Astrit Lulushi: Bibla

Dhe nga Dhiata e re kemi:
“E kapi fëmijën për dore dhe i tha: “Talitha kum!” Tata tha: zgjohu.
(Marku 5:41)
Ta = baba (Zoti); kum = gjum

Kur Moisiu shkoi në mal, pyeti Zotin: “Më falni, me kë po flas”? Zëri, Zeus (Zoti) i thotë: “Unë jam ashtu siç jam”.
Është një lloj mospërgjigjeje, sikur Zoti thoshte: “Këtë e di unë se kush jam”. Megjithatë, brenda një fjalie, entiteti iu referua vetes duke përdorur emrin Jahveh. Ai e filloi dialogun e tij me Moisiun duke thënë: “Thuaju atyre: Jam unë që ju ka dërguar”, paraardhësit të kanë dërguar tek ata.
Fjalët lakonike “Unë jam” janë pasqyrë e mëtejshme për identitetin e këtij Jahveh misterioz. Ky ishte përkthimi në greqisht i Kanunit hebraik që u përdor nga Jezusi  në aramaik “Unë jam, qenia më ka dërguar tek ju” Kjo na kthen te pyetja se çfarë lloj “qenieje” mund të jetë Zoti. Në fakt, ka një sërë tekstesh biblike që i përgjigjen pikërisht kësaj pyetjeje. Zoti e sheh veten si një nga të Fuqishmit. A është ai një shpirt që mund të zhvendoset sa hap e mbyll sytë? A është ai i madh dhe i tmerrshëm si Behemothi në librin e Jobit? A është një humanoid me të cilin Abrahami dhe Sara ndërvepruan në Zanafillë? Një e dhënë mund të gjendet në shkronjat e tetragramit, YHWH, jo emër, por pohim “UNJM” (Unë Jam), që nuk dihet sesi fillimisht u shqiptua. Në transliterimin origjinal të tingujve, kemi vetëm katër bashkëtingëlloret. Megjithatë, janë të mjaftueshme për t’i vendosur rrëfimet e Jahweh brenda një familjeje globale historish, të cilat hedhin dritë shumë të ndryshme mbi atë që mund të kenë qenë rrëfimet përpara se të bëheshin histori për Zotin.
Ndërsa gjuhët evoluojnë me shekuj, tingujt ndryshojnë. Një model i njohur ndryshimi është procesi i zbutjes së zërit. Me kalimin e kohës, tingujt e fortë zbuten: t bëhet ts dhe d; sd bëhet dz; zb bëhet bv; v bëhet wk dhe ch (si në liqenin skocez Loch), ose në gjermanishten acht që u bë ah, Është ai progresion i fundit që lidhet me YHWH. Në semitishten proto-veriperëndimore, paraardhësi gjuhësor i hebraishtes moderne, tingulli ‘h’ u vokalizua krejt ndryshe. Në vend të fërkimit pothuajse të heshtur që është sot, një fërkim më i fortë u krijua – një tingull ‘ch’ më tej u bë ‘k’. Rëndësia e kësaj historie është se në mbarë botën, kulturat e lashta indigjene tregojnë histori të një kohë kur qeniet njerëzore qeveriseshin nga qenie të mbifuqishme që nuk ishin njerëzore. Ato kishin lëkurë të fortë si armaturë, kishin bisht dhe disa prej tyre kishin pupla. Fryma e tyre mund të ndizej dhe të përdorej si armë. Të gjitha ata, ne sot, i quajmë dragua.
Shumë nga këto qenie misterioze mbajnë ‘k’ ose ‘ch’ në emrat e tyre. Kukulkan, Ququmatz, Quetzalcoatl qeverisnin popujt Mayan, Toltec dhe Aztec të Mesoamerikës së lashtë. Coca sundoi mbi shoqërinë njerëzore në Portugali dhe Spanjë; Ikyuchu sundoi mbi Japoni, dhe Kyucedra sundoi mbi Europën juglindore. Kholkhis sundoi mbi Gjeorgjinë. Draig Coch sundonte mbi popullin e Uellsit. Akhekh ishte i Fuqishmi i Egjiptit. A mundet që këta emra, nga grupe të ndryshme gjuhësore në mbarë botën, të mbajnë kujtimin e të njëjtit tingull? A përfaqësojnë ato një kujtesë stërgjyshore se si tingëllonin këto qenie misterioze që i takuan për herë të parë në të kaluarën e thellë? A mund të jetë ‘ch’ një jehonë e tingullit gërryes të frymës së tyre teksa afroheshin? Mendoni për të gjithë filmat horror që keni parë, në të cilët është ch-ch e frymës ngulçuese ajo që tregon së pari se përbindëshi është duke u fshehur në hije.
Joshua, udhëheqësi i popullit të Izraelit, pasuesi i Moisiut, mbajti një fjalim në Sikem në Jordaninë e sotme. “Skemi” ishte një vend që s’kishte asgjë me rëndësi të madhe për fiset e Izraelit. Por u bë vendi ku Abrahami dhe Izraeli (i njohur ndryshe si Jakobi) të dy ndërtuan tempuj madhështor. Është këtu që Joshua mblodhi njerëzit për të dëgjuar fjalimin e tij historik. Duke u mbështetur në të gjithë fuqinë e tij retorike, Joshua i bër thirrje turmës së mbledhur të zgjedhë se kujt do t’i shërbejnë. Duke ditur emrat e të fuqishmve të Egjiptit, ne kuptojmë se Joshua u kërkoi njerëzve të zgjedhin nëse do t’i shërbejnë Sekujve të Egjiptit apo Kushtëve të Izraelit. Ngjashmëria e dy emrave është e habitshme. Kjo ngjashmëri e bën edhe më të qartë se Joshua paraqeti Achech të Egjiptit dhe Yachwech të Izraelit si homologë të drejtpërdrejtë dhe të saktë. Të dy duhet të shërbehen në të njëjtën mënyrë dhe janë të njëjtit lloj entiteti.