Astrit Lulushi: Exëgjëza

Disa e dinë se mosha e tokës është llogaritur rreth 7000 vjet, por kurrë nuk kanë marrë mundimin të pyesni se nga vjen kjo shifër. Nuk është sekret.

Në vitin 1650, James Ussher, një kryepeshkop dhe profesor në Trinity College në Dublin, shtoi moshat e të gjithë personazheve në Bibël dhe njoftoi se toka u krijua në “hyrjen e natës që i paraprin ditës së 23 tetorit të vitit 4004 pes”.

Duket se nuk dihej shumë për arkeologjinë në Dublinin e shekullit të 17-të, dhe thënia e tij ka hyrë disi e padiskutueshëm në vetëdijen e shumë të krishterëve. Sipas standardeve jashtëzakonisht të kufizuara të atyre ditëve të para-Iluminizmit, puna e Ussherit ishte “dijetare”. Ai bëri shumë punë në grumbullimin e të dhënave nga më të ndryshme

Disa vite më parë në Kolorado turistët po vizitonim Kopshtin e Zotave. Shumë shpejt u shfaq një familje me fëmijët të shkolluar në shtëpi. Ata po shikonin tabelat përreth zonës që shpjegonin prejardhjen e Botës, kur njëra nga vajzat iu drejtua nënës së saj dhe tha me një zë të dridhur e plot lot: “Mami, pse thonë se toka është miliarda vjet e vjetër, kur Bibla thotë se është 7000 vjeç”? Përgjigja e mamasë ishte: “Ata nuk e dinë shumë mirë Biblën e tyre”.

I gjithë koncepti i fesë është i pakuptimtë, ka më shumë vrima se një djathë zviceran. Por nëse e hiqni Zotin nga ekuacioni, atëherë duhet të kënaqemi me përplasjet e rastësishme të grimcave që formohen në elementët bazë për të mbështetur jetën. Cilat janë shanset matematikore për këtë? Pothuajse zero.

Në fakt, shtimi i famshëm i moshave dhe datave nga Ussher ishte për të shjeguar një kronologji. Ussher besonte se e gjithë historia e Universit përbëhej nga shtatë “Ditë të Mëdha” secila i përbërë nga saktësisht nga 1000 vjet. Kanë qenë 2000 vjet nga Adami te Abrahami, 2000 nga Abrahami te Jezusi (të ndarë saktësisht nga ndërtimi i Tempullit të Solomonit në 1004 pes).

Do të kishte 2000 vjet midis Ardhjes së Parë dhe të Dytë, dhe më pas 1000 vjet të sundimit të Jezusit në Tokë, siç është parathënë në Zbulesë.

Për një peshkop irlandez të shekullit të 17-të, kjo ishte një vepër mbresëlënëse e studimeve letrare. Ussher u mbështet në një shumëllojshmëri të gjerë të historisë biblike, apokrife dhe klasike. Ai dinte për gabimin e Dionysius Exiguus në vitin e lindjes së Krishtit, kështu që vendosi lindjen e Krishtit në vitin 4 pes (dhe arrit në përfundimin se Abrahami lindi në vitin 2004 pes, dhe Adami në 4004 pes). Ai mori datat e vdekjes dhe vdekjes së Cezarit, Aleksandrit, dhe e datoi shkatërrimin e Tempullit të Solomonit në vitin 588 pes (studimi modern e vendos atë në 587 pes).

Pra, një numër datash u fiksuan shumë përpara se Ussher të ulej për të shkruar për të gjetur arësyen për ato besime apriori. Për shembull, ai caktoi datën e Përmbytjes në 2391 para Krishtit. Por injoroi me lehtësi të dhënat që kundërshtonin kronologjinë e tij, kur jep gjatësinë e çrregullt të brezave nga Abrahamisë te David te Jezusi.

Ky lloj studimi, nxjerri edhe përfundimin në lidhje me Biblën, duke lexuar diçka në një tekst që nuk është aty.

Metoda legjitime e studimit të Biblës është “eksegjeza”, pasardhëse i termit paragrek ‘exēgeisthai’ – për t’iu referuar shpjegimit të shkrimeve që nga fillimi i shekullit të 17-të.