Edison Ypi: Me Kadare në fyt
Edison Ypi
Kockë në fyt, halë në fyt, qelqe në fyt, gozhdë në fyt, brisk në fyt. Këto dhe të tjera si këto janë sende që viktimës i kanë rënë në fyt, i shkaktojnë dhimbje, jetën ia nxijnë. Mirëpo sado dhimbje të shkaktojnë këto sende në fyt, e kanë një derman, e kanë një shërim.
Shkon te një infermier a një kirurg dhe i heq. Dhe dhimbja mbaron. Halli që s’ka të sosur, halli që s’ka kirurg që e ndreq, nuk është kur në fyt si në pus, të bie ndonjë qelqe a ndonjë gozhdë, por kur je bërë vetë shkak që në fyt të ka ngecur Kadare. Atij s’ke ç’i bën. Po të ka ndodhur kjo, nuk ke derman. Do vuash sa vorrit do ia kallxosh. Do përpëlitesh si gjarpër i plagosur përgjithmonë. Derisa të ngordhësh si qen. Të merresh me hajvanë delirantë që gjallojnë e vuajnë me Kadare në fyt, nuk ia vlen, është sikur të luftosh me kërminj, ose të ndeshesh me një lëmsh qurresh, është diçka e pahijshme. Topi me qurre në fjalë janë qenie të dorës së dytë e të tretë mbetur ora nja dyzet vjet të shkuara, janë ca mjeranë që po të merresh me ta, është pikërisht ajo që u mungon, ajo që e kërkojnë me ngulm, ajo që u duhet të ndjehen të gjallë.
Protagonistët e përgojimit të Kadaresë janë një amalgamë gjallesash mendjengushtë që mblidhet e pështillet pafund në një mjedis kaotik anonimiteti me shpresën idiote se shkrimtari i madh është kalaja e fundit që u ka mbetur pa marrë. Shumica çuna, goca, nipër, mbesa, farefis spiunësh ose oficerësh Sigurimi. Mes këtij lëmshi qurresh ka dhe të persekutuar apo të internuar, analfabetë ose injorantë pa asnjë ide rreth artit, poezisë, letërsisë, që i rre menia se vuajtja i ka bërë Artistë. Çka është rrena më e madhe që mund të imagjinohet. Janë thjesht vulëhumbur pa nam e nishan nëpër katakombet e fatit. Nga ata që, për shkak të pamjaftueshmërisë mendore dhe imagjinative, e dinin se vuajtja do vazhdonte përgjithmonë dhe kishin marrë masat të vazhdonin të gjallonin lidhur me zinxhirë. Mirëpo liria erdhi. Dhe erdhi kur nuk e prisnin. Kur mendja nuk ua merrte. Kur as në ëndërr nuk e kishin parë të vinte.
Sipas këtyre budallenjve, për këtë ngutje të tepërt të paparashikuar dhe rrjedhimisht të pafalshme, liria dhe ata që lirinë nuk e lanë të vdesë, por e mbajtën mbi shpinë në hjekë, duhet të përgjigjen, duhet të dënohen. Motoja donkishoteske e hakmarrjes së qurrnajës së horrave në fjalë ndaj individëve të shquar si Kadare është: Shkrimtarin e madh ta ndotim me çdo qurre e me çdo shpifje që na vjen në mendje, me çdo rrenë e çdo intrigë halucinative, deri kur të bëhet e qartë se përderisa shkrimtari i madh s’paska qenë aq i pastër, edhe diktatura s’ka qenë fort e pisët.
Mirëpo meqenëse gjeniu i ka parashikuar të gjitha, kundër artilerisë së qurrave nis më e tmerrshmja e hakmarrjeve, hakmarrja pa kthim, hakmarrja e shkrimtarit. Vetë e thirrët. Vetë u krujtët. Kadare deshët. Kadare keni. Mu në fyt. Me gjithë këpucë, me gjithë lidhëse, rrip mesi, çorape leshi. Pa asnjë mundësi që ndonjë xherah apo kirurg tua shkuli nga fyti. Nuk është e lehtë për qurranjosët me jetu me fyt të blloku me Kadare. Është si me fjet me vdekjen. Si të hash e të pish me agoninë. Me marr frymë me hjekën. S’ke ç’i bën. S’mund të presësh më tepër nga qurranjosët që janë përbindëshat që liria i prodhon pashmangshëm si qyteti plehrat. Të mos e kesh besuar se ka pasur më të fortë dhe më inteligjentë se diktatori, dhe për këtë lajthitje të bësh fajtor shkrimtarin që diktaturën dhe diktatorin i mposhti, është mëkat tepër i madh që duhet vuajtur. Kadare në fyt është sëmundje pa kthim, pa shërim, pa kurim, sado poezi të mësosh përmendësh, sado libra të lëçitësh, sado koncerte të shkosh, sado shpesh të ikësh në Kishë apo Xhami për të rrëfyer e falur mëkatet. Kadare në fyt është një çështje që nuk i përket xhentëlmenave të merren, aq më pak ta zgjidhin.
Është vuajtje e merituar e viktimave të hajvanllëkut, injorancës, shejtanbudallallëkut. Atyre që nuk e dinë, as ide nuk kanë, se arti, artisti, talenti, frymëzimi s’kanë absolutisht asnjë lidhje me diktaturën, demokracinë, spiunllëkun, internimin, pushkatimin, varjen në litar, rrjepjen e lëkurës, shkuarjen në hell. Le të lehin e llomotisin, le të pëllasin e pëlcasin qurranjosat. Kurrë s’kanë për ta mësuar çfarë humnere i ndan me Shkrimtarin e madh. Ata janë aq më të lumtur sa më afër me llumin. Ai është aq më i adhuruar sa më i vetmuar. Për ata, arti është komoditet, rehati, aheng. Për atë, arti është arratisje e vullnetëshme drejt parehatisë. S’ka vend për asnjë iluzion. Fati i qurrnajës me Kadare në fyt është i parathënë. Askush prej qurranjosave lehës nuk është njeri por qen, nuk është poet, por hajdut, nuk është shkrimtar por zagar, nuk është mendimtar por pisanjos.