7 vjet më parë/Apel europian për hapjen e dosjeve të diktaturës në Shqipëri

Prej shekujsh, ende edhe sot Shqipëria konsiderohet vendi më i panjohur i Europës, – gjithmonë në periferinë politike, gjithmonë në periferi të perceptimit europian. Për gati një gjysmë shekulli e izoluar nga bota, viktimë e një diktature staliniste me pasoja të thella e të gjithanshme, politike, ekonomike, shoqërore dhe individuale. Zgjimi – i dhimbshëm; rruga drejt demokracisë – e mundimshme.

Shqipëria e sotme është një vend tjetër, një vend ku shpresa për të ardhmen mbijeton, megjithë vështirësitë e panumërta. Nga viti 2014 kandidate për anëtarësim në Bashkimin Europian!

Kjo është e tashmja e një vendi, por me një të shkuar që ende rëndon, e kaluara e një diktature komuniste që ende nuk është kapërcyer. Kur ndodh që asaj t‘i shmangesh, kur kjo e kaluar përdoret më së shumti për retorikë politike apo ngec me vite si peng i luftës partiake, atëherë ajo mbetet ngultazi një e shkuar e pa-shkuar.Trashëgimia e njërës prej diktaturave më të ashpra pas Luftës së II Botërore në Europë nuk duhet t’i dorëzohet thjesht harresës, pa ballafaqimin, analizimin e saj të thellë, nuk duhet të stampohet si e djeshme e tejkaluar, pa ngritur një kulturë të plotë të kujtesës.

Pa dyshim e tashmja e Shqipërisë ofron sfida jo të lehta; sigurisht lufta për mbijetesën e përditshme në njërin nga vendet më të varfra të Europës është e mundimshme, ekzistenciale. Nuk është e vështirë të thyhesh para këtyre sfidave! Nuk është e vështirë ta lësh të pluhuroset e shkuara! Por për një shoqëri që do të hiqte dorë vullnetarisht nga e vërteta, kjo do të thotë kapitullim para padrejtësisë, para bilancit të përgjakshëm dhe trashëgimisë së rëndë të diktaturës.

Mijëra viktima të ekzektuara, qindra mijëra të internuar, të dënuar politikë, familjarë e të afërm, të cilëve iu rrënua jeta, duan drejtësi, nuk duan mëshirë, nuk duan zbukurim të së shkuarës. Ata nuk duan ta ndajnë në klasa shoqërinë, e të helmojnë bashkëjetesën siç vepruan përgjegjësit e regjimit komunist. Përkundrazi: Kujtimi ndaj tyre duhet të sjellë paqen e brendshme, – qëllimi është pajtimi.

Përballja me të shkuarën e diktaturës nuk është një retorikë boshe, ajo është e matshme: e matshme me mënyrën si veprohet me autorët e një diktature, e matshme me atë se si dhe kur u dëmshpërblyen dhe u rehabilituan viktimat e saj. Përballja me të shkuarën nuk do të thotë kërrusje e mjerë në kujtime; ajo është një mundësi për të hapur dyert e së ardhmes duke mbajtur brenda vetes ndërgjegjësimin për të shkuarën. Shembulli më i mirë i kësaj është Gjermania sot!

Gati një çerekshekulli pas rënies së diktaturës në Shqipëri, vendi ende renditet ndër vendet e fundit që ende nuk i kanë hapur dosjet e komunizmit dhe nuk e kanë miratuar ligjin e Lustracionit. Hapja e tyre dhe Lustracioni do të ishte hapi i parë kundër heshtjes, një kontribut i rëndësishëm drejt ngritjes së kulturës së kujtesës, një mundësi për të bërë transparencën e strukturave dhe mekanizmave të regjimit diktatorial të Enver Hoxhës. Të mbijetuarit do të kishin mundësi të mësonin të vërtetën e jetës së tyre, dhe t’i jepnin fund dyshimeve e hamendësimeve që i shoqërojnë një jetë të tërë. Debateve shoqërore në vend, botës studimore, artit e fushave të interesuara do t’u ofroheshin mundësi të reja të panumërta që tëdepërtonin, kuptonin e rikonstruktonin historinë me mjetet e lëmisë së tyre, të studionin e zhvillonin një këndvështrim të diferencuar shkencor për këtë periudhë.

Një shoqëri e civilizuar e shekullit të 21, një vend në Europë që aspiron anëtarësimin në BE, mund dhe duhet të jetë i aftë t’i japë emrin që meriton padrejtësisë, të zhvillojë një qëndrim adekuat për historinë e re të vendit. Pa e humbur kohën në sherre bllokuese mes partive politike! Sepse viktimat e diktaturës nuk i përkasin asnjë partie, ato janë përmendore kujtimi e të gjithë Shqipërisë. Ka mundësi që leximi i një dosjeje personale mund të ngjajë me dhimbjen e njëplage, mund të trondisë, por e vërteta me qartësinë që sjell është një mundësi shërimi. Me Lustracionin dhe hapjen e dosjeve mijëra fate do të gjenin paqen, ndërsa gjeneratat e reja do të mësonin të njihnin më mirë historinë.

Ka ardhur koha për ta ndriçuar këtë pjesë të errët, ende të kyçur të Shqipërisë, koha për të hapur dosjet në Shqipëri, menjë ligj konsesual që dot’i kthente dinjitetin viktimave, do të ruante personalitetin e njeriut në një shtet të së drejtës.Përkundër dyshimet për vërtetësinë e tyre, zërave për shkatërrimin apo frikës për manipulimin e dosjeve, një hap i tillë do të ishte historik për të nxjerrë në dritë fytyrën e një epoke!

Iniciativa ështëmbështetur nga:

1. Nobelistja Herta Müller, shkrimtare

2. Ulrike Lunacek, Zëvendëspresidente e Parlamentit Europian, Bruksel

3. Marianne Birthler, ish-e ngarkuara e qeverisë gjermane për dokumentat e Stasit, Gjermani

4. Manuel Sarrazin, Deputet i Bundestagut

5. Marieluise Beck, Deputete e Bundestagut

6. Dr. Anna Kaminsky, Drejtoreshë e Fondacionit Federal për Trajtimin e Diktaturës së SED,

7. Petra Bläss-Rafajlovski, Ish-zëvendëspresidente e Bundestagut, Bundestagsvizepräsidentin a.D., Shoqata e Europës Juglindore

8. Michael Thoss, Drejtor ekzekutiv i Fondacionit Kulturor „Allianz“, Berlin

9. Dr. Johanna Deimel Zëvendësdrejtoreshë e Shoqatës së Europës Juglindore, Mynih

10. Andrei Pleşu, Filozof, Politikan, ish-ministër i Jashtëm i Rumanisë, Rumani

11. Michail Schischkin, shkrimtar, Zvicër

12. György Dalos, shkrimtar, Berlin/Budapest

13. Sybille Lewitscharoff, shkrimtare, Berlin

14. Geert Ahrens, ish-ambasador i OSBE-së në Shqipëri

15. Prof. Franz-Lothar Altmann, ekspert, presidiumi i Shoqatës së Europës Juglindore, Mynih

16. Freya Klier, Shkrimtare, Aktiviste e të drejtave të njeriut në RDGJ, Gjermani

17. Dietrich Schlegel, Gazetar, Presidiumi i Shoqatës së Europës Juglindore

18. Ilma Rakusa, Shkrimtare dhe intelektuale, Zvicër

19. Karl-Markus Gauss, Shkrimtar, publicist, Austri

20. Gabrielle Alioth, Shkrimtare, Qendra e PEN-për shkrimtarët gjermanë jashtë, Irlandë

21. Kenka Lekovich, Shkrimtare, Itali

22. Hans-Ulrich Treichel, Shkrimtar, Berlin

23. Lidija Dimkovska, Shkrimtare, Slloveni

24. Nikola Madzirov, Poet Maqedoni

25. Prof. Irmela von der Lühe, studiuese, Universiteti i Lirë i Berlinit

26. Dr. Katharina Biegger, Kolegji Studiues, Berlin

27. Richard Sëartz, Autor dhe gazetar, Austri/Suedi

28. Oksana Zabuzhko, Shkrimtare, Ukrainë

29. Ersi Sotiropoulos, Shkrimtare, Greqi

30. Stefani Golisch, Përkthyese, Itali

31. Katharina Born, Shkrimtare, Francë

32. Christine Koschel, Poete, Gjermani

33. Marlena Zimna, Studiuese, Përkthyese, Koszalin, Poloni

34. Akaki Gachechiladze, piktor, studiues, Gjeorgji/Gjermani

35. Yves Gauthier, shkrimtar, Përkthyes, Paris, Francë

36. Yuri Kaida, Poet, Përkthyes, Studiues, Letoni

37. Janis Strupulis, Poet, Përkthyes, Letoni.

38. Utz Rachowski, Shkrimtar dhe këshilltar për viktimat e diktaturës, Gjermani

39. Dr. Karsten Dümmel, Shkrimtar, Aktivist për të drejtat e njeriut, Sarajevë/Bosnje

40. Prof. Andrea Reiter, Universiteti Southampton, Angli

41. Gino Leineweber, Autor, Kryetar i Shoqatës së Autorëve të Hamburgut

42. Marko Martin, Shkrimtar, Gjermani

43. Hubert Dammer, Qendra e PEN për shkrimtarët gjermanë jashtë, Gjermani

44. Boris Schumatsky, Autor, Gazetar, Rusi/Gjermani

45. Harald Gesterkamp, Gazetar, Gjermani

46. Carmen Francesca Baciu, Shkrimtare, Rumani

47. Andreas Ernst, Gazetar, Neue Zürcher Zeitung, Zvicër

48. Prof. Dorothee Gelhard, Studiuese, Gjermani

49. Wolfgang Klotz, Biblioteka e Europës Qendrore dhe Lindore, CEEOL

50. Tamina Kutscher, Gazetare, n-ost

51.Dr. Karin Clark, nga 2004-2009 Chair Ëriters in Prison Committee of International PEN, Londër

52. Annemarie Türk, ish-drejtorshë e Programit Kulturor të Kulturkontakt, Austria, Autore, Kuratore

53. Edi Matić, Shkrimtar dhe fotograf, Split, Kroaci

54. Tienchi Liao, Autore, Aktiviste për të drejtat e njeriut

55. Egin Ceka, Universiteti i Vjenës, Austri

56. Ron Winkler, Poet, Gjermani

57. Volker Dittrich, Autor dhe botues, Gjermani

58. Renato Baretic, Shkrimtar, Kroaci

59. Klaus Schrameyer, diplomat gjerman, Shoqata e Europës Juglindore Gjermani

60. Claudia Friedrich, Gazetare, Gjermani

61. Margot Neubert-Maric, Producente filmi, Gjermani

62. Dr. Matthias Buth, Shkrimtar, Qendra PEN për shkrimtarët gjermanë jashtë

63. Monique Schëitter, Shkrimtare, Hamburg

64. Andrea Grill, Shkrimtare, Austri

65. Dr. Alida Bremer, Shkrimtare dhe përkthyese, Münster, Gjermani

66. Prof. Dr. Thomas Bremer, Universiteti i Münster-it, Gjermani

67. Saša Ilić, Shkrimtar, Beograd, Serbi

68. Edo Popović, Shkrimtar, Zagreb, Kroaci

69. Ivana Sajko, Shkrimtare dhe dramaturge, Zagreb, Kroaci

7o. Jan Cornelius, Shkrimtar dhe përkthyes, Düsseldorf, Gjermani

71. Christian Thanhäuser, Botues, Austri

72. Udo Scheer, shkrimtar, Qendra PEN-Zentrum për shkrimtarët gjermanisht-folës

73. Robert Schwartz, gazetar, Rumani/Gjermani

74. Lutz Rathenow, Autor, I-ngarkuar i landit të Saksonisë për dosjet e Stasit, Gjermani

75. Daniel Rafaelić, Historian dhe Publicist, Zagreb, Kroaci

76. Irmgard Thanhäuser, Aktiviste për të drejtat e njeriut, Austri

77. Dr. Norina Procopan, Studiuese e Gjermanistikës, Konstancë

78. Dr. Rolf Hosfeld, Autor, Historian, Potsdam, Gjermani

79. Daniel Rafaelić, Historian, Publicist, Zagreb, Kroaci

80. Sigrun Reckhaus, Aktiviste e kulturës, Gjermani

81. Jovan Nikolic, Poet, Serbi/Gjermani

82. Marko Pogačar, Poet dhe kritik letrar, Zagreb, Kroaci

83. Marija Karaklajić, Dramaturge, Autore Beograd, Serbi

84. Mascha Dabić, Gazetare dhe Përkthyese, Vjenë, Austri

85. Christian Trippe, Redaktor, Berlin

86. Vilma Filaj-Ballvora, Gazetare dhe Redaktore, Gjermani

87. Martina Bertram, Redaktore, Gjermani

88. Alexander Andreev, Autor dhe përkthyes, Bullgari/Gjermani

89. Zoran Jordanovski, Gazetar, Maqedoni/Gjermani

90. Joachim Röhm, Përkthyes, Stuttgart, Gjermani

91. Ricarda Luthe, Kuratore, Hamburg

92. Gëzim Peshkëpia, ish-i burgosur politik, Tiranë.

93. Lindita Arapi – Boltz, shkrimtare, gazetare, Bon, Gjermani.

94. Agron Tufa, shkrimtar, Drejtor ekzekutiv i ISKK, Tiranë

95. Mark Marku, studiues, pedagog, gazetar, Tiranë

96. Musa Maçi, ish- i burgosur politik, Tiranë

97. Bilal Kola, kryetar i Institutit të Integrimit të ish të Përndjekurve Politikë, Tiranë.

98. Çelo Hoxha, shkrimtar, përkthyes, zv/drejtor i ISKK, Tiranë.

99. Romeo Gurakuqi, studiues, historian, pedagog, Tiranë.

100. Lekë Pervizi, ish- i burgosur dhe i internuar politik, piktor, Bruksel.

102. Sadik Bejko, poet, ish deputet i PD.

103. Çerçiz Loloçi, publicist, shkrimtar.

104. Ibrahim Vasjari, shkrimtar, ish deputet i PD

Iniciatore e iniciativës: Lindita Arapi

Mbështetur nga Instituti për Studimin e Krimeve të Komunizmit, Tiranë.

Pasuri leksikore me pseudonimet e spiunëve shqiptarë