Fran Shkreli: Shtypi nën presion në Tuqi dhe Shqipëri
Frank Shkreli
Artikulli 19 i Deklaratës Universale mbi të Drejtat e Njeriut përcakton se, “çdo person gëzon të drejtën e lirisë së opinionit dhe të shprehjes; kjo e drejtë përfshin lirinë për të pasur opinione pa asnjë ndërhyrje dhe për të kërkuar, për të marrë informacion dhe për të shpërndarë këto informacione dhe ide nëpërmjet medias dhe pa pengesë kufijsh ndërkombëtar”.
Liria e fjalës dhe e medias është pra një e drejtë themelore e sanksionuar nga marrëveshje ndërkombëtare, nënshkruar nga vendet anëtare të Kombeve të Bashkuara. Por me gjithë angazhimet e vendeve të ndryshme për të mbrojtur këto të drejta, fatkeqësisht, liria e të shprehurit dhe e mediashistorikisht- është ndër të drejtat themelore që abuzohet më së shumti nga vet vendet, të cilat me nënshkrimin e tyre të deklaratave dhe marrëveshjeve ndërkombëtare janë zotuar për t’i mbrojtur ato.
Çdo ditë, në shumë vende të botës, gazetarët si transmetues të informacionit dhe fjalës së lirë sulmohen, ndërkohë që përpiqen të bëjnë punën e tyre si gazetarë. Shpesh, gazetarët dhe përfaqësues të medias janë viktima dhe subjekt kritikash dhe paditjesh -vetëm e vetëm, sepse kryejnë detyrën e tyre – nga qeveri dhe përfaqësues qeverish, të cilët mendojnë se pushteti u jep atyre të drejtën që të përdorin fuqinë e shtetit për të frikësuar median e lirë dhe gazetarët, të cilët ata mund t’i konsiderojnë si ferrë në sy.
Turqia ka një reputacion ndërkombëtar për sjelljet dhe presionet e qeverisë kundër gazetarëve dhe lirisë së medias. Të mërkurën në Stamboll, një numër përfaqësuesish të organizatave ndërkombëtare dhe rajonale, misioni i të cilave është mbrojtja e lirisë së shtypit dhe e fjalës së lirë anë e mbanë botës, u takuan në një tubim për të shqyrtuar presionet në rritje e sipër kundër gazetarëve dhe medias së lirë.
Në atë takim morën pjesë përfaqësues të 9 organizatave prestigjioze botërore, që merren me mbrojtjen e lirisë së medias dhe fjalës së lirë, përfshirë Institutin Ndërkombëtar të Medias, Komitetin për Mbrojtjen e Gazetarëve, Korrespondentët pa Kufij, Unioni i Gazetarëve Turq dhe Federata e Gazetarëve Europianë, ndër të tjera. Ata erdhën në përfundimin se presionet kundër gazetarëve që punojnë në Turqi janë keqësuar jashtëzakonisht shumë ç’prej zgjedhjeve parlamentare të 7 qershorit dhe para zgjedhjeve të ardhshme që do të mbahen më 1 nëntor.
Sipas deklaratës së lëshuar të mërkurën nga përfaqësuesit e këtyre organizatave për mbrojtjen e lirisë së medias, pas punimeve dyditëshe të tubimit në Stamboll, ata erdhën në përfundimin se në qoftë se vazhdojnë presionet aktuale para zgjedhjeve të 1 nëntorit, ka të ngjarë që ato “të kenë një efekt të dukshëm negativ ndaj mundësisë së votuesve turq për të pasur informacionin e nevojshëm, gjë që do të prekë drejtpërdrejtë demokracinë në Turqi”.
Përfaqësuesit e këtyre organizatave ndërkombëtare dhe rajonale shprehën solidarësinë e tyre me kolegët e tyre gazetarë dhe median në Turqi dhe kërkuan që menjëherë t’u jepet fund të gjitha presioneve, të cilat pengojnë gazetarët që të kryejnë detyrën e tyre ose të cilat shërbejnë si masa që njëkohësisht nxisin atmosferën e vet-censurimit në radhët e gazetarëve.
Në deklaratë u bëhet thirrje autoriteteve turke të marrin masa për të siguruar që të gjithë gazetarët të jenë të lirë të merren me gazetari investigative mbi çështje të interesit publik, përfshirë akuzat për korrupsion, shkeljen e të drejtave të njeriut dhe politika, çështje të interesit vendor ose rajonal.
Serioziteti me të cilin organizatat ndërkombëtare për mbrojtjen e medias dhe fjalës së lirë i shikojnë presionet kundër gazetarëve në Turqi, shihet në numrin e rekomandimeve drejtuar zyrtarëve turq, me qëllim përmirësimi të ushtrimit të gazetarisë së lirë në Turqi.. Përfaqësuesit e këtyre organizatave specifikisht u bëjnë thirrje autoriteteve turke – që ndër të tjera – të ndërmarrin hetime transparente ndaj sulmeve kundër gazetarëve dhe organizatave mediatike dhe t’i japin fund abuzimit të ligjeve anti-terror për të ndaluar raportimin e çështjeve të interesit publik ose për të mos shkruar kritika ndaj figurave
politike.
Rekomandohet bërja e reformave në ligjet aktuale kundër gazetarëve, sidomos artikullit 299, i cili mbron presidentin e Turqisë nga kritikat e mundshme, gjë që në vetvete është një shkelje e standardeve ndërkombëtare dhe që njëkohësisht të ndërmerren reforma për të mbrojtur gazetarët dhe lirinë e qendrave mediatike nga presionet politike. Porositen autoritetet turke që të mos përdoren entet dhe ministritë qeveritare, siç janë autoritetet e tatimeve, për t’u bërë presion gazetarëve, të cilët kritikojnë ose raportojnë në mënyrë kritike ndaj politikanëve ose akteve të qeverisë. Ndër rekomandimet e shumta, përfaqësuesit e organizatave për mbrojtjen e gazetarëve dhe të lirisë së medias i bënë thirrje Presidentit të Turqisë që t’u japë fund të gjitha presioneve personale dhe direkte ndaj pronarëve ose kryeredaktorëve të gazetave dhe mediave të tjera që kritikojnë autoritetet, ndërkohë që nxitën qeveritë e huaja, sidomos Shtetet e Bashkuara dhe vendet e Bashkimit Europian t’i bëjnë presion
Turqisë, që të zbatojë angazhimet e marra dhe të respektojë dhe të zbatojë standardet ndërkombëtare mbi të drejtat e njeriut. Dhe një rekomandim me rëndësi – që vlen për çdo vend ku presionet ndaj lirisë së medias dhe gazetarëve janë të pranishme -iu drejtua të gjithë gazetarëve turq që të tregojnë solidarësi me kolegët e tyre, të cilët punojnë nën presione ose që kritikohen nga autoritetet, si një angazhim për të mbrojtur të drejtat e të gjithë gazetarëve.
Përfaqësuesit e organizatave ndërkombëtare për mbrojtjen e të drejtave të gazetarëve dhe lirisë së fjalës thanë në deklaratën e tyre, se objektivi kryesor i tubimit në Stamboll dhe Ankara ishte për të treguar solidarësi me kolegët e tyre turq dhe njëkohësisht për të venë në dukje, jo vetëm për Turqinë, por edhe për vende të tjera, pasojat negative të presioneve politike në rritje e sipër ndaj medias së pavarur. Por shtypja e lirisë së shtypit në një vend është shkelje e lirisë së shtypit kudo. Shqipëria mund të mos jetë Turqi, por lajmi i djeshëm shqetësues nga Tirana se Ministri i Energjisë dhe Industrisë, Z. Damian Gjiknuri, i shqetësuar për një shkrim të gazetës në lidhje me Ministrinë që ai drejton, ka paditur të përditshmen “Telegraf” të kryeqytetit që të paraqitet para Gjykatës së Rrethit Gjyqësor, Tiranë duke e akuzuar gazetën se, “Ka publikuar disa shkrime kundër personit tim në cilësinë e Ministrit të Energjisë dhe Industrisë”.
Në padinë e tij kundër gazetës “Telegraf” drejtuar Gjykatës së Tiranës, Ministri shqiptar, Z. Gjiknuri shprehet se, “Gjykoj se këto shkrime dhe deklarime, përveçse cenojnë rëndë nderin dhe personalitetin tim, përcjellin në publik informacione të pavërteta” dhe i kërkon Gjykatës që të detyrojë gazetën “Telegraf”, t’i paguaj atij si dëmshpërblim, shumën prej 10.000.000 ose $100.000 dollarë. Ai e bëri këtë padi një ditë pas botimit të një shkrimi kritik ndaj tij, në gazetën “Telegraf” dhe një ditë para se të njoftohej raporti i Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH) mbi auditimin në Ministrinë e Energjisë dhe Industrisë. KLSH njoftoi gjithashtu padinë ndaj Gjiknurit në Prokurori, në bazë të cilës Ministri Gjiknuri akuzohet për shpërdorim detyre. Interesimi im është liria e shtypit dhe jo të bërat ose të pabërat e Ministrit Gjiknuri, të cilat duhet të jenë përgjegjësi e dikujt tjetër.
Gazeta “Telegraf” ushtroi detyrën e saj, duke shkruar për abuzimet në Ministrinë e Energjisë dhe të Industrisë, shpërdorime këto që siç duket u vërtetuan edhe nga KLSH. Presionet politike ndaj gazetës “Telegraf” janë të pavend në një shoqëri që e quan veten demokratike. Por fatkeqësisht, kjo nuk është hera e parë dhe siç duken punët, as e fundit që zyrtarë të qeverisë dhe të shtetit shqiptar ushtrojnë presion ndaj lirisë së medias, duke hedhur ne gjyqe gazeta, televizione, dhe website, të cilat mund të jenë kritike ndaj tyre dhe punës që ata duhet të kryejnë në emër të shtetit dhe për të mirën e publikut. Përfaqësues dhe analistë në vend e kanë përshkruar gjendjen si një situatë, ku shtypi dhe media shqiptare në përgjithësi vepron dhe punon nën kërcënime dhe vet-censurë si dhe nën presione politike, siç është rasti i fundit i gazetës “Telegraf”, paditur nga një ministër për një shkrim kritik ndaj tij. Presionet ndaj lirisë së medias janë një shenjë e keqe për respektimin e të drejtave të tjera të njeriut në përgjithësi. Historikisht, liria e shtypit është liria e parë që zhduket në rrjedhën e shkeljeve dhe të abuzimit të të drejtave të tjera të njeriut nga autoritetet e një shteti. Kur një vend nuk ka respekt për lirinë e shtypit, e njohur ndërkombëtarisht si një e drejtë themelore për çdo shoqëri demokratike, ai vend herët ose vonë do të humbas respektin dhe do të
mbytë edhe të drejtat e tjera bazë të njeriut për shtetasit e vet. Njëkohësisht presionet politike dhe shtypja e lirisë së shtypit është një paralajmërim se një shtet i tillë është në rrugë të gabuar. Thomas Xheffersoni ka thënë se, “Njeriu qeveriset bazuar në arsyen dhe në të vërtetën dhe si pasojë, qëllimi ynë duhet të jetë që atij t’i lihen të hapura të gjitha rrugët për të zbuluar të vërtetën. Drejt këtij objektivi, ne kemi ardhur në përfundimin se, deri tani rruga më efektive për të zbuluar të vërtetën është liria e shtypit. Prandaj, liria e shtypit është liria e parë që shtypet nga ata, të cilët kanë frikë nga hetimet e veprimtarive të tyre” dhe nga ata që nuk duan që e vërteta të jetë bazë e qeverisjes.
Ndërsa Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, Z. Ban Ki Moon ka deklaruar me rastin e Ditës Ndërkombëtare të lirisë së shtypit se, “Gazetaria cilësore u bën të mundur qytetarëve të marrin vendime të informuara mirë mbi zhvillimet në shoqërinë e tyre. Gazetaria shërben gjithashtu për të ekspozuar padrejtësitë, korrupsionin dhe abuzimet nga ana e pushtetarëve. Për këtë arsye, gazetarët duhet të punojnë në një mjedis, ku të kenë mundësi të zhvillojnë veprimtarinë e tyre në mënyrë të pavarur, pa ndërhyrje dhe në kushte sigurie.” Ky pra është roli i një shtypi të lirë në një shoqëri demokratike, një rol që është dhe duhet të jetë pjesë përbërëse dhe e paprekur në zhvillimet demokratike të një vendi, siç është Shqipëria dhe nuk duhet të jetë subjekt paditjesh nga pushtetarët, kur gazetat botojnë diçka që nuk u bie për shtat atyre.
24 tetor 2015