Astrit Lulushi: Të dy, për t’u admiruar

 

Kush ishte gjeneral romak më i mirë, Jul Cezari apo Scipio Africani? Të dy kanë shumë histori, duke përfshirë disa libra ku flitet për luftrat e tyre.

Cezari kishte një etikë pune legjendare, një aftësi të çuditshme për të ndikuar dhe udhëhequr njerëzit, dhe një njohuri të mprehtë strategjike. Ai ishte në më të mirën e tij, kur i bindte njerëzit e tjerë të pranonin vizionin e tij. Metodat luftarake që mbase përshkruhen më së miri, janë marshimet e vështira që pasohen nga punë e madhe xhenjere që i dhanë atij një avantazh kundër fise gale dhe britane. Cezari udhëhiqej nga bindja dhe butësia. Megjithatë, gjithashtu bëri gabime të përsëritura, duke përfshirë disa beteja ku duhej të kishte humbur, si ajo me Pompeun, afër Durrësit. Ai është në një farë mënyre ideali romak – një njeri që rrëzohej, por gjithmonë ngrihej – dhe e çoi fatin aq larg sa mundi.

Gjeneral dhe burrë shteti, Jul Cezari e ktheu Republikën Romake Republik në Perandori të fuqishme Romake. 15 marsi 44 pes ishte ndoshta data më famëkeqe në të gjithë historinë e lashtë. Diktatori romak 55-vjeçar Gaius Julius Cesar u vra nga një grup senatorësh të pakënaqur.

*

Scipio, shqiptohet Shipio, nga ana taktike, ishte me shkëlqim të veçantë. Megjithëse disa njerëz mendojnë se betejat e veçanta nga gjeneralët e tjerë janë më të mira. Megjithëse ai tregoi një aftësi taktike përtej çdo gjenerali tjetër klasik.

I paparashikueshëm, por në kontroll, Scipio mundi të përshtatej, të kapërcente dhe të luftonte sipas kushteve të tij çdo herë. Scipio ishte në gjendje të krijonte mbështetje, të fitonte zemrat e njerëzve për kauzën e tij dhe t’u bënte përshtypje të huajve. Ai drejtohej nga virtyti personal; aftësia taktike ishte e patejkalueshme dhe njohuritë e tij strategjike ishin të shkëlqyera. Megjithatë Scipio ishte padiskutim arrogant, nganjëherë dukej dembel. Nëse ishte i paprekshëm në fushë beteje dhe i popullarizuar në mesin e atyre që pushtoi, ai kurrë nuk duket se fitoi mbi njerëzit e tij. Mund të quhet me ideal dhe aftësi të pakrahasueshme, por krenaria ishte një e metë tij fatale.

Në çdo fushë beteje, ai thjesht do ta arrinte Cezarin, i cili kishte njohuri të ngjashme strategjike, dhe më shumë gjasa të fitonte aleatë. Ishte energjia, aftësia politike dhe drejtuese që do t’i siguronin Cezarit të shkëlqente në çdo kohë ose rrethanë.

Scipio ka të ngjarë se do të kishte jetuar në errësirë, por fakt ishte se Roma ishte kaq e dëshpëruar sepse Hanibali vazhdonte të vriste gjeneralët e saj më me përvojë. Arritja më e madhe ushtarake e Scipios ishte humbja e Hannibalit në Betejën e Zamës në 202 para erë sonë. Kjo fitore në Afrikë i dha atij epitetin e nderit Africanus, që duhej kuptuar si një pushtues i Afrikës. Ndonëse nga populli romak konsiderohej hero, në radhë të parë për fitoret e tij kundër Kartagjenës, Scipio kishte shumë kundërshtarë, veçanërisht Kato Plakun, i cili e urrente shumë. Në vitin 187 pes, Scipio, ai u gjykua së bashku me vëllain e tij për ryshfet që supozohej se kishin marrë nga mbreti Seleucid Antiochos III gjatë Luftës Romako-Seleukide. I zhgënjyer nga kjo mosmirënjohje, Scipio u largua nga Roma dhe u tërhoq nga jeta publike në vilën e tij në Liternum (Lago Patria) afër Napolit.

Të dy rridhnin nga fillimet e Romës. Scipio ishte me prejardhje etruske. Ai vdiq i dëshpëruar më 183 pes, 53 vjeç. Cezari, që thoshte se rridhe nga Enea, vdiq në vitin 41 pes, 55 vjeç. Të dy janë për t’u admiruar; njëri nderonte Iliadën; tjetri, Aleksandrin e Madh.

Ata janë të famshëm edhe për thëniet që kanë mbetur:

“Përgatitu për luftë, nëse paqja bëhet e patolerueshme.

Jeta është 10% e asaj që më ndodh dhe 90% se si reagoj.

Është budalla ai që thotë se nuk duhet të mendosh, para se të bësh diçka”. Scipio Africanus.

“Erdha, pashë, fitova.

Është më e lehtë të gjesh burra që do të dalin vullnetarë të vdesin, sesa të gjesh ata që janë të gatshëm të durojnë dhimbjen me durim.

Përvoja është mësuesi i të gjitha gjërave.

Nëse duhet të shkelni ligjin, bëjeni për të kapur pushtetin: në të gjitha rastet e tjera respektojeni. Jul Cezari.