Astrit Lulushi: Nata e 12-të

Iliria ishte një tjetër emër për Shqipërinë në lashtësi. Megjithatë, në dramat e Shekspirit, Iliria është imagjinare, përveç emrit.

Shekspiri e zgjodhi Ilirinë si mjedis për shfaqjen e tij për një sërë arsyesh. Një nga këto arsye ishte natyra ekzotike dhe e largët e një vendi ku çdo gjë mund të ndodhë. Në shfaqje përmendet se iliria është vendosur në bregun e detit Adriatik. Ndonëse Shekspiri shpiku gjithçka për largimin nga emri, Iliria ishte një vend i vërtetë historik.

Sot, vendi nuk ekziston më me atë emër. ‘Illyria’ është një nga një sërë nofkash që i janë vënë Shqipërisë në antikitet. Shqipëria, e ulur në brigjet e detit Adriatik në një hartë të vërtetë, ndan vetëm një vend dhe një emër me mjedisin imagjinar të Shekspirit.

Audienca e Shekspirit do të kishte njohur shumë pak nga Iliria historike, në mos asgjë, nëse Shekspiri nuk do të kishte shkruar dramën. Veç kësaj, vende si Greqia, me të cilën Iliria e vërtetë kishte qenë shumë afër, dhe tokat bregdetare shpesh përdoreshin në shfaqje për të përfaqësuar vende të pazakonta ku ndodhnin gjëra tradicionalisht të papranueshme.

Iliria në Natën e Dymbëdhjetë të Shekspirit është një tokë në dukje magjike në brigjet e detit Adriatik, ku fisnikët sillen si njerëz të thjeshtë dhe asgjë nuk është ashtu siç duket. Në Ilirinë e Shekspirit, gratë vishen të maskuara për mbrojtje dhe fisnikët pinë, festojnë dhe zhyten në dashuri me njerëzit e thjeshtë. Toka e Ilirisë në dramën e Shekspirit është e kundërta e karakterizimit të tij për Londrën. Nëse Londra është një vend i ligjit të ngurtë në shumicën e dramave të tij, Iliria ekziston jashtë ligjit dhe strukturës së përmendur. Vendosja e saj në bregdet është një manifestim fizik i ekzistencës së të jashtëligjshmes. Shekspiri përmend emrin ‘Illyria’ në dramën e tij historike Henri VI, Pjesa II. Në këtë shfaqje Iliria njihet për pirateri.

Një arsye e sugjeruar pse Shekspiri kishte përdorur emrin ‘Illyria’ sillet rreth misterit të vendit të vërtetë. Shumë njerëz të kohës së Shekspirit do ta kishin dëgjuar emrin ‘Illyria’ por jo për sa i përket përshkrimit apo historisë së vendit. Për shkak se Iliria e vërtetë ishte e rrethuar nga kaq shumë frikë dhe mister, Shekspiri krijoi në mënyrë efektive histori dhe reputacion për vendin. Një audiencë do të pranonte pothuajse çdo gjë që thuhej për Ilirinë, sepse Shekspiri e kishte krijuar.

Illyria përfaqëson një arratisje nga jeta reale e personazhit kryesor, Violës, dhe vëllait të saj, Sebastian. Të dy mbërrijnë në bregdetin e Ilirisë pas mbytjes së anijes, duke hyrë në terrenin e ashpër të shoqërisë. Iliria ishte në një gjendje të trazuar në fillim të shfaqjes dhe natyra e saj e sajuar e lejon Shekspirin të thyejë rregullat e dekorit, dashurisë, madje edhe përvojës njerëzore për hir të komedisë.

Iliria e jetës reale nga e cila Shekspiri kishte marrë emrin për shfqjen e tij ishte Shqipëria e lashtë. Shekspiri përfitoi nga enigma që Iliria përfaqësonte për publikun e tij dhe e përdori emrin në dy nga dramat e tij për të përfaqësuar vende me rregulla magjike ose paligje, ku mund të bëje ç’të doje; ndryshe nga vendi i tij, Angia, ku sundonte ligji.