Agim Xhemali: Historia e mbijetesës së shqiptarëve në Ukrainë
Kater fshatra qe flasin shqip ne veriun e ftohte. Si ruhet tradita gjuhesore dhe traditat zakonore nga komuniteti i shqiptareve atje. Rrefim per shqiptaret qe beshkejetojne mes dy kulturash te largeta.
Gjate udhetimit qe bera nga D.21.09.2006 deri 01.10.2006 ne Ukraine vizitova te kater fshatrat qe jane te banuar nga shqiptaret e qe jane vendosur rrethe vitit -XVIII- dhe ato quhen Karakurt (sot Zhovtnjovoje), Devneskoje (Taz), Gjeorgjevka (Tyshki), dhe Gamovra (Xhandran). Fshati kryesor eshte Karakurt. Keto kater fshatra shqiptare mbijetojne ende dhe sot. Ata kane nje urbanistike te thjeshte, shtepite fillimisht qene ndertuar prej balte te pjekur, me pas u perdor guri i gdhendur dhe u bene me monumentale. Hyrja ne shtepi behei nepermejet dhomes se zjarrit, ne njeren ane qe dhoma e vogel e ndenjjes dhe ne anen tjeter qe dhoma e madhe e miqve.
Ne keto shtepi gatuhet me oxhak, aty ishte furra, (kymbet) dhe prane saje minderi preje balte. Pjesa e brendeshme zbukurohej me qylima dekorative, dhomat kishin mobilje druri. Kishin dhe nje furre ne oborr te shtepise. Prane kater fshatrave kishin kisha te ritit lindor. Popullsia shqiptare e ketyre fshatrave i ruajne traditat e veta, kishin folklorin gojor dhe koreografik. Grate thurnin qilima me motive shqiptare dhe perdornin zbukurimet prej argjendi me motive te vjetra. Vathet ishin ne forme unaze ruheshin ne vite kostumet e hershme kombetare si dhe paftate brezit prej argjendi. Shqiptaret fillimisht vendosen ne veri te Odeses 220 km ne fshatin Karakut se bashku me bullgaret dhe kaukazianet.
Ne fillim te vitit 1860 nje pjese e fshatit Karakut u shperngul ne rajonin e brigjeve te detit Azov rrethe 10 km larg brigjeve, ku u themeluan 3 fshatra, Devnenskoje, Gjeorgjevka, Gamovra ku jetojne edhe sot qe kete toke ua dhuroi Katerina -II- e Rusise. Gjate udhetimit u takova me shume njerez si kryetare te komunave dhe me te gjithe popullin qe i dhurova Flamurin tone se bashku me himnin, libra rusisht-shqip, foto te Madre Terezes, kasete me kenge e valle shqiptare qe kishin shume malle te gjithe per t’i degjuar. Ata kane nevoje pere ne ata nuke kane njeri tjeter kushe si pere te mesuar gjuhen shqipe.
Ne arkivin e tyre ruhen nje numer i madhe fotografish te vjetra dhe kostume nga 195 vjetesh qe kure kane ardhur ketu. Eshte per te ardhur keq deri me sot asnje dijetar shqiptar i Istitutit te Kultures Popullore nuk ka qene ne fshatrat shqiptare te Odeses. Nuk e kuptoje dot pse nuke kane qene se Komuniteti Shqiptare ne Odesa mund te shuhet dalengadale, por historia e tyre e mbijetesise duhet harruar.
Te gjithe kishin dicka pere te treguare pere kohen e veshtire qe kane kaluar dhe qe po kalojne se jane shume te varfer, ata kerkonin ndime per te riparuar 3 shtepi kulture, kisha dhe ujin e pishem qe ishte jashte paramatrava. PALINA KOSTANDINI puonte ne bibloteke, RADION PANDOR jurist, IVAN KARMYELYEV ishe kryetari i komunes pere 15 vjet, PETRE POPOV ishte nepunes, VITOR STAMATI punonte ne zyren e turizmit e shume te tjere.
Kerkohet ndime nga Qeveria Shqiptare, Lidhja Shqiptare ne Bote dhe nga te gjithe shqiptaret brenda dhe jashte Shqiperise