezat e rinj përmes dashurisë ndaj atdheut. Mendoj se Kosova dhe Shqipëria duhet të gjejnë format dhe mënyrat e duhura për t’i afruar drejt atdheut profesionistët dhe talentet e rinj. Si komunitet mendoj se gezojmë respekt në Finlandë, e dhashtë Zoti sukseset mos të ndalen asnjëherë. Finlanda ka nxjerrë talente shqiptare, e besa mendoj se të arrish deri tek suksesi i madh, në Finlandë nuk është aspak e lehtë. Mesazhi im për të rinjtë është të studiojnë, të punojnë pa u kursyer, në atë fushë ku ata e gjejnë veten më së miri. Një profesionist i sukseshëm duhet me patjeter ta adhurojë punën që bën. Ëndrra tjetër është ti shërbejë popullit dhe komunitetit shqiptar, të jemi ambasadorë përmes artit dhe meritave profesionale. Në fund dua ti falenderoj të gjithë ata që më përkrahën, drejtë kësaj rruge deri këtu ku kam arritur sot, duke filluar nga prindërit, fëmijët e mi, familja e ngushtë dhe shoqëria e gjerë, në veçanti z.Fazli Hajrizi, z.Hysni Syla, dhe z.Murat Koci, dhe gjithë lexuesit e mi e bashkëpunëtorët e mi.