Eden Babani: Kodiku i Purpurt i Beratit në Bruksel

Shoqata Studentore Shqiptare “Vlera“, kryesuar nga Jetnis Avdiaj; Shoqata “Nënë Tereza” e Namyrit, kryesuar nga Arian Bajraktari; Universiteti i Lirë i Brukselit – ULB – (Université Libre de Bruxelles)  dhe Televizioni Publik Shqiptar organizuan se bashku një mbrëmje kulturore kushtuar Kodikut të Purpurt të Beratit. Veprimtaria u mbajt në mjediset e ULB.

Ishin të ftuar intelektualë, studiues, albanologë, shkrimtarë, shqiptarë e të huaj, të rinj e të reja, mes të cilëve veçoj: Kryetarin e Shoqatës “Konitza – ASBL, Genti Metaj; drejtuesen e Shoqatës Socio-Kulturore Les AlBeges ASBL, Shqipe Kaçiu, (Lola, siç e thërrasim ne, miqtë e saj); shkrimtaren Bajame Hoxha – Çeliku; poeten Leonora Canja; shkrimtarin Albet Nikolla; historianin Ragip Zekolli; Dekanin e Fakultetit të Letërsisë dhe të Komunikimit në ULB, Xavier Luffin; kineasten flamande Klara Van Es etj.

Mbrëmjen Kulturore e nderonin me praninë tyre Konsullja e Republikës së Shqipërisë në Mbretërinë e Belgjikës, zonja Viola Kaloshi, dhe diplomati, studiuesi e përkthyesi Jorgji Kote.

Historiani ulqinak Nikolla Shaban, ishte i ftuar me cilësinë e përfaqësuesit të Forumin Intelektual të Gjermanisë.

* * *

Për ata që kishin dëgjuar mbi Kodikun, por nuk kishin njohuri të mjaftueshme për të, – mes syresh edhe unë, – organizatorët e mbrëmjes kulturore patën shpjeguar diçka shkurtimisht në ftesë, ku, mes të tjerave, thuhej se Kodiku i Purpurt i Beratit vlerësohet ndër veprat themeltare të letërsisë fetare të përbotshme. Ai çmohet për historinë e shkrimit, për vlerat evidente kaligrafike etj. Është klasifikuar pasuri njerëzore në listën e “Kujtesës Botërore të UNESKO-s”; si përmendore e trashëgimisë botërore të dijes, si objekt shkencor i bibliologjisë, gjuhësisë, historisë së besimeve fetare. Kodiku i Purpurt i Beratit është ndër veprat shumë të rralla që i përkasin fillim shekullit të Erës së Re, pas kodikëve të Vatikanit e të Parisit. Ai dëshmon për zhvillimin dhe qytetërimin e hershëm të vendit tonë. Falë mrekullisë dhe heroizmit njerëzor, ai arriti t’ u shpëtojë peripecive historike dhe pushtimeve të huaja.

Në vazhdim thuhej se evenimenti do të shoqërohej nga një dokumentar i RTSH, kushtuar Kodikut dhe realizuar me një udhëtim në kohë nga gazetari Tom Therçaj. Premiera e Brukselit, – shpjegonin organizatorët e mbrëmjes kulturore, – do të jetë pas premierës së Parisit.

Një ftese të tillë, s’kisha sesi i bëja bisht, ndonëse gjatë javës, bëri mot i keq këtu, me temperatura të ulëta, shi dhe dëborë. Lumturisht, 11marsi gdhiu me diell, gati-gati si me qenë pranverë.

Jemi me fat ne, shqiptarët e Brukselit!

* * *

Për të paraqitur dokumentarin dhe për dhënë shpjegime më të hollësishme, u angazhuan zot Therçaj, ideator dhe producent, si edhe zoti Gëzim Podgorica, konsulent. Skenaristi, – thanë ata mes së tjerash, – është studiuesi i njohur i arkivave Shaban Sinani, i cili gjatë 45 minutave do të shfaqet në ekran duke qëmtuar hollësirat e nevojshme për shikuesin.

Pas shfaqjes, të pranishmit bënë pyetje, të cilave u dhanë shpjegime autorët e dokumentarit, specialistë të fushës, studiues dhe albanologë.

Më pas, që të dilte përpara auditorit, radhën e pati artistja e skenës, zonja  Anila Dervishi, e njohur tashmë sidomos për performancën skenike “Ditari i një gruaje kosovare”, marrë nga libri me të njëjtin titull i Sevdije Ahmetit dhe vënë në skenë nga regjisori shqiptaro-belg, Zenel Laçi.

Zonja Dervishi recitoi vargje të Fishtës, nxjerrë nga Lahuta e Malësisë dhe përkthyer  frëngjisht. E shoqëroi me harpë e reja Bujana Ameti.

Në përfundim të mbrëmjes, një koktej.

Qershia mbi tortë… S ‘ma do zemra të anashkaloj rakinë e rrushit. Verërat, po e po. Po rakia e rrushit si u gjend në mjediset e ULB? E ftuar apo e paftuar, e ndërkallur  ilegalisht? Paksa e çuditshme, jo?! Sidomos për zotin Xavier, të cilit, teksa e shijonte gjithë lezet, dikush i shpjegonte se ishte një lloj grappa.

Jo, bre, jo!… Ku Lezha, ku Zharri!… Grapa nxirret nga lëngrovinat e mbetura të verës. Rakia, është bijë e Rrush Rrushitit, siç pati shkruar Dritëro Agolli në poemën me të njëjtin titull.

* * *

Gjatë koktejit, m’ u dha rasti që, pas më shumë se njëzet vjetësh, të bisedoj me zotin Nikolla Shaban, i cili, siç e thashë pak më lart, kishte ardhur nga Gjermania.

…Rastësi e çuditshme, tha zoti Shabani në diskutimin e tij pas shfaqjes së dokumentarit. Sonte, po flasim për Kodikun, të cilin, nën kërcënimin e oficerëve nazistë, e mbrojtën priftërinjtë beratas duke u betuar me dorë mbi ungjill, gjoja se nuk e dinin vendin ku ishte fshehur. Ata e dinin. Por s’ e treguan. Gënjyen. Dhe Shën Mëria ua fali gënjeshtrën. Vepra artistike-religjioze shpëtoi dhe erdhi deri në ditët tona. Edhe greva e urisë e 1999 – 2000, u mbajt në Kishën S. S. Baptise aux Minimes të Brukselit… Ç’ t’ i themi kësaj, përveçse mirëkuptim fesh, në emër të Lirisë?…

Teksa diskutonte ai, unë pyesja veten: O, Zot! Ku ta kem parë këtë njeri? Edhe ai, të njëjtën pyetje kur mikrofonin e kisha unë.

Ishim njohur në ditët e para të janarit 2000, në grevën e urisë së vëllezërve Kuzhnini, Ramiz Zekollit dhe eurodeputetit belg Bart Staes, për lirimin e të burgosurve shqiptarë nga Serbia.

Asohere, zoti Shabani kishte ardhur nga Gjermania si pjesëtar i një delegacioni në mbështetje të grevës. Pjesë e delegacionit ishte edhe gazetari i mediave gjermane, Halil Gashi. Unë isha zëdhënës i këshillit të grevës. Madje, mbaj mend se njëri nga delegatët iu bashkua grevës disa ditë.

Ato pak minuta që ndenjëm së bashku gjatë koktejit, biseda u soll bash rreth grevës dhe sakrificës së të ngujuarve.

Bisedë e këndshme. Kujtime edhe më të këndshme. Ai me pak verë të bardhë në dorë, unë me Rrush Rushitin. S’ kishte faj. Pas pak do të udhëtonte me veturë qindra kilometra. Pa Rrush Rrushiti është i prapë. Të bie në kokë, të trullos, po s e pive me karar. Mua, përkundrazi, më prisnin miqtë e mi; çifti Shqipe dhe bashkëshorti i saj, të cilët më çuan deri te hyrja e pallatit ku jetoj.

* * *

Edhe kësaj here, ma do zemra ta lë këtu këtë artikull. Pra, te Rrush Rrushiti. Ashtu siç e lashë te Serenata Korçare shkrimin paraardhës për 15-Vjetorin e Pavarësisë së Kosovës.

Dhe e dini pse?

Sepse me gotën e rakisë në dorë, unë dhe Gramoz Gjini kënduam me zë të ulët këngë korçare e labe. Ehu!… Perëndeshë e bukurisë je… O bilbil, ç’ më le pa gjumë…