Bexhet Çobani: Nexhmie Zaimi, gazetarja nga Libohova me famë botërore

Nexhmie Zaimi ka lindur në Libohovë, Shqipëri më 14 maj 1917, vdiq më 18 prill 2003 në Santa Barbara, Kaliforni, ishte një autore dhe gazetare shqiptare e njohur amerikane

Në Shqipëri, kur Nexhmie Zaimi ishte dymbëdhjetë e gjysmë, babai i saj e vizitoi në dhomën e saj të gjumit dhe vazhdoi t’i thoshte se ajo do të duhej të fillonte të mbante vello sa herë që dilte nga shtëpia. Kur ai i dha asaj vellon, pa thënë asnjë fjalë, ajo hapi dritaren dhe hodhi shallin në çatinë e fqinjëve, ku qëndroi për disa ditë. Babai i saj, i zemëruar, e quajti atë një “dhi të egër”, ekuivalente me djemtë e vegjël në Shqipëri dhe u largua nga dhoma. Ky akt rebel do t’i jepte tonin jetës së rritur të Zaimit.

Nexhmie ishte një nga gjashtë vajzat e para (së bashku me vëllain e saj Mehmetin) që ndoqën shkollën e mesme në Shqipëri, të drejtuar nga misionarët presbiterianë amerikanë. Ndërsa ishte një adoleshente në Shqipëri, familja e saj tradicionale u përpoq ta detyronte atë të martohej. Ajo iku nga Shqipëria dhe u bë femra e parë nga Shqipëria që arriti një arsim të lartë në Kolegjin Wellesley. Ajo jetoi me punonjësen e ndihmës Florence Spencer Duryea dhe së shpejti u bë qytetare amerikane.

Pas Luftës së Dytë Botërore, Nexhmija shkoi në Itali, ku punoi për disa vjet, duke ndihmuar shqiptarët dhe refugjatët e tjerë, të cilët kishin emigruar në Itali. Ajo kaloi disa kohë në Kalabri duke investiguar historinë e shqiptarëve arbëreshë dhe dialektin e tyre të shqipes mesjetare. Pikërisht për punën me refugjatët dhe kontributet e jashtëzakonshme që ofroi në ndihmë të tyre, Nexhmija u bë “Comandatoressa della Coronna d’Italia”, që do të thotë “Komandante e Kryqit të Kuq të Italisë” dhe iu dha një nga medaljet italiane më të larta. Për vitet kur ajo ka shërbyer në atë zonë ajo ka lënë edhe shumë shënime, në të cilat ka regjistruar kronikën e plotë të aktivitetit të saj në Itali pas Luftës së Dytë Botërore.

Ndërsa ndiqte Shkollën Pasuniversitare të Gazetarisë të Universitetit Columbia në New York City, ajo u martua me Henry M. Margolis, një avokat dhe biznesmen, në vitet 1940. Ata u divorcuan në fillim të viteve 1950. Ajo kishte një djalë, shkrimtarin Eric Margolis.

Në vitin 1938, libri i saj autobiografik ‘Vajza e Shqiponjës’ u botua dhe u bë libri me i shitur në Amerike.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, ajo punoi për Zyrën e Shërbimeve Strategjike (OSS) (paraardhëse e Agjencisë Qendrore të Inteligjencës). Pas luftës, ajo mori një rol shumë aktiv në çështjet shqiptaro-amerikane, duke u bërë presidente e Shoqatës Pan Shqiptare, Vatra. Ajo ndihmoi emigrantët shqiptarë dhe ndihmoi mbajtjen e familjes së saj në Shqipëri.

Në fillim të viteve 1950, ajo ishte një nga gazetaret e para amerikane që raportoi nga Lindja e Mesme. Ajo intervistoi udhëheqësin e Egjiptit, Gamal Abdel Nasser, Anwar Sadat dhe mbretin Jordan të Huseinit. Ajo ishte gjithashtu një nga gazetaret e para që shkroi dhe ligjëroi gjerësisht për refugjatët palestinezë, gjendja e të cilëve ishte praktikisht e panjohur në atë kohë në Shtetet e Bashkuara. Ajo i dorëzoi një studim Departamentit Amerikan të Shtetit në të cilin paralajmëroi se nëse problemi i refugjatëve palestinezë nuk zgjidhet, ai do të shpërthejë në fytyrën e Amerikës në pesëdhjetë vjet. Karriera e saj e transmetimit dhe e të folurit u ndërpre pasi gazetat për të cilat ajo shkroi u ushtruan presion për të hequr dorë nga shkrimi i saj dhe kërcënime të vazhdueshme u bënë kundër jetës së saj dhe djalit të saj të vogël.

Teksa do të përcillte për në median amerikane intervistën e plotë me mbretin e Jordanisë, Nexhmije Zaimi do të hidhte në bllokun e saj të shënimeve edhe mbresat nga takimi i parë me kreun e këtij vendi arab. “U mirëkuptova me të që në çastet e para”, do të shkruante gazetarja shqiptare. “Ishte i mirësjellshëm në bashkëbisedim dhe herë pas here gjërat që i vlerësonte të rëndësishme, i përsëriste dy herë, me qëllim që mesazhi i tyre të shkonte i plotë dhe pa mëdyshje te lexuesi i thjeshtë”. Në vazhdim të kujtimeve nga biseda me mbretin Hussein, Nexhmije Zaimi nënvizon edhe një detaj që ka të bëjë me çastet e ndarjes me të.

“Kur e përfunduam intervistën, mbreti Hussein më tha se do të më përcillte deri te hyrja e pallatit mbretëror. Madje vuri në dukje se kishte rezervuar një surprizë për mua, gazetaren shqiptare që kisha shkuar nga larg për opinionin e tij. Ndërsa zbrisnim shkallët e pallatit, në të dy anët e tyre na nderonin me qëndrim gatitu 60 roja të gjata e të veshura me uniformë ceremoniali. Diku më tha se mund të komunikoja me ta. “Anglisht”, i thashë. “Jo, shqip”, më tha ai, duke u ndalur para tyre. “Shqip?!” “Po, po shqip”, këmbënguli mbreti Hussein. “Si ka mundësi”, e pyeta unë e habitur. “Këta të gjithë janë shqiptarë”, sqaroi ai surprizën që kishte vendosur të më bënte në ndarje e sipër. Kur i thashë se pse kishte zgjedhur pikërisht shqiptarët për t’i bërë roja, mbreti Hussein shpjegoi se ata janë besnikë dhe trima.

Gjatë kësaj periudhe, zonja Zaimi ra me glaukomë të rëndë dhe sëmundje të tjera të syve që e gjymtuan dhe e penguan atë të shkruante një libër tjetër. Ajo punoi për komunitetin shqiptar në Nju Jork dhe Nju Xhersi, duke përkthyer në Gjykatat Penale të Nju Jorkut, dhe duke u angazhuar në aktivitete të komunitetit dhe duke ndihmuar refugjatët e luftës në Evropë. Ajo gjithashtu jetoi për periudha në Paris, Romë, Gjenevë dhe Kajro. Ajo ishte një zë i fortë në SHBA kundër regjimit komunist të Shqipërisë. Shtëpia e saj në Manhattan ishte e mbushur vazhdimisht me gazetarë, artistë, shkrimtarë, diplomatë, personel të OKB -së dhe vizitorë nga Evropa dhe Lindja e Mesme. Për shkak të fillimit të verbërisë, Nexhmie Zaimi me dëshirë u largua nga Nju Jorku në vitet 1980 dhe u transferua në një komunitet pensioni në Santa Barbara, Kaliforni. Në fund të viteve ’80, ajo mori kujdesin për tre fëmijë nga Kosova të cilët ishin plagosur rëndë nga aksidenti në një sulm ajror të NATO -s. Ajo vazhdoi të shkruante librin e saj të dytë deri në vdekjen e saj. Duke mbetur krenare dhe sfiduese deri në fund, në 2003, trupi i saj më në fund u dorëzua.

Lidhjet e Nexhmies me familjen e saj në Tiranë ishin gjithmonë shumë të ngushta. Ajo nuk i takoi ata për dekada, por kujtimi për Shqipërinë dhe dashuria e saj për familjen mbetën gjithmonë shumë të forta. Ajo vuante vazhdimisht nga frika se mos familjarët e saj arrestoheshin dhe torturoheshin, apo edhe vriteshin nga sigurimi i shtetit, veçanërisht kur ajo u bë e famshme në çështjet politike shqiptare në SHBA. Në mjaft nga analizat e saj në median amerikane, duke filluar nga “CNN”, ajo, duke promovuar vlerat më të mira të shqiptarëve, fshikullonte me forcë regjimin komunist të vendosur në Shqipëri menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore. Ajo nuk i shkëputi për asnjë çast lidhjet e saj me vendlindjen dhe kudo u krenua me faktin që ishte shqiptare.

Në fund të viteve 1940, 1950 dhe 1960 Nexhmia përpiqej ta shpëtonte familjen e saj nga uria, duke dërguar ngarkesa të rregullta me ushqime dhe veshmbathje. Kështu ndodhi edhe në kohën kur ajo kishte pak të holla pas divorcit në vitin 1949. Familja e saj në Tiranë u deklarua “Armike e popullit” nga komunistët, vetëm pse të afërmit e saj kishin ndjekur shkollën amerikane. Gjendjen e tyre politike e rëndonte ndërkohë fakti që Nexhmija dhe vëllai i saj, Muhameti kishin shërbyer disa kohë si përkthyes për ambasadën britanike në Tiranë. Angazhimi i saj si një nga gazetaret me emër të medias perëndimore, e bënin edhe më të rëndë pozicionin e familjarëve të saj në Tiranë.

Ajo vizitoi Shqipërinë dy herë: herën e parë në 1939 dhe herën e dytë në 1986 kur u përjashtua si persona non-grata nga autoritetet komuniste. Në Shqipëri dhe Nju Jork, ajo ishte e njohur gjerësisht si “Zonja e Parë e Shqipërisë”. Italia e kishte bërë atë një “Komandante Kalorëse të Kurorës së Italisë”.