Odise Kote: KUMBULLA E KUQE

Pas qelqeve, shndritja e qirinjve prej dylli që ruanin trupin e meitit, dallohej që larg. Lutjet e përgjumura të grave pasi u torrën hollë e hollë nëpër psherëtima e pandehma, u përzien me grinë e argjendë të agut dhe tingujt e këmbanave. Ndonëse qyteti ishte akoma i përgjumur, mëngjesi po zbriste i agullt mbi tokë me një varg të gjatë pikpyetjesh të ngulura në shpinë të njeriut.

Kush ishte meiti i panjohur dhe si u strehua ai në kishën vjetrane të Shën Mërisë? Meshtari Stefan Gjikniko nuk e kujton dot akoma kush e solli trupin në kishë. As kush i lau gjakun me ujë të bekuar, kush e veshi me tunikën e bardhë gjer në kërci të këmbëve, qëndisur me fije ari përanash dhe kush i kreu shërbesat e zotit. Prej cilit krah të kishës e sollën, nga ana e poshtme apo sipër? Krahu i poshtëm është një rrëpirë gjatoshe me qipariza të ngulur si heshta në tokën e fortë. Pemët e larta qarkojnë ballin e kishës duke e zhytur atë në një botë gjelbërimi pa moshë e kohë. Lianet e sarmaçet varen nëpër muret, ndërkohë që në degët e nderura të pemëve strehohen si në një koloni dhjetëra foleza zogjsh. Nga sipër, mbi kishë, zbret një sokak hollak që nis prej kështjellës mijëravjeçare, me ngrehina dy e tri katëshe, me harqe të ngushtë, të lartë, qemere elegante, sofate e porta, të gjitha gdhendur me shenja guri që të kujtojnë perënditë antike. Nga ana e pasme e ngrehinave shtrihen varg, njëri pas tjetrit bashtinat e brishta, kopështijet me pemë frutore që zbresin dhe ato në rrëpirë të tokës për të humbur gjurmët përfundimisht në një përrua plot ujëra dëbore që rrjedhin e bredhin nga të thellat e malti përmbi.

Meshtari, një burrë trembalan, i pasigurt dhe që përherë shikon të tjerët kur flet, për të mësuar nëse ka bërë diçka gabim a mos ka thënë ndonjë gjë që s’duhej ta thoshte, nuk di të thotë se prej cilit krah e sollën meitin. Kujton vetëm varganin e grave që luteshin mbi të, teksa meiti qëndronte i shtrirë mbi një savan prej druri, të rrethuar nga të gjitha anët me dafina e lule gjithfarësh. Në fund të natës, gratë po luteshin me pëshpërima të shuara. Fytyrat e tyre nuk i kishte prekur ende drita e agimit, kur në sallën e madhe të liturgjisë u dëgjua pëshpërima: Më në fund e solli kokën. Dhe ishte fjala për prokurorin e qarkut Yzeir Dalanxhia. Këpucët me proka kërcitën çik, çik, çik mbi rrasat e holla të shtrojeve të gurit. Apostujt, ëngjëjt dhe shërbëtorët e pikturuar të kupolës lart, mërmëritën a u drodhën dhe sikur lëvizën prej vendit. Zëvendësuan pozicionet apo çfarë? Mos ndoshta ndonjëri syresh u ngjit sipër në qiell për të çuar lajm? Nuk u kuptua asgjë. Graria u shty tutje dhe meiti mbeti fare vetëm, në mëshirë të fatit. Meiti ishte trupgjatë, flokëzi skorë, vetulla të dendura, me lëkurë bardhane si gur i bardhë pusi. Lëkurëlëmuar me ca damarë të alltë midis. Shihej fare qartë që e kishin qëlluar vetëm me një plumb. Plumbi i kishte kaluar mespërmes mjekrës së gjerë duke dalë pastaj në qafë e përtej. Plaga e kuqe në mes të mjekrës ngjante si nishan i pikturuar, i stisur.

Hetuesi Yzeir erdhi qark meitit disa herë, për të pikasur diç të hollë, gjurmë a detaj që vartësve të tij me siguri u kishte shpëtuar. Syri i tij i madh, i vëngërt, ishte ngulur në çdo milimetër të trupit të tij. Ishte ngulur mbi çdo fytyrë gruaje, në mendjet e frikën e tyre. Ecte ngadalë dhe prokat e këpucëve të zeza sikur nguleshin mbi rrasat e gurit.

“E paska marrë plumbin ballë për ballë, nga afër – i shkrepi aty për aty instikti. Madje nga fare afër. Hëm. Domethënë me dikë qenka grindur, e ka shkelur në kallo apo mos ndoshta i ka vënë brirët dhe fap, i erdhi ora. Ora e ndëshkimit për mëkatin. Po me kë qenka grindur? Kush është ky njeri dhe përse gratë janë mbledhur dhe vajtojnë një të panjohur? C’ishte ky fatzi që endej sokakëve të vitit të mbrapshtë, në qytet’thin e marrosur ku njerëzit luajnë me armët e zjarrit si me lodra fëmijësh”?

Këtë erdhi të zbulonte prokurori Yzeir, aty, në mes lotëve të padukshëm, të tretur si mjegulla gri, mjegulla që retë e atij mëngjesi të 13 marsit 1997 kërkonin ti tërhiqnin përmbi pemët e larta e t’i çonin sipër në qiell. “Domethënë ti s’mund të thuash nga cili krah hyri në kishë viktima? – iu drejtua befas meshtarit Stefan. As sa ishte ora. Madje as kush e solli? Apo jo”?

Meshtari u mbyt. U afrua. Bëri shpejt e shpejt kryqin. Tre herë. “Më falni. Unë – dhe lotët i rrodhën çurg – unë… unë isha në qelën sipër. I thashë atij oficerit që erdhi natën… i thashë. Dëgjova zhurmë dhe zbrita. Unë…unë… pastaj… Nuk mund ta lija meitin e sjellë nga rruga ashtu në mes. Eshtë mëkat. Unë …”.

“Po derën, derën e kishës hapur e lini natën”? – pyeti tinëz prokurori Yzeir që e dinte se përgjigjia e vërtetë dhe jo e kundërta, mund të shpjegonte diçka, të paktën një pjesë të enigmës.

“Dera e zotit rri gjithnjë çelur – belbëzoi gjithë frikë meshtari”. Dhe kishte të drejtë. Sytë e prokurorit Yzeir u bënë dimër. Shtrëngatë. Furtunë. “Unë… unë…” – nuk mundi të vazhdojë më tej belbëzimin meshtari. Bashkoi krahët me njëri tjetrin, u mbështet në kolonën e kryqëzimit dhe priti me sy të mbyllur goditjen fatale. E ndjente që ishte e kotë të rrëfente gjëra të tjera. Prokurori Yzeir nuk besonte asgjë, madje as kinse dhe me siguri kishte për ta mbërthyer. Për çudinë e meshtarit, prokurori Yzeir nuk i zhdrivilloi pyetjet, as u kthye mbrapsht për ta shtënë në grackë. Nisi të ecë sërish qark meitit. Dukej sikur ajo e ecur u thoshte të gjithëve, sidomos grave: Nuk kam pse nxitohem! Unë kam durim. Ju e dini! Historitë një ditë do të zbardhen vetvetiu. Nesër, pasnesër, një ditë më pas, do të zbuloj të vërtetën! Kam ardhur për të bërë atë që duhet bërë! Ah, kështu qenka puna? – dhe meshtari lëshoi krahët si dy degë peme të prera. Deri atëherë dhe unë do të kem kohën time. Iu ngroh disi shpirti i mardhur. Dhe unë do bëj atë që duhet bërë! Do të kem doemos kohën e mjaftueshme për të marrë masat e mia. Ngriti kokën shugane dhe sytë dalluan menjëherë se në qelqet e dritareve nuk shndrisnin më qirinjtë që ruanin meitin, por drita e diellit. Drita që hyri pak e pak në brendësi nisi të bjerë në mes, mbi trupin e meitit.

Prokurori Yzeir nuk e ndali të ecurën e ngadaltë duke i vështruar një e nga një gratë mu në kokërdhok të syrit. Ato mërmëritën mes tyre fjalë të pakuptueshme. Cila prej jush? Cila? Syri i vëngërt, i stërvitur i prokurorit Yzeir qysh se kishte ardhur kërkonte veç trubullimit e trandjes, një njollëz, një pikëz gjaku, diku në rrobe, në duar a fytyrë, a ndoshta një kafshim padashje të buzës. Se ç’kishte një parandjenjë! Kush? Cila ishte ajo? Prokurori Yzeir papritur iu kthye përsëri meshtarit: “Deri sa të sqarohet çështja… e kupton… nuk mund të kryhet as ceremoni varrimi. Viktima do të transferohet në morgun e spitalit. Aty ka një frigorifer. Madje …”. “Madje, madje kështu i bie që edhe të shkishërohet…”!

Meshtari Stefan nuk duroi dot. U afrua më pranë dhe për herë të parë guxoi të ngrinte kokën e ta shihte përballë, sy më sy prokurorin Yzeir. Ai e kundërshtoi butësisht: Zoti prokuror, vure dorën në zemër. Shihe moshën e të ndjerit. Është rituali, qirinjtë, arkivoli, është bërë gati çdo gjë. Janë bërë harxhet. Është mëkat të… – foli me aq nxitim sa iu mor fryma.

Prokurori Yzeir as që i hodhi sytë nga meshtari, aq më pak dëgjoi fjalët e tij, si të ishin diçka e vjetëruar, kutërbuese, pa vlerë. Midis heshtjes mortore dhe dritës së diellit që shponte me fuqi zotëruese muret e trashë të Kishës duke ndriçuar çdo cep, u dëgjua një zë melodioz gruaje. Gruaja që sfidoi ishte Angjelina Dorotia, organistia, drejtuesja e vjetër e korit të kishës. Vejania kapriçoze. “Jam unë”. “Ti? Ah ç’na qenka – fërkoi mosbesues duart leshtore prokurori Yzeir, që kuptoi thagmên ironike, pasi mosha e vejushës ishte tri herë më e madhe se e viktimës. “Përse pikërisht ti e jo një tjetër”? – grahu inatçor. “Kështu më pëlqen mua. Ju kërkoni medoemos dikë? – u shkëput nga vargori i grave sfiduesja, pasi mori dhe miratimin e syve të tyre. “Kërkoj atë që më duhet mua, që i duhet shtetit, ligjit” – humbi qetësinë dhe u përtyp i nervozuar Prokurori Yzeir. “Ah nuk e dinit? Dje ky trim ishte mysafiri im i veçantë. Nuk e besoni? Për darkë pimë verë të kuqe me argjinare e manafera pylli. Pastaj u shqepëm… Bëhuni i mbarë prokurori Yzeir meqë jeni dhe nën vëzhgimin e zotit. Varrimi do të bëhet në orën dhjetë – sfidoi sërish me ton urdhëronjës. – Le të shkishërohet”!

Ky fatkeq i ka dorëzuar të gjitha në shtëpinë e zotit. Edhe shpirtin. E marr unë në ngrehinën time. E keni të sigurt këtë adresë prokuror. Do ta vendos në fund të bashtinës. Pranë kumbullës së kuqe, kumbulla në cep, që rri ngritur si antenë përballë diellit. Atje, tek ajo kumbull e kuqe unë jam puthur e kam bërë dashuri për herë të parë në jetën time. Atje le të prehet. Atëhere isha vetëm katërmbëdhjetë vjeçe…”.