Avdulla Kënaçi: Enterprise

 

 

Tregim

 

Edhe atë ditë dielli e kishte kapërcyer Kodrën e Lëkurësit duke lëshuar rrezet e tij të arta tej e tej gjirit të qytetit të vogël të Sarandës duke e ngopur luginën me dritë. Deti, i qetë e i palëvizur, dukej si një pasqyrë e stërmadhe. Pulëbardhat herë pas here bënin rrotullime të shpejta mbi portin e vogël duke kërkuar ndonjë cironkë të harruar. Peshkatarët, veshur me mushama shiu, të lodhur nga gjuetia natën, kishin mbrritur në liman dhe me përtesë zbraznin nga varkat atë pak peshk që kishin kapur. E hidhnin nëpër ca kova plastike të bardha që kushedi përse ishin përdorur më parë.

Oficeri Kreshnik Selmani, komandant i baterisë bregdetare, i ulur në verandë, karshi detit, për qejf të tij, ishte duke pirë kafenë e mëngjesit, domosdo allaturka. Duke rrufisur lëngun e zi, sytë i mbante mbërthyer nga moli. Ndiqte veprimet e peshkatarëve dhe mendonte punën e tyre të vështirë tutje në det. I njihte me emër të gjithë sepse secili ishte i skeduar në lejet vjetore që ata merrnin në komandën e kufirit. Nga çasti ne çast oficeri priste makinën e vogël të repartit, gazin sovjetik mbuluar me mushama të zezë. Ishte ky një ritual i përditshëm, sa herë në kufirin jugor nuk kishte ngjarje do ta merrnin nga shtëpia fiks në orën 7:30 minuta.

Ai banonte në zemër të qytetit, nja pesëdhjetë shkallë mbi liman, pikërisht në katin e dytë të Vilës së Zigait, një ish tregtar çifut i shpronësuar prej njëzetë e dy vjetësh më parë. Në të njëjtën vilë, por në katin përdhes, banonte një ish i burgosur politik për agjitacion e propagandë. Kati ku ishte strehuar familja e tij ishte me sipërfaqe dy herë më të vogël se sa ajo e ushtarakut. Nga krahu i sipërm, gjysmë nën dhe, hyrja e tij ishte si mos më keq, binte erë myk e lagështirë dhe kur binte shi, muret djersisnin bulëza të vogla uji. Ky kat nuk kishte fushëpamje, kështuqë ish i burgosuri nuk dinte çfarë ndodhte në liman. Ishte i përqëndruar tek një prizë e vockël rrumbullake ku priste të ziente kafeja e tij e mëngjesit. Kafe i thënçin, lëng gështenjash. Edhe atë e merrnin me racion, një pako 100 gramshe për një muaj.

Tafil Çanga, kështu quhej ai, u habit kur pa se aneksi i tij ku ziente kafenë, papritur u errësua. Ngriti kryet nga gjysmë dritarja dhe kuptoi se rrezet e diellit i pengonte gazi i ushtrisë i sapombrritur. Pastaj ndjeu dy hapa të shpejta që bënin zhurmë mbi zhavorin e hedhur në rrugë. Ishin çizmet ushtarake të Nikut i cili ndryshe nga herët e tjera hyri me shpejtësi në makinë duke përplasur derën fort. “Me siguri edhe sonte dikush ka tentuar të kalojë kufirin”, mendoi Tafil Çanga duke tundur kryet. Gazi u largua me shpejtësi duke lënë mbrapa shtëllunga tymi me erë benzine.

Tafili priti edhe pak, pastaj tërhoqi mbrapa derën e shtëpisë përdhese dhe mori rrugën për në ofiçinën e parkut të autobusëve ku punonte si mekanik. E shoqja e tij ende nuk ishte kthyer nga radha e qumështit. Jashtë në rrugë, ku kishte aq shumë dritë e freski, ndjehej aroma e luleve të mimozës, aromë që mekanikut i kishte munguar katër vjet me radhë në burgjet rrethuar me beton në veri të Shqipërisë. Të shkuara të harruara. Kishte një vit i lëruar nga burgu. Po vinte pranvera e cila në Sarandë hyn e para së bashku me festën e Shën Valentinit të cilën shumë pak njerëz e dinin në atë qytet provincial me pesëmijë banorë. Tafili shtyu portën prej llamarine të ofiçinës dhe hodhi sytë rrotull; asnjë punëtor tjetër nuk kishte ardhur, megjithatë ai shpërveshi mëngët dhe rrëmbeu nga bankoprova çelësin anglez me të cilin duhej të hapte një motor difektoz gjashtëpistonësh. Për habi mendja i fluturoi tek fqinj Kreshniku dhe në kokë i trokiti pyetja: Pse iku me aq nxitim, iku pa përshëndetur si zakonisht. Kishte diçka ndryshe sot, gjithë ajo ngutje…

 

***

 

Bateria bregdetare ishte vendosur në gatishmëri numur një. Ushtarët ishin rreshtuar dhe ngjanin si buste të ngrirë, dukeshin gati si guakë, as frymëmarrja më e vogël nuk u dëgjohej. Në ajrin e mëngjesit, mbi kokat e ushtarëve ndjehej tension dhe panik. Prisnin çfarë do t’u komunikonte Komandanti. Ata kishin mësuar se diçka e frikshme, e panjohur, ishte shfaqur në Kanalin e Korfuzit, por asnjëri nuk jepte dot shpjegime. Thuajse të gjithë kishin hyrë në vitin e dytë të shërbimit të detyrueshëm ushtarak, por kurrë nuk kishin patur ngjarje si kjo e këtij mëngjesi. E respektonin komandantin për aftësitë dhe korrektesën e tij shembullore. Prisnin çfarë do t’u komunikonte në vazhdimësi, por atë mëngjes ai ishte shumë i ngrysur e serioz. Nuk bëri me ta asnjë nga ato ironitë e shpotitë e tij të zakonshme. Komunikoi vetëm me nënoficerët. Diçka u tha me zë të ulët, pastaj hyri në strehimin e skuadrës së ndërlidhjes. U ul në stolin e komandantit të skuadrës dhe me nervozizëm rrotulloi dorezën e telefonit kabllor. U lidh përsëri me patrullën vëzhguese në Kepin e Stillos nga ku kishte mbrritur lajmi i frikshëm:

 

-Alo, ushtar Dhima, a ke fushëpamje, çfarë shikon në Kanalin e Korfuzit?

-Shoku Komandant, ushtar Dhima ju dëgjon. Duket si një ishull në lëvizje, si një aerodrom fluturimesh. Mendoj se është më e madhe se sa dy fusha futbolli.

-Ushtar Dhima, jepua binoklin dy ushtarëve të tjerë të skuadrës dhe më raporto; edhe ata të njëjtin objekt si ti shohin?

-Si udhëron, shoku Komandant, – u përgjigj prerë ushtari dhe pastaj u bë heshtje. Oficer Kreshniku ndjeu mornica në trup, por nuk e dha veten para ushtarëve: “Duhet të njoftoj komandën eprore, nuk mund ta mbaj këtë përgjegjësi mbi vete, është peshë e rëndë, çfarë djallin është ky objekt i paindentifikueshëm që na u shfaq që në pikë të mëngjesit? Mos janë mirazhe?”, pyeti veten oficeri i karrierës pa e kuptuar se çfarë po ndodhte.

-Shoku Komandant, të dy ushtarët e tjerë kanë të njëjtin mendim me mua, – u përgjigj kufitari Dhima.

-M’i kalo në telefon secilin veç e veç, – dha urdhër Komandanti. Pastaj ai i dëgjoi përgjigjet një nga një. Saktësia e ushtarit të parë u konfirmua. Të tre patrulluesit jepnin të njëjtat të dhëna dhe të njëjtat argumente për “lubinë” që kishte hyrë pa pyetur në Kanalin e Korfuzit. Raportimet në telefonin kabllor vazhdonin:

-Shoku Komandant, përsipër ka aeroplanë të vegjël.

-Numuroni sa janë?

-Janë fiks 28 aeroplanë në pjesën e parë.

-Tjetër çfarë shikoni?

-Ka gryka zjarri, sa nuk numurohen dot, janë të gjitha të drejtuara nga ne, nga bregdeti ynë.

-Shokë ushtarë, bëni sytë katër, jini vigjilentë siçna mëson Partia dhe shikoni se mos kjo anije prek ujrat tona territoriale, – porositi Komandanti dhe dha urdhër që bateritë bregdetare dhe ato kundërajrore të ishin në gatishmëri numër një.

Iu kujtua incidenti me anijet angleze më 1946 ku mbetën të vrarë nga minat 44 ushtarë të destrojerit të Flotës ushtarake të Britanisë së Madhe. Ngjarja kishte ndodhur pikërisht këtu në Kanalin e Korfuzit. Shqipëria akoma ishte në gjyq ndërkombëtar edhe pse ato mina i kishin vënë jugosllavët. Anglia, për llogari të atij incidenti kishte sekuestruar tre mijë kilogram flori shqiptar. Por edhe sikur të prekeshin ujrat territorial si atëherë nuk mund të mbante përgjegjësi aq të madhe sa të hapte zjarr pa urdhër nga lart, megjithse rregullorja ia lejonte. Priti pak, nuk duhet të humbiste toruan, pastaj hyri në strehim dhe u lidh me Ministrin e Mbrojtjes. I raportoi gjithçka dinte, gjer edhe për kushtet e motit. Heshtje. Ato momente pritje ishin sa një shekull. Nuk duhet ta linin vetëm. Pastaj kërkëlliti zilja e telefonit. Nga ana tjetër e receptorit erdhi sqarimi së bashku me urdhërin:

 

-Shoku oficer Selmani, nuk është anije, as nëndetëse, por aeroplanmbajtëse. Shihni si e ka emrin, çfarë flamuri ka dhe çfarë unforme kanë marinarët?

-Si urdhëron shoku Ministër, – u përgjigj komandant Kreshniku me zë të dridhur. Aeroplanmbajtëse? U lidh përsëri me njësitin kufitar:

-Shokë ushtarë, më dëgjoni me kujdes, situata është shumë delikate, keni në dorë fatet e Atdheut, qenka aeroplanmbajtëse. Shihni si e ka emrin, çfarë shkruhet në të? Çfarë flamuri ka? Duken marinarë dhe çfarë uniforme kanë veshur? – Nuk vonoi shumë dhe përgjigja erdhi e shpejtë:

-Shoku Komandant, me gërma të mëdha shkruhet “USS Enterprise”.

-Si? Prisni ta shkruaj, përsërite, shoku ushtar.

-En ter prise, e shkrova, vazhdoni me përgjigjet e pyetjeve të tjera.

-Ka flamur amerikan dhe marinarët venë e vijnë, por ne na duken të shkujdesur, – erdhi përgjigja e ushtarit matanë receptorit.

“USS Enterprise”. Komandantit iu mor fryma dhe receptori i telefonit gati i ngriu në dorë: “Bobo, kanë mbrritur amerikanët, superfuqia botërore, koka e imperializmit. Dhe më takon mua të merrem me ta. Po çfarë duan këtu tek ne, mor aman, ku m’u poftisën mua? Po sikur të qëllojnë? Derëziu, do më lënë fëmijët jetimë…”. Iu kujtuan dy djemtë e tij, dy dhe pesë vjeçqë i kishte lënë në gjumë qysh herët në mëngjes. Po sikur të hapej luftë? Para syve iu shfaq një perde zjarri, flakët e ferrit dhe Kodra e Lëkurësit e përfshirë nga llava e kuqe. Iu kujtua kënga e vjetër popullore: “Nëpër det si mal i zi/ Vjen vaporri zeherlli/ Ku bie Lëkurësi? …”. Ishin kryqëzorët të cilët kishin qëlluar pa mëshirë nga mezokanali. Ishte shkurt -mars i vitit 1878. Gjylet, njëra pas tjetrës e bënë shkrumb e hi Lëkurësin, një nga fshatrat më të bukur shqiptarë. Në Qafë Gjashtë, burrat lebër kositeshin një nga një sikur të ishin lastarë pemësh. Lëkursi, pas atij bombardimi nuk u ngrit më kurrë. Oficerit të ri i shkoi nëpërmend lufta dhe u lidh përsëri me Ministrin e Mbrojtjes. Ia raportoi të gjitha sa dëgjoi nga ushtarët e njësitit kufitar.

 

-Kujdes se mos prekin ujrat tona territoriale, fotografoni dhe më raporto, qëndroni në gatishmëri numër një, – e urdhëroi Ministri.

Ndërkohë aeroplanmbajtësja “Enterprise” ishte afruar fare pranë brigjeve tek tre ishujt e Ksamilit. Dreq, ishin prekur ujrat territoriale. Komandant Kreshniku dha urdhërin e prerë: “Top mbush”. Do përballonin dot zjarrin e aeroplanmbajtëses? Iu kujtua se ata topat e baterisë së tij ishin dhuratë nga Bashkimi Sovjetik. Njëherë, duke i pastruar me leckë, njërit prej tyre i doli boja cifla-cifla dhe ai lexoi vitin e prodhimit, 1936. Qënkishin shumë të vjetër. Eh, gjithë të huajt me hile na e kanë pasur, mendoi. Do përballojmë dot ne breshëritë e amerikanëve nga deti dhe nga ajri?

-Zoti Ministër, kanë prekur ujrat tona territoriale, kam dhënë urdhër të mbushen topat, – raportoi Komandant Niku. Dhe priste të dëgjonte urdhërin e kobshëm “Zjarr…”. Nuk vonoi shumë dhe nga receptori një zë tjetër bariton u dëgjua:

-Komanda “Prapsohu”, mor gomar, mor idiot, luftë me amerikanët do na hapëç ti? Të paska marrë koka erë…. heshtje, pastaj zëri i njohur i Ministrit:

-Ishte Komandanti i Përgjithshëm i Republikës Socialiste të Shqipërisë.

-Si paskam folë me Udhëheqësin?

-Po, mor shok, asnjë veprim pa marrë urdhër nga ne – i tha Ministri me zë të ulët dhe mbylli receptorin.

Dalngadalë oficer Kreshnikut po i vinte zemra në vend, pavarësisht nga ajo fjalë ofenduese që dëgjoi në telefon. Punë e madhe, vetëm Ministri e di këtë bisedë. Do t’i takonte përsëri dy fëmijët e tij që ishin si dy pëllumba. Lavdi zotit nuk paskishte luftë. Po pse i thanë “gomar”, në fund të fundit ai rregulloren zbatonte të cilën dora vetë Ministri i Mbrojtjes e kishte firmosur. Nga ana tjetër mendoi: ishte e natyrshme, gjithë ajo katana, gjithë ajo kështjellë çeliku mund të prekte shkëmbinjtë nënujorë prandaj cedoi fare pak në ujrat shqiptare territoriale. Nuk kishte rrugë tjetër se si të përshkonte Kanalin e Korfuzit. Po pse nuk lajmëruan ata nga lart? Me sa duket amerikanët kanë njoftuar Tiranën dhe komandant Selmanit nuk i kanë thënë asgjë. “Me sa duket kanë dashur të dijnë si do veproja unë në rast lufte”, i dha zemër vetes dhe justifikoi “ata aty lart”. “Ra shiu, dolli dielli e piu”, iu kujtua kjo thënie e gjyshes aty në Lumin e Vlorës. Doli i gëzuar nga strehimi, me sy të çelur. “Po pse më thanë gomar?” kjo fjalë i mbeti ndërmend e ngulur si një gozhdë. Ku kishte gabuar vallë? Mori dylbitë dhe po vëzhgonte i shpenguar aeroplanmbajtësen amerikane “Enterprise”. O zot i madh, me kë do matemi dhe ne? Një ishull ngjyrë gri në lundrim kishte mbyllur gjithë Kanalin e Korfuzit. Po pse nuk del tym nga oxhaku i saj, me çfarë lëviz i gjithë ky mal lundrues? Nga litaratura ushtarake në Akademi nuk i kujtohej të kishin mësuar për anije të tilla të stërmëdha, gjigande siçishte vetë Amerika. Sidoqoftë ushtarët i la brenda bunkerëve, pranë topave ende në gatishmëri numër një. Po ajo fjala “gomar” nuk e linte të gëzohej për surprizën, kishte folur me Komandantin e Përgjithshëm. Kjo mundësi të jepet vetëm njëherë në jetë.

***

Ndërkohë “Enterprise” vazhdonte udhëtimin e saj nëpër Kanalin e Korfuzit. Kishte kaluar ngushticën dhe po ecte në det të hapur. Nuk prekte më në ujrat tona territoriale. Në Gjirin e Sarandës, megjithse deti atë ditë ishte vaj, u ngritën dallgë. E habitëshme ishte si banorët nuk patën frikë. Atëherë qyteti nuk kishte as gazetë e as radio. Lajmi u përhap gojë më gojë e derë më derë: “Një objekt i çuditshëm ka dalë nga deti”. Njerëzit dolën nëpër ballkone, disa hipën majë pemëve, disa të tjerë se nga nxorën ca dylbi të mbetura që nga lufta e dytë botërore të fshehura në cepa sënduqesh. Për çudi asnjë nuk kishte frikë. Mekanik Tafili, sa mori vesh lajmin u vërsul i pari në rrugë.

 

-Me kujdes Tafil, është anije luftarake e huaj dhe mund të qëllojë, mund të jetë e Flotës së Gjashtë në Mesdhe – e porosisnin shokët e ofiçinës jo pa njëfarë ironie.Ata qeshnin e bënin romuze, seçkishin një siguri se nuk do të kishte luftë.

Tafili nuk deshi të dinte se çfarë thoshnin ata, shokët e tij të punës. “Do zoti të qëllojnë, ta bëjnë shkrumb e hi këtë regjim që ka gati një çerek shekulli që po na zë frymën”, mendoi ai dhe u dha këmbëve me shpejtësi për nga Kodra e Diellit ku kishte më shumë fushëpamje. Ashtu, me kominoshe pune dhe duart gjithë graso e vaj makine, ecte me ngut pa kthyer kryet, nuk donte t’ia dinte se çfarë thoshnin të tjerët pas kahëve, as ua vuri veshin fjalëve. Ofiçinën dhe shokët i la pas, kishte ecur gati me vrap. Ktheu edhe njëherë kryet mbrapa se mos e ndiqte kush dhe ngjiti shkallët me shpejtësi në një pallat katër katësh i cili ishte në ndërtim e sipër, por sa më afër detit. Çfarë të shihte ashtu? Aeroplanmbajtësja “Enterprise” ecte triumfatore nëpër det. Kiçi i saj çante ujrat e Jonit dhe ajo kështjellë çeliku ngjyrë gri, madhështore, bënte gjithnjë e më përpara. Tafili e dinte se anijet e Flotës së Gjashtë nuk lëviznin të vetme. Pra, nuk ishte një nga ato. Grykat e zjarrit të “Enterprise” ishin drejtuar poshtë, në ujrat ngjyrë blu të Jonit: “Mor, aman të qëllojë, të bëhet tym e flakë, të zhduket ky regjim barbar pa le të vritem unë i pari” murmuriti ai. Ishte më shumë një dëshirë e tij se sa një realitet sepse gjigandi ngjyrë gri me flamurin amerikan sipër kiçit që çpalosej aq krenar prej erës, të jepte idenë se ajo aeroplanmbajtëse kishte dalë për një shëtitje mëngjesi se sa në një formacion luftarak. Ish të burgosurit iu mbushën sytë me lot. “Enterprise” as donte t’ia dinte se çfarë ndodhte në vendin e vogël të shqiponjave. Ajo shkoi aq afër, preku pak ujrat territeriale dhe vazhdoi rrugëtimin e saj të gjatë sikur Shqipëria nuk ekzistonte fare. Po përse kishte ardhur vallë, pse zgjodhi të kalojë në këto ujra kur shumë mirë mund të udhëtonte në perëndim të Kanalit të Korfuzit, në det të hapur? Tafili u ul në gjunjë, nuk u mor vesh, u ul nga lodhja apo për t’u lutur që “Enterprise” të hynte në portin e vogël të Sarandës. Mjafton të vinte, edhe pa shkrepur asnjë top, ajo e kishte të fituar luftën, mendoi ish i burgosuri. As topat as kundrajrorët tanë nuk mund t’i bënin gjë prej gjëje asaj kalaje prej çeliku. “Kur “Enterprise” nuk i bënë gjë japonezët në luftën e dytë botërore, çfarë mund t’i bëjë Niku me topat e tij të vjetër?”, iu duk ish të burgosurit sikur foli me zë. Pa me kujdes rreth e rrotull duke i bërë sytë katër. Mos e kishte dëgjuar njeri? Ishte gati të uluriste si një ujk i vetmuar pylli. Vetëm ca zallahi fëmijësh vinin që poshtë nga buza e detit. Gjithnjë e më tepër anija po zvogëlohej në horizont nga ana e perëndimit, gjithnjë e më tepër po largohej nga bregdeti shqiptar dhe ish të burgosurit Tafil Çanga vetvetiu i rrëshqitën dy pika lot të tjerë. “Na kanë harruar, nuk na llogarisin, do na lënë akoma të vuajmë, të leqendisemi, të çmendemi…Çfarë të kemi bërë, o i madhi zot?”, tha dhe ashtu, zemërplasur mori të zbresë shkallët e brendshme të pallatit katër katësh në ndërtim e sipër.

 

Pjesë-pjesë, punëtorët e ofiçinës po mbidheshin në repart duke biseduar me njëri-tjetrin për atë “mal çeliku” që lëvizte nëpër det mu përballë qytetit të tyre të vogël. Asnjëherë nuk kishin parë një gjë të tillë, as peshkatarët që gjuanin matanë ishullit të Korfuzit, nuk iu kujtohej një gjë e tillë. Por as traget nuk kishin parë në një madhësi sa kjo lubi. Të gjithëe dinin se Tafil Çanga dinte diçka më shumë, por nuk fliste, prandaj mekanikët, shokët e tij e rrethuan duke e bombarduar me pyetje. Ai kishte mbaruar shkollën e mesme amerikane “Harri Fullc” dhe dinte anglisht. Ishte dënuar se dëgjonte radion “Zeri i Amerikës” dhe disa shokëve që ai mendonte se ishin të besuar, u kishte treguar lajmet që jepte në shqip ai stacion. Dy prej tyre, bashkëpunëtorë të sigurimit të shtetit, e denoncuan dhe ai u dënua me shtatë vjet burg. Nga këto, bëri vetëm katër. Qysh kur kishte dalë nga burgu, Amerikën as në gojë nuk e zinte.

 

-Tafil, të lutemi, na thuaj çfarë ishte kjo anije me aeroplanë përsipër?

-Çfarë patë ju, atë pashë edhe unë.

-Po ti di angisht, çfarë domethënë “Enterprise”?

-Ma do mëndja që është emri i pagëzimit të saj.

-Përse shërben?

-Ma do mëndja për transport aeroplanësh sepse pashë ca aeroplanë përsipër, por siçi vutë re edhe ju xhanëm, pse më pyesni kot mua? – u përgjigj ai i nervozuar duke i rrëshqitur pyetjes.

Me kaq, heshti dhe nuk deshi të merrej më me këtë temë. Vazhdoi të mbyllte motorin që kishte lënë hapur, ndoshta atë mbasdite do ta mbaronte, ndryshe do t’i thoshnin se mbeti duke bërë sehir aeroplanmbjtësen amerikane. Do t’i thoshnin se shpirtin dhe zemrën i kishte në Amerikë edhe pse hante bukën e mëmëdheut. Nga burgu nuk paskishte mësuar asgjë.

***

 

Komandanti i baterisë bregdetare Kreshnik Selmani ishte një oficer tepër i përpiktë, vinte nga një familjes e varfër nga Lumi i Vlorës me pesë fëmijë, tre prej tyre kishin dalë oficerë. Rast i rrallë. Niku ishte baba i dashur, familjar i rregullt dhe një oficer nga më të përgatiturit sipas shkollave ushtarake në Tiranë. Kishte lindur në një fshat malor që nuk i trembej luftës. Lexonte çdo lloj literature që kishte lidhje me strategjinë ushtarake dhe mundohej të njihte armatimet perëndimore, sidomos ato amerikane, por asnjëherë nuk kishte ndeshur literaturë për një aeroplanmbajtëse kaq të madhe, sa dy fusha sporti. Dhe më e bukura ishte se prej oxhakut të saj nuk dilte tym. Ku shkonte gjithë ai karburant që mund të digjte ajo? Për çdo të papritur atë natë ai nuk shkoi në shtëpi, as të nesërmen. Iu kthye edhe njëherë rregulloreve. Ajo fjala ofenduese që ai nuk guxonte as ta zinte në gojë, e kishte lënë pa gjumë. Pa me vëmendje se si duhej vepruar në rast se cenoheshin kufijtë e Atdheut: duke kujtuar fijë e për pe veprimet e tij, nuk gjeti asnjë gabim, atëherë pse e quajti Komandanti i Përgjithshëm “gomar”?

 

Natën e tretë, kur thuajse aeroplanmbajtësja ishte harruar, ai u kthye pranë familjes së tij. Ishte i zverdhur në fytyrë dhe i heshtur. Oreks nuk kishte dhe deshi të flinte me fëmijët, me dy djemtë e tij për të cilët tha se e kishte marrë malli.

 

U sëmuri “Enterprise”, si ty ashtu edhe Tafilin, – i tha e shoqja, ekonomiste në një ndërmarrje qylymash. Një grua e urtë dhe mjaft e sjellshme. Ajo kishte dy gërsheta të gjata që i kishte lidhur topuz në majë të kokës. Ishte me origjinë nga një fshat tjetër i Bregut të Poshtëm. Kreshniku e kishte njohur gjatë stërvitjeve ushtarake që bënte shkolla e saj e mesme në repartin e Lëkurësit.

-Pse çfarë ka Tafili? – e pyeti ai gjithë kërshëri.

-Ka dhimbje koke, i është prerë oreksi, as dje, as sot nuk ka shkuar në punë.

-Grua, mirë që më the, po zbres për t’i bërë një vizitë, gjynah, pavarësisht se ka qenë në burg, është familje dëshmori, në fund të fundit burgu e ka riedukuar, do ta shoh, njeri është edhe ai – i tha asaj, pastaj pa marrë përgjigje, hapi dollapin dhe nxori një shishe qelqi me raki gjysmë litroshe që ia kishin sjellë ushtarët, ashtu siçbënte gjithnjë kur frekuentonte fqinjin një kat më poshtë.

-Na piu e zeza, po e mori vesh Partia që hyn e del pa teklif tek një ish i burgosur, – i tha e friksuar seriozisht e shoqja, por ajo e dinte se ai kur thoshte një gjë, kur jepte një premtim, pavarësisht rrezikut, do ta bënte se s’bën. E pa me ca sy lutës, pastaj me zë të ulët e porositi:

-Aman, veçpër politikë mos flisni….

Niku buzëqeshi, përqafoi gruan për ta qetësuar dhe hapi derën e jashtme pa kthyer përgjigje. Diçka bluante nëpër mend. Dera u hap dhe brenda hyri një vrushkull ajri i freskët. Niku doli duke parë me kujdes se mos kishte njerëz rrugës. Hodhi sytë nga pedonalja buzë detit, ajo ishte bosh. Elektricistët e komunales ca drita të mekta rruge ende nuk i kishin shuar. Kujtoi fjalët e Tafilit: “Njerëzit këtu shëtisnin sikur shkojnë në një funeral” dhe vuri buzën në gaz. Pa nga deti. I errët, i heshtur e memec. Iu duk se “Entërprise” ishte fshehur aty mbrapa ishujve të Ksamilit. Tafilin e gjeti duke lexuar faqen e katërt të “Zërit të Popullit”. Dukej pak i lodhur, por jo i sëmurë, megjithëse fytyrën e kishte në ngjyrën e pluhurt të çimentos. Kishte veshur një këmishë të zezë prej bezeje të trashë dhe akoma mbante në këmbë çizmet e punës. Dukej sikur e kishte humbur toruan. I ndritën sytë vetëm kur vuri re shishen e rakisë që u përplas mbi syprinën e tavolinës. “Gjynah që është veshur oficer ky alamet djali, ky nuk vret një zog e jo më njerëz, ky është shpirt njeriu”, mendoi ai për Nikun. I bëri vend në një karrike kashte afër tij. Ai e dinte se atë natë do të flitej për aeroplanmbajtësen “Enterprise” dhe iu lut të shoqes të ngjitej lart për t’i bërë shoqëri nuses së oficerit.

 

-Kishit gatishmëri që nuk të kam parë këto ditë? – pyeti i pari Tafili.

-Ishte gatishmëri e rreme, me sa duket ajo nuk ishte aeroplanmbajtëse luftarake, – provokoi oficer Niku. Tafili buzëqeshi.

-Je djalë i zgjuar Nik, ajo aeroplanmbajtëse e ka mbaruar misionin dhe po bën udhëtimin e saj të fundit përpara se të hyjë në muze. Ka shërbyer me një heroizëm të pashoq dhe fituar 20 yje lufte, njëzet dekorata, është anije heroinë e Luftës së Dytë Botërore. Për mendimin tim, kur kaloi këtu nuk ka qenë e armatosur. Me sa duket për herë të fundit po viziton bazat amerikane në Mesdhe, përpara se sa të kthehet në muze.

-Domethënë në vend se ushtarët të shkojnë në muze, po shkon “muzeu” tek ushtarët, – i tha Niku duke qeshur, me njëfarë shpotie. Pastaj, duke e parë ish të burgosurin drejt në sy, pyeti se me çfarë lloj karburanti lëvizte gjithë ai mal çeliku?

Këtë pyetje duhet të ta bëj unë ty dhe jo ti mua, – i tha ai – ne në burg nuk kemi mësuar për armatimin amerikan.

-Ha, ha, më sfidove, as ne, por me që the se është heroinë e Luftës së Dytë Botërore.

-Unë kam dëgjuar vërtetë dikur lajmet e radiove amerikane dhe kjo aeroplanmbajtëse është nga më populloret. Nuk ka amerikan të mos dijë sa luftime ka bërë ajo. Pyete se me çfarë punon dhe unë e kuptoj se kjo pyetje të mundon, kjo pyetje të ka sjellë sonte tek unë, të mundon xanxa e ushtarakut. Unë mendoj se ajo vihet në lëvizje nga një reaktor atomik. Nuk di çfarë mendon ti?

Ushtaraku Kreshnik Selmani buzëqeshi, por kuptoi më shumë se aq; ishte e sigurtë, Tafili ende dëgjonte “Zërin e Amerikës” nga ku kishte marrë gjithë atë informacion, por këtë nuk duhet t’ia pohonte as së shoqes. Ishte me rrezik. Po si? Ky kat ku ai banon, gati nën tokë, antenë nuk ka. Si mund të hyjnë valët gjer këtu? Niku ngjiti shkallët drejt shtëpisë së tij. Tafilit atë natë i kishte hapur “punë” me atë shishen e rakisë që i la mbi tavolinë. Si nuk i shkoi mendja për pak djathë apo turshi? Ndoshta kujtohej e shoqja. Megjithatë nga biseda me ish të burgosurin ai mësoi më shumë se sa nga komunikimi prej komandës së tij eprore. Si thoshte Napoleon Bonoparti: në se doni të vërtetën, pyetni të burgosurit.

 

Kreshnik Selmanit kurrë nuk i shkonte ndërmend, por as të tjerëve se Tafili, ish i burgosuri për agjitacion e propagandë nga Pushteti Popullor, kishte zëvendësuar ullukun prej llamarine që zbriste nga kati i sipërm me një tjetër ulluk bakri që përcillte për mrekulli valët e radios “Zëri i Amerikës”. Gjithçka e fshehur dhe e maskuar për mrekulli.

Toronto, 27 tetor 2018