Ilmi Kasemi: ISAIA DHE HASANI

Lindi në mëngjesin e 26 dhjetorit, pas mesnatës së njëzet e pesës, jo në Betlehem, por në Patos.

Prindërit nga Çamëria gjetën strehë në zonën kodrinore të Fierit, pas etnocidit të ndodhur në fundin e Luftës së Dytë Botërore, nga paramilitarë e militarë, karagunë, karalëkurë dhe karashpirt, ku e zeza e makabriteteve iu faturua Napolonit, gjeneralit të gjuetisë së të bardhëve, racës më të vjetër të palcës pellazgjike.

Ia faturuan një monarkofashisti dhe monarkët e tjerë jo fashistë, fërkuan duart.

Ashtu në mizerabilizet ata u bashkuan e u martuan, pa pajë e prikë, pa dasëm e muzikë, edhe pse nga Janina kishin ardhur, sazexhinjtë ezmerë e një pjesë u vendos në Levan. Kësisoj çamë albanofonë, hebrej dhe xingarë morën arratinë dhe kjo ndodhi sipas modelit nazist, por pa gas, dmth jo me mjete krematoriumi.

Të refuzuar dhe me status emigranti, të palegalizuar pa pasaporta, të martuar pa celebrime e notifikime, krijuan familjen pas tre vitesh.

Krijimi i familjes merr formë kur lind fëmija i parë. Pas shumë thashethemesh, frikërash e pasigurish nga parlamenti femëror, sidomos ai i fisit të burrit, nga vonesa trevjeçare, pra më në fund nusa e Çecit, që nuk bënte fëmijë, lindi djalë, por nuk u ndal, se bëri dhe gjashtë të tjerë deri tek unë i fundit.

Lindi një djalë si azgan, i madh e i shëndetshëm, aq sa Babahoxha vetë u detyrua nga rrethanat dhe opinioni, ta quajnë Hasan, sipas inercisë së makinës otomane.

Xhixhua ishte më i madhi ndër tre vëllezërit e mbetur nga egili, por Babahoxha ishte vëllai i dytë i babait, i shkolluari dhe më i dituri ndër ta, andaj për çdo vendim familjar ai kishte skeptrin. Njihte gluhollogjinë orientale, persisht, arabisht, turqisht, natyrisht edhe gjuhën e oksidentit të orientit greqishten. Hoxhllëkun këtej lumit Vjosë, në brigjet e Semanit dhe Gjanicës, pas emigrimit nuk e aplikoi më. Sarrekun e kish hequr në kohën e tragjedisë.

Në vitin 1967 i thanë që të mos merrej më me fenë, por përgjigja e tij qe:

Më shikoni gjë që jam me sarrek? Unë ka vite që rri me qylaf dhe kështu jam si gjithë vëllazëria dhe tjetra unë s’kam shtëpi, jo të kemë xhami.

Këto i mbaj mend kur isha i vogël, kur shkoja e rrija me javë në verë, tek xhixhobabahoxha, në Fier, lart në kodrinë, që sot e quajnë Kuzçama.

Kështu qe tradita e dikurshme familjare, nipat rrinin si në shtëpinë e tyre, tek xhixhot dhe dajkot.

M’i thoshte tek minderi me dhoga, pranë dritares, ku dukeshin ditën kodrinat e Cakranit. Grinte duhan me një thikë të gjerë si një copë kose dhe unë e shikoja dhe e dëgjoja në historitë që i tregonte gjithmonë me humor. Dridhnim të dy cingarot që ai i mbante në një kuti të madhe prej teneqeje, me të njëjtën ngjyrë dhe trashësi, si të thikës.

Ishte ai që iu vinte emrat pothuajse të gjithëve.

Kur lindi burazeri i madh, e quajta Hasan, se lindi si azgan, djalë i shëndetshëm, por jo vetëm për këtë. Më përpara lindi djali im i parë dhe i vetmi ndër pesë vashëzat, Isai dhe doja që edhe djali i parë i Çecit, burazeri të vogël të quhej Isa, por nuk shkonte. Kjo dëshirë mu plotësua tek ti…

Atëherë unë nuk dija ç’ishte kriptonomia.

As nuk kuptoja orientalitetin e emrave tanë, deri tek unë i viti ’60, të shek XX.

Por më vonë e kuptova kur Babahoxha, jo vetëm që kish hequr sarrekun, por edhe atë pjesë të qullët pesëqind vjeçare, që lundronte në trurin e tij, sepse dy djemtë e Isait, djalit të parëlindur, dy nipat e tij, i quajti Ilir dhe Alban.

Ky qe Babahoxha që të quajti Hasan, o burazeri im i madh, pasi u linde në dimrin e ftohtë të vitit 1947.

Ke qenë gjithmon i madh, në trup dhe shpirt.

Për mua sidomos ke qenë vërtet i madh, sepse unë u linda dymbëdhjetë vjet pas teje.

Të mbaj mend kur fillova të njoh dhe perceptoj, çdo të thotë vëlla.

Por kur unë perceptoja vërtet, isha dymbëdhjetë ndërsa ti njëzetekatër.

Gjithmonë të kam pasur frikë edhe tani që po shkruaj edhe pse s’mbaj mend të më kesh rrahur ndonjëherë. Kjo mund të jetë dhe merita e frikës, që unë nuk kam gabuar.

Edhe patentën e makinës e mora në një tjetër autoshkollë, jo tek e jotja sepse rreptësia jote, ka qenë e papërballueshme për mua.

Fraza jote: Edhe kur shkon në hale duhet të ndezësh sinjalin, ishte e vështirë për mua, por më tepër kaçavidet që mbaje në dorë dhe jua ngulje në kofshë kursantëve kur nuk të dëgjonin, sidomos burazerëve, ishte alipashiane.

Edhe sot kur të urova me celular që në saba, mu gërllose, kur të thashë se më duhet një foto e jote kur ke qenë në Miçigan, se do shkruaj një dedikim për ty.

Më the jo, mos u merr me mua.

Ja me kaq, më urove dhe hajde merr verën dhe ndonjë copë mish për Vitin e Ri.

Por tani ti, burazer, këtej e tutje, duhet të më kesh frikë mua.

Nuk mbaj mend, siç të thashë, të më kesh rrahur ndonjëherë, por rrahja jote verbale është proverbiale. E di pse?

Sepse në familjen tonë ke qenë njeriu më i fortë dhe garanti i mbarëvajtjes sonë, i motrave dhe vëllezërve të tu. I nanës e babait tonë. Kur përmendej emri yt dikur, atje në katundin e vetmuar tek ura e Mifolit, “trimat” e bënin shurrën në brekë.

Ke qenë dhe je i gjatë, i fortë, i sertë, i egër, i ditur dhe i tmerrshëm në ligj-ollogji.

Cilido, kudo dhe kurdoherë humbjen para teje e ka pasur të sigurtë. I ngjan Pirros së Epirit.

Por ti nuk kërkove asnjëherë lëvdata, sepse i ke quajtur burrka.

Sepse i linde si në Betlehem.

Babai dhe nëna u regjistruan pas gjashtë vitesh, në gjendjen civile, të shtetit londinez ku jemi sot, më 1953.

Bëre vetëm shtatë klasë shkollë, se aq ishte fillorja në të cilën e fillove më 1954, tashmë si shtetas. Më pas nuk mund të hyje në gjimnaz, se quhej shkollë me të drejtë studimi, të drejtë që e kishte pronë ai që të detyronte, shteti me një fjalë, ndërsa me dy fjalë shteti monokratik dhe tre fjalë duan kohë për t’u thënë, por s’është momenti.

Punove deri sa shkove ushtar dhe atje për fat u bëre shofer. Pra ti u bëre me një profesion në ushtri, jo në shkollë.

Asokohe kishte shumë pak makina dhe për rrjedhojë shumë pak shoferë.

Tingëllonte emri ‘shofer’ në ato kohë, pa u elektrifikuar vendi.

Por nëse do të jepej e drejta e studimit, ti do ishe i pamëshirshëm me dijen e asaj kohe.

Ke lexuar aq sa bukë kanë ngrënë historianët tanë të partive tona. I rreptë në histori dhe gjeografi. Pa shëtitur botën e njeh gjeografinë e çdo copi dheu e guri të globit.

Kohën dhe ideologjinë statale nuk e ke pasur aleate. Pas teje u lirua pak dhe ne u shkolluam, me parimin: një po, një jo.

Por me që ti ishe i pari që filloi me “jo”, mua të voglit dhe të fundit, më ra “po”.

Kështu qe ajo kohë, me rradhë, si për bukë dhe për dije.

Nuk të dhanë të drejtën e studimit, por të drejtën e gjykimit e ke pasur vetë në dorë.

Tani në pension, mbi kodrën e bukur që sheh detin Adriatik, ke bërë shtëpinë.

Jeton si zotni por me një ndryshim, se punët i bën vetë. Kurrë s’e ke duruar njeriun, nën vete, punëtorin tënd por edhe atë mbi vete s’bëhet fjalë, padronin tënd.

Pavarësia është tipari yt.

Ti ke bërë shumë rrugë, madje deri në Amerikë. Atje punove dhe e arrite atë mikroëndrrën, e kamionit më të madh të mundshëm. E doje që kur ishe në moshën e kësaj fotografie me syze, që nipi yt Pirro ta ka shndërruar nga bardh e zi, me ngjyra duke aplikuar Ai-në “inteligjencën artificiale”, por unë do t’i vendos të dyja.

Por ti doje realizimin e ëndrrës së madhe.

Atë e ke arritur me ne, njerëzit e familjes tënde, por edhe me të gjithë ata miq e shokë që ke pasur gjithmonë pranë me pastërtinë e shpirtit. Na ke mundur të gjithëve me kulturën tënde historike, por monokracia, sovrania e rradhëve, të detyroi të shikosh kolegët imagjinarë, historianë, juristë, gjeneralë e politikanë në televizor.

Edhe kur monokracia e kuptoi se ti ishe gjigand edhe në kulturën automobilistike, nuk të pranoi për “Shumaker”, sepse ishe me biografi eterike, ishe djalë i një babai që kish ardhur dikur nga duki larg, nga rrënja aksiale e pellasgjisë.

Thuhej dikur, që një kamion kishte dy shoferë, ndërsa për ty thoshin se ishe shofer i dy kamionëve njëkohësisht.

I merrje të dy dhe ngjiteshe në mal, i zbrisje të dy nga mali me borë.

Janë shumë bëmat e tua, por më lerë të kujtoj vetëm tre që kanë të bëjnë me ujin.

Kur doli Vjosa dhe Mifoli u bë si Venecia, ti ishe i ri dhe u bëre garant ditë e natë, për jetët e shumë njerëzve dhe shtëpive, kafshëve dhe stallave, të cilët po i merte lumi.

Atëhere monokracia nuk merrej me gjëra të vogla, s’kishte forca të ndërhyrjes emergjente si sot, sepse qe viti 1972.

Por dy të tjerat kanë të bëjnë po me shpëtim jete, e para kur motra e vogël, ra në pus.

Zbrite në abisin e thellë dhe të errët dhe e nxore motrën gjallë.

Ndërsa tjetra kur po laheshit në lum.

Vëllai kish hyrë megjithë berret në ujë, ndërsa berreta lundronte, ai kish prekur fundin e argjilës dhe rërës.

Hyre thellë dhe e ngrite lart tët vëlla, i dhe frymë si dhe motrës.

Ç’duhet të bëjë më shumë në këtë jetë njeriu, o vëllai im i madh!

Jetë të gjatë o shpëtimtar, që nuk more dot shumë gjëra që i meritoje në jetën tënde.

Por vetëm këto të fundit që të thashë mjaftojnë për të pasur emrin e shpëtimtarit, Isaia.

Edhe njëqind dhe gëzuar për ty dhe familjen tënde të mrekullueshme, me nipa e mbesa, Taulanti, Aroni, Noara deri tek Priami, nipi më i vogël, që kishte ditlindjen një javë para teje.

Burazer:

Ti nuk deshe që unë të shkruaja dhe e kuptoj psenë. Por ti e di që unë gjithë gjërat i kam bërë pa leje. Sidomos ato ekzistencialet, të domosdoshmet dhe të mirat sidomos, të cilat gjithmonë kërcënohen nga xhelozia e së keqes, lejedhënses sovrane frikacake dhe të ligë, që bën jetën “me letra” në tokën tonë të bukur.

Dhe më the jo.

Sepse kurrë nuk i ke dashur burrkat.

Sepse burrëria jote është emblematike.

Sepse burrat nuk mburren.

Dhe të thashë po.

Sepse për ty duhen volume, jo këto drrudhet e shkruara nga unë në facebook.

Dhe shkrova këtë dedikim për historinë tënde dhe tonën.

Sepse ajo duhet shkruar.

Gjithsesi më lejo si më i vogli, të të them se përveç shpëtimit fizik të jetëve që thashë më lart, ke qenë vërtet garanti psikologjik dhe fizik i nanës dhe motrave dhe mbi të gjithë i babait, që iu bëre krah në një epokë të errët, tek Ura Mifolit.