Mihal Luarasi: “Teatri është lënë në mjerim nga Ministria e Kulturës”
“27 marsi, një ditë të bukur për teatrin në botë, thotë dramaturgu dhe regjisori Mihal Luarasi, në Ditën Ndërkombëtare të Teatrit, e cila e ka gjetur teatrin shqiptar me probleme të vjetra.
Sipas dramaturgut të njohur Mihal Luarasi teatrin shqiptar e gjeti me probleme të vjetra, ku nga Ministria e Kulturës ka pasur vetëm premtimepor në rastin e Shqipërisë risjell dhe njëherë në vëmendje gjendjen e vështirë të teatrit. “27 marsi është një ditë e bukur për ne punonjësit e teatrit. Është dita jonë ndërkombëtare, por ne në atë gjendje që kemi sot me teatrin tonë nuk duhet që të gëzohemi shumë se si na gjen ajo. E para, teatri jonë nuk krahasohet me të tjerët, që kanë më shumë investime vëmendje dhe zhvillime, pasi ka shumë më tepër probleme. Megjithatë unë i uroj të gjithë ata që punojnë në teatër dhe të bëjmë më shumë për ndreqjen e të metave që ka sot. Problemet që ka Teatri Kombëtar sot fillojnë që nga mungesa e investimeve, është lënë në mjerim nga Ministria e Kulturës. E kam pohuar dhe me parë teatri ka nevojë për para dhe duhet të investohet nga shteti shumë më tepër, sepse mos harrojmë që teatri ynë kombëtar dikur ka qenë një kolektiv i lavdishëm, një teatër fantastik, por sot ka rënë shumë”, pohon dramaturgu dhe regjisori Mihal Lurasi. Si një nga emrat, i cili gjithmonë ka kërkuar vëmendje për teatrin dhe në kuadër të kësaj dite të shënuar dramaturgu shprehet se duhet menduar seriozisht dhe premtimet duhet të realizohen jo të mbesin vetëm fjalë nga ministria. “Nga shteti duhet marrë në dorë njëherë e mirë çështja e teatrit shqiptar. Flitet për teatrin, por koha ka treguar se premtimet që janë bërë nuk janë mbajtur asnjëherë. Kjo nuk është gjë e mirë, por shpresojmë që ata që do të vijnë më vonë në Ministri të Kulturës ta kenë mendjen për të bërë punë të kthjellët për teatrin”, shton më tej dramaturgu Mihal Luarasi në reagimin e tij. Godinat me probleme, mungesat e buxheteve vijojnë për teatrin, ku artistët janë të detyruar të punojnë në kushte, që lënë për të dëshiruar. Flitet shumë dhe asgjë nuk bëhet, janë premtime që asnjëherë nuk mbahen dhe sot teatri është në mjerim. Dita ndërkombëtare e teatrit është vendosur në vitin 1961 nga Instituti Internacional i Teatrit (IIT). Shënohet çdo vit më 27 mars.
————
Mihal Luarasi lindi më 16 shtator të vitit 1929 në Korçë është regjisor i njohur shqiptar.
Shkollën e mesme e kreu në liceun artistik “Jordan Misja” në Tiranë, ndërsa studimet e larta në Akademinë e Arteve të Teatrit dhe Filmit në Budapest të Hungarisë.
Në teatër për herë të parë si regjisor paraqitet me tragjedinë Shilerit “Intrigë dhe dashuri” në 1957 me shumë sukses në Teatrin Popullor, spektakël qe qëndroi në repertor shtatë vjet dhe u luajt më së 300 herë.
Mihal Luarasi është njeri nga tre regjisoret e shquar të periudhës më të ndritur e cilësore të teatrit shqiptar në vitet 1957–1973 : Luarasi – Spahivogli – Mani. Për arsyet që dihen, në Teatrin Kombëtar Luarasi vuri pak pjesë, por ato u dalluan për cilësinë dhe nivelin e lartë artistik, si : “Dragoi i Dragobisë”, “Dhelpra dhe rrushtë” (fituese e te gjitha çmimeve te para në Festivalin e II-te kombëtar të teatrove), “Mosha e bardhë”, “Banorët e shkallës nr. 6”, “Rrugë të tërthorta”, “Një dashuri e tille”. Më 1966 ve për herë të parë në skenë në Teatrin Migjeni të Shkodrës dramën “Cuca e maleve”. Në 1973 vuri në skenë dramën e Tennessi Wiliamsit “Orfeu zbret në ferr”, dramë që u ndalua në provat e përgjithshme.
Është regjisor i dramës “Njolla te murrme” me trupën e Korçës me të cilën fitoi të gjitha çmimet e para në Festivalin e IV kombëtar të teatrit 1969. Pas tre ditësh spektaklin e pa diktatori Enver Hoxha dhe e dënoi si vepër armiqësore. Ne teatrin AZC të Korces punoi pesë vjet dhe realizoi një sere shfaqjesh të paharruara, si “Te pamposhtur”, “Pas dy vjetësh”, “Flake në shtepi”, etj. Më 1972 në teatrin A. Moisiu të Durrësit vuri në skenë dramën “Çështja e inxhinier Saimirit” të Fadil Pacramit, vepër që u dënua. Me festivalin 11 në RTVSH 1972, Luarasi u ndesh përsëri me Diktatorin i cili kësaj herë nuk ia fali “fajet” e vazhdueshme dhe urdhëroi burgosjen e tij. U dënua me tetë vjet heqje lirije. Pas lirimit punoi si bojaxhi deri në vitin 1990.
Ne dhjetor 1990 largohet në Hungari. Më 1991–1992, vë në skenë në Budapest dramën e Rexhep Qosjes “Vdekja e një mbretëreshe”. Më 1995 e fton Teatri Kombëtar në Tiranë dhe vë në skenë dramën “Hekurat” të dramaturgut hungarez Göncz Arpad. Mihal Luarasi është regjisor i disa spektakleve te mëdha në Teatrin e Operas e dhe Baletit, si “Karmen”, “La traviata”, “Pranvera”, “Opera për tre grosh”, etj.
Gjate qëndrimit ne Hungari, ka botuar një sere shkrimesh mbi teatrin në shtypin hungarez dhe atë shqiptar. Në vitin 2003 u botua libri i tij “Teatri Kombëtar në udhëkryq” dhe pas dy vjetësh libri i dyte me shkrime mbi teatrin dhe arte të tjera “Kujtesa që nuk flë”.
Ne vitin 2001 Luarasi shkruan dramën “Gomone” që u vu në skenë në TK, në 2003, nga regjisori Gezim Kame. Në këtë vit ai kthehet përfundimisht nga Hungaria. Vë në skenë në TK dramën e Ruzhdi Pulahes “Streha e të harruarve” në 60 vjetorin e Teatrit Kombëtar. Në 2006 shkruan dhe vë në skenë dramën “Korbi bardhe” që vazhdon të shfaqet me sukses (2007).