Astrit Lulushi: Themelimi

Roma është një nga qytetet më të vjetra në botë, me një të kaluar të gjatë dhe magjepsëse. Historitë e themelimit të saj përziejnë faktin dhe trillimin në një.

Qyteti i plotfuqishëm i Romës ka një histori të gjerë dhe komplekse që përfshin mijëvjeçarë. Për më shumë se 500 vjet Roma ishte qytetërimi i lashtë më i fuqishëm në botë dhe trashëgimia e saj jeton. Sot ajo mbetet një qendër kulturore e zhytur në historitë e së kaluarës sonë.

Por kur u themelua në të vërtetë qyteti i pabesueshëm i Romës?

Origjina e tij e saktë është e mbështjellë me mister dhe intriga, me tregime të pjesë-fakteve, pjesë-fiction të thurura fort së bashku. Pra, për të provuar dhe kuptuar përgjigjen e kësaj pyetjeje, duhet të shohim mitet dhe faktet rreth themelimit të Romës së Lashtë.

Bijtë e Zotit Mars dhe priftëreshës Rhea, Romulus dhe Remus ishin dy djem binjakë jetimë në foshnjëri dhe u lanë të mbyten në lumin Tiber. Të shpëtuar nga Perëndia Tibernus i lumit, ata u vendosën të sigurt në Kodrën Palatine. Një ulkonjë e quajtur Lupa u dha gji foshnjave dhe një qukapik u dha ushqim, duke i mbajtur gjallë për disa ditë të tjera derisa një bari vendas i shpëtoi dhe i rriti si djemtë e tij.

Si të rritur, Romulus dhe Remus ishin thellësisht konkurrues me njëri-tjetrin, por ishte Romulus ai që u dallua, duke vrarë përfundimisht vëllanë e tij Remus në një përpjekje për pushtet. Romulus ndërtoi një mur të fortë rreth Kodrës Palatine dhe ngriti një qeveri të fuqishme, duke vendosur kështu themelet e Romës së Lashtë më 21 prill 753 pes. Romulus madje e quajti qytetin pas vetes, si babai dhe mbreti i tij natyror themelues.

Sipas Virgjilit, Enea themeloi Mbretërinë Romake.

Teksti i lashtë mitik Eneida, i shkruar nga Virgjili në vitin 19 pes, zgjerohet në historinë e themelimit të Romës së Lashtë me një histori të trilluar, pjesë-fakt të luftës, shkatërrimit dhe fuqisë. Ai tregon historinë e princit trojan Eneas, i cili erdhi në Itali dhe vendosi linjën e gjakut mbretëror që do të çonte në lindjen e Romulus dhe Remus. Sipas Virgjilit, djali i Eneas, Ascanius, themeloi qytetin e lashtë latin të Alba Longa, afër vendit ku Roma u themelua përfundimisht nga Romulus. Roma përfundimisht mori përsipër dhe zëvendësoi Alba Longa si qyteti dominues i zonës.

Megjithëse historia e Romulus dhe Remus bazohet kryesisht në mite, arkeologët kanë gjetur prova se një vendbanim i hershëm ekzistonte në të vërtetë në kodrat Palatine të Romës rreth vitit 750 pes. Ata zbuluan një sërë kasollesh të epokës së gurit dhe qeramikë që sugjerojnë shenja të qytetërimit të hershëm. Çuditërisht, datat e vendbanimit përputhen me ato në legjendën e Romulus dhe Remus, duke sugjeruar se mund të ketë disa të vërteta në përrallë (por pjesa për ujkun dhe qukapikun nuk ka gjasa të jetë e vërtetë). Një nga ndërtesat më të famshme nga ky vend është Casa Romuli (Kasollja e Romulusit), ku mbreti Romulus mund të ketë jetuar dikur.

Me kalimin e kohës, banorët e Kodrës Palatine u zhvendosën jashtë në zonat përreth, ku lulëzoi qyteti më i madh i Romës. Këtu ata gjetën se ishte i përshtatshëm për një vendbanim, me një klimë të ngrohtë, një lumë që të çon në det dhe tregti, dhe një varg të gjerë malor që mund ta ruante atë nga ndërhyrje dhe sulme. Në vitin 616 pes mbretërit etruskë morën Romën e hershme, por ata u rrëzuan në vitin 509 pes, që është koha kur filloi Republika Romake. Republika Romake u bë e plotfuqishme dhe e fuqishme gjatë shekujve, e udhëhequr nga një seri egomaniakësh të etur për pushtet, të cilët luftuan gjatë dhe fort për të zgjeruar madhësinë e kufijve të saj – Jul Cezari është ndoshta më i famshmi. Ishte pasardhësi i Cezarit, Augusti, ai që e transformoi Romën nga një republikë në një perandori të pamasë, e cila vazhdoi të rritet dhe të rritet, dhe pjesa tjetër, siç thonë, është histori.

Augusti, gjithashtu, mbajti me pagesë Virgjilin për të shkruar Eneidë. Pas 10 vjetësh, duke shkruar mesatarisht nga 3 vargje në ditë, më 19 pes, në prag të vdekjes,Virgjili la amanet që Eneida, e papërfunduar, të digjej. Augusti nuk e pranoi këtë dëshirë të fundit dhe poema u botua po atë vit.