DY FJALË SHPIRTËRORE MBI NËNËN XHEVAHIRE SADRIA

Me rastin e udhëtimit të saj për në botën tjetër…

Nga djali i saj Skënder SHERIFI

Për çdo njeri normal, pos me qenë ndonjë rast patologjik për psikiatri, nëna e tij është e dashur, e bukur, e dhimbshme dhe i ka të gjitha cilësitë e botës, çkamund të kuptohet. Por sinqerisht dhe objektivisht, nëna Xhevahire ka qenë përtej këtyre normave globale… diçka tjetër, brumë special, model unik, ku edhe fjalët nuk të vijnë aq sa duhet në ndihmë, për ta kualifikuar me saktësinë e një sahati zvicëran, apo fjalimin mbi metodologjinë racionale karteziane të gjyshit tonë René Descartes. Po pse na ike papritmas, e dashur Xhevahire Sadria, bijë Vuthajsh dhe fis Kelmendi, me origjinë nga Tropoja, buzë bjeshkëve dhe lumit përrallor të Valbonës… një të premte me 20 tetor, pas disa ushtrimeve kinezi terapike në spitalin për rihabilitim ku ishe në Bruksel, pas disa problemeve shëndetësore, e trajtuar si me qenë Mbretëresha e Anglisë në katin e shtatë, që të ecish edhe pak kohë me këmbët e tua? Ne, me kushërinin Mujë Buçapapaj, me Isa Visoçën, me Kastriot Ramollarin, me Hamzi Nevzadin, me Naim Bajraktarin, me gjithë ata që të kanë dashur dhe respektuar jashtë mase, në Shqipëri dhe në Kosovë, e kishim për merak me ta celebruar me dinjitet, siç e meriton 100 herë, ngaqë na kishe zgjedhur si samilje shpirtërore, si Myhyb, si dervishë të improvizuar, me djalin tënd simbolik zotin Kujtim Çashkun, të cilit ia pate mbjellur edhe një pembë në kopshtin e shkollës kinematografike Marubi, para ca vitesh,ditëlindjen tënde të fundit në tokën e Shqipërisë… Bile të priste me qejf edhe miku ynë kryetari i Vitisë në Kosovë, zoti Sokol Haliti, për ta celebruar në Kosovë. Po, ne prisnim me padurim, me ta festuar, Madamë Xhevahire, në zemrën e Tiranës, atë 90-vjetorin tënd, bashkë me miqyë dhe të afërmit tu, në muajin Maj 2024… Por të thirrën baballarët tanë shqiptarë dhe ata ndërkombëtarët në sferat qiellore, ëngjëlli Xhebrail, Sheh Ahmed Shkodra, Dervish Luzha, Krishti, Muhamedi, Khalil Gjibrani, Omar Kajami, Krishnamurti, Moisiu, ndoshta edhe vetë Zoti, për t’i ndarë hallet e botës sonë tokësore me ty, pasi jemi në një gjendje të rëndë, para-komatike, ku po na fryn shumë energji të zeza shkatërruese, helmuese, delirante, fanatike, ekstremiste dhe anti-njerëzore, përditë e më shumë… dhe me siguri, siç na thoje shpesh herë, kishin nevojë për ty, o Nëna Xhevahire, për energjinë tënde të pashterrshme, për dritën tënde shpirtërore, për të na dhënë ne, komplet të destrukturuar, të çoroditur, të bastarduar, të cilët ia kemi shitur me kohësh pirtin tonë Faustit me të birin, të abonuar në Kultin e Viçit të artë, të zhytur në një vulgaritet dhe gabelhane të paparë, në anti kulturë, anti poezi, anti shpirt, anti filozofi, anti psikologji, anti njerëzi, antietikë dhe më në fundedhe në anti KOMB… Por edhe ne, tokësorët e sëmurë, depresivë dhe të çekuilibruar, kishim nevojë për ty, o Nëna Xhevahire edhe pak kohë, për të na inspiruar për mirë, dhe për të na i ngarkuar bateritë me një energji të pastër konstruktive diellore dhe qiellore, diçka puro njerëzore, sa për ta rikujtuar vetveten, jetën, të tjerët përreth nesh, vlerat esenciale, traditat tona të vjetra, gjenezen identitare, shoqërinë shqiptare, kombin, atdheun, Europën dhe mbarë botën. Po, pra, për ta gjetur sa më parë rrugën e Zotit, të njeriut të filtruar siç duhet në humanizëm, rrugën e paqes, të harmonisë dhe të drejtësisë. Siç thonin dikur edhe Hipikët e droguar- Peace and Love, brothers and sisters! Me muzikën e Jimmy Hendriksit, Janis Joplinit, Led Zeppelinit, Deep Purple, Santanes apo Eric Claptonit…   Pse nuk ta zgjaten edhe një herë vizën, e dashur nënë Xhevahire Sadria, ti që ke nderuar Malin e Zi, Shqipërinë, Kosovën, Francën dhe Belgjikën, me rrezatimin tënd unik dhe të papërsëritshëm?…Po, po, çdokush që të ka pa, të ka takuar vetëm një herë, ja ke lënë detyrimisht një gjurmë dikund të kokë, në zemër e një shpirt. E pse pra? Si shpjegohet? Ngaqë ke pasur diçka tepër të veçantë, jashtë fjalorit alfabetik dhe gramatikor, diçka tjetër Iks që njerëzit e kanë kapur globalisht deri dikund, por pa e kuptuar në esencë, duket hënë: «po e shohim që kjo femër shqiptare, madhështore, krenare, nuk është si të tjerat, ka diçka speciale brenda saj, do jetë e ndërtuar pak ndryshe, ku me e ditur se çka është puna e saj, porse duhet me e respektuar, me e dëgjuar me vëmendje, se mund të na prihet mbarë »! Mos harro, për të na i sjellur disa mesazhe apo sinjale kozmike, kur të jesh nëpër ato mbledhjet dhe bredhjet e tua kozmike, në pafundësinë përrallore dhe poetike, metafizike, në rilindjen dhe kthjellimin e të gjitha gjërave, në zgjidhjen e çdo enigme tokësore, në bashkimin përfundimtar e të gjitha elementëve, ne përqafimin me dyshin tonë eterik apo qiellor… sepse, na ke lënë pak a shumë jetimë, nëna Xhevahire, të çorientuar, të pabusull, duke notuar mes absurditetit dhe mjegullnajave tona ballkanike, pa ndonjë përgjigje serioze shkencore. Kemi ecur si Flamanëtrozë me një këmbë, mes kufijve fiktivë, miteve aproksimative, pa e ditur saktësisht se cila është historia e jonë, duke e folur një gjuhë shqipe akoma enigmatike.

Ke qenë sikurse unë, një shpirt i vjetër antik, tradicional, i lashtë, ke përcjellur porositë e njerëzimit dhe të shqiptarizmit, por duke i përqafuar të gjitha modernitetet. E ke pasur intuitive, burimore, pa ta thënë askush. Dije që më ke befasuar më tepër sesa 90 përqind të profesorë-doktorëve, sepse ke folur me gjuhën e shpirtit të thellë, me ndriçimin e inspiruar nga lartësitë e paemër. Po, po, kudo në këtë rruzull tokësor, i ke skanuar realitetet e dukshme, por i ke deshifruar edhe sekretet e padukshme. Ke marrur si  bleta malazezo-shqiptare dhe frankofone, atë çka të ka inspiruar ty, atë çka t’u ka nevojitur dhe e ke bërë pastaj nektarin tënd… Nuk ke pasur paragjykime, barriera, ndalesa të kota, ke qenë çdoherë në hulumtim, në kërkim, në zbulim, në analizë, në pleqërim dhe na thojshe: « dijeni që unë nuk e la kurrë trurin tim në pushim… nuk është punë me ngrënë, me pi dhe me kullotur si bagëtia, duke u pajtuar me çdogjë. Jo, sepse unë kam nevojë për t’i kuptuar dhe filtruar gjërat siç dëshiroj, për t’i peshuar, për ta pa se çka qendron dhe çka nuk qëndron?… Pra, m’intereson ajo çka e kam analizuar dhe asimiluar unë, e jo për ta ripërsëritur atë çka më thonë apo ma imponojnë të tjerët… Po, unë mendoj me kokën time dhe flas me fjalët e mia, ato që më vijnë direkt nga qielli… sepse është vet Zoti që më frymëzon, m’i dërgon mesazhet, m’i çon informacionet, më dikton se çka me thënë… Jam e lidhur me të, jam kanali i tij direkt… ai flet përmes meje ! Prandaj, mua nuk më duhen libra, lexime, bilbioteka, diploma reale apo fiktive të blera, sepse e kam Universitetin e Qiellit, Sorbonën dhe Oksfordin e botës tjetër paralele. Mund të flas me ministra, presidentë, doktorë shkence, akademikë, nuk e kam problem, sepse jam e frymëzuar, e udhëzuar, e diktuar,   ebanuar nga një energji dhe mister tjetër, kështu që më vijnë idetë nga lart». Po, po, nëna Xhevahire, e ke me plot të drejtë,  bile e kam kuptuar edhe unë atë fenomen, pak më vonë, duke e praktikuar poezinë time. Sigurisht, ka diçka tepër misterioze, e cila nuk shpjegohet lehtë! Por, e kam përjetuar vetë, në dy veprat e mia emblematike: ‘Love’ dhe ‘Festivali i Pasioneve’. Dihet që aty, nuk jemi aspak në racionalitetin logjik normal, por dikund tjetër, në sferat e botës paralele, ku flasin vetëm valët, energjitë, sinjalet e dukshme dhe të padukshme, mesazhet  e kodifikuara në një mënyrë mjaft sekrete dhe misterioze, që mos t’i deshifrojnë çdokush aq lehtë, sepse duhet për t’i merituar, duke e arriturdikur, një farë shkallë të koshiencës të ndritur njerëzore. Është një rrugë iniciatike me kodet e saj sekrete, apo të fshehta, e cila kërkon një intuicion, parandjenjë dhe nuhatje të thellë, atë instinktin e tigrit, pa Silvester Stalonen. Nuk flet ti më, përmes leksikut normal të fjalorit, apo kodet shkollore, por je bë vetë Fjala e mishëruar, e integruar në qelizat e tua, e gdhendur, e integruar brenda qenies. Natyrisht,  nëna Xhevahire, ti ke qenë e ngjizur, e brumosur krejt ndryshe, nuk do mend, ke ardhur për një mision komplet tjetërmbi këtë tokë. Por nuk e ka kuptuar askush dhe së pari ndoshta vetë familja jote… Mirëpo të kanë lënë rehat, nuk ta kanë prishur terezinë: «lene në botën e saj dhe mos ia prishni fare qejfin», thonin dhe shtonin « mos me hyrë më thellë, se kush mund ta kuptojë se çka është duke na thënë Xhevahirja». Problemi ka qenë, që ti nuk ishe fare, një femër e zkonshme tokësore, me kornizat, formatimet dhe detyrat e saj normale: me shërbyer, me punuar, me fituar lekë, me bërë fëmijë, me krijuar familje, me qenë e zhytur komplet në preokupimet e jetës së përditshme rutinore, materiale dhe pikë! Bile, nuk ishe as për martesë në realitetin e thellëshpirtërorë.Ishe më tepër për Teqe, Tempuj, Monastere, Koliba në mes të malëve dhe të bjeshkëve. E pra, paradoksi është që të gjitha këto që i ka bërëçdoFemër normale tokësore, i ke bërë dhe kryer për mrekulli, dhe më mirë se shumë të tjera … pa u ankuar kurrë, pa e folur një fjalë negative mbi askënd dhe së pari mbi ata që të kanë torturuar shpirtërisht, emocionalisht, që ta kanë nxirë apo komplikuar jetën, me injorancën dhe fanatizmin e tyre, që të kanë burgosur në një botë të shkretë, të vogël dhe mjaft mizerabël, ngaqë nuk kanë ditur ndryshe, nuk e kanë pas kuptuar që mund të ekzistojë edhe diçka tjetër pak më interesante, e pasur dhe e hapur… Dhe ti i ke kuptuar për mrekulli, i ke falur si Krishti, ngaqë nuk e kanë ditur as vetë, se çka janë duke bërë dhe ua ke kthyer të gjithëve me të mirë, me respekt, me një shërbim perfekt. Ajo ishte madhështia e jote, o Xhevahire Sadria, shkalla supreme shpirtërore, rafinimi ultim, spiritualiteti shëmbullor: me e transformuar energjinë e zezë delirante dhe shkatërruese, në diçka të bukur, pozitive, frymëzuese dhe njerëzore. Ke qenë shtet në vete, autonome, e pavarur, pak a shumë anarshiste mistike, autodidakte puro, aventuriere kurioze në rrugët e Diturisë universale.

Më thon : kush mund ta bëj atë gjë, me 3 klasë shkollë, pos nëna Xhevahire e ardhur nga Marsi? Ndoshta David Bowie me albumin e ti jmuzikor? Po qeshi me respektin më të thellë për ty, por e kam kuptuar që do të ketë mbi këtë botë dy kategori njerëzish : 90 ose 95 përqind janë vetëm qenie puro tokësore, pra esencialisht persona pragmatikë dhe të destinuar për jetën normale materiale dhe familjare me kodet e saj të zakonshme, me kërkesa të kufizuara. Njerëz që ndjekin shinat e propozuara, pa diskutuar asgjë, që rrinë nëpër Tufa… Por pastaj, ka disa eksepsione të rralla, 1 deri në 5 përqind me siguri, të cilët do i çon Zoti qëllimisht në tokë, pikërisht për t’ua përcjellur tokësorëve të shkretë ndonjë mesazh të një natyre krejt tjetër, nëse eventualisht mund ta kapin… disa njerëz që janë shpirtra a puro qiellorë, eterikë, galaktikë, të cilët realisht vijnë direkt nga qielli, e kanë gjenezën, ngjizjen e tyre në sferat inter-galaktike dhe që dikur rikthehen siç kanë pas ardhur, për në qiell, pasi që e kanë kryer misionin e tyre. Dhe ata persona nuk merren fare me realitetet e rëndomta tokësore, ngaqë nuk ju intereson fare ajo problematikë e rutinës materialiste. Dhe tani nëna Xhevahire ishte një prej tyre ! Bile në disa momente i them vetes, që mund të jem edhe unë, një UFO, ngaqë me kohë e kam kuptuar që nuk më ka interesuar fare jeta normale tokësore, pra, ajo e 99 përqind të njerëzve, rutina, përditshmëria, burokracia, institucionet, funksionet, gradat, titujt, leku, materializmi, makinat, teknologjia… Përpos, liria e plotë, arti, kultura, qejfet tokësore për ta kënaqur vetveten, shëtitjet, takimet me njerëzit, zbulimet, udhëtimet… kurse të tjerat elemente më merzisin për 5 minuta dhe i pësoj me zor, pa asnjë lloj interesimi real. Prandaj, e konsideroj edhe unë veten si gjysmëmarsiani, ekstratokësori, i ardhur këtu mbi Planetin Blu, me një mision të caktuar, atë që ma kishte fiksuar qysh në vitin 1976, vetë Ibrahim Rugova, të cilin e asimilova dikur edhe unë vetë me 25 vite vonesë, që në vitin 2002. Pra, ju po e kuptoni që i ngjaj nga afër nënës Xhevahire, prandaj  e kam pasur me të gjithmonë atë lidhje speciale dhe intime super të privilegjuar. Sepse, e kemi ditur që jemi të ndërtuar dhe të brumosur gati njëlloj, por ajo në fushën mistike të besimit, kurse unë në fushën e artit dhe të poezisë. Kështu, që e kemi kuptuar perfekt njeri-tjetrin, ngaqë ishte për ne si një evidencë! Ja kemi shpëtuar jetën njeri-tjetrit, e kemi frymëzuar, pasururar njëri-tjetrin dhe kemi funksionuar siç më thoshte shpesh herë Isa Visoça, si ato enët komunikuese, duke e kompletuar dhe ushqyer njëri-tjetrin në një duet të pashembull askund. E supozoj që thonin në elitën e Tiranës, mes mikrokozmit kulturor apo akademik: «po çka bën ky idiot i droguar, çdoherë i shoqëruar me nënën e tij në krah, nëpër kafet e Tiranës»? Ha, ha, ha… Kurse, unë e kisha për kënaqësi për ta prezentuar kudo dhe tek çdokush, edhe tek Papa i Romës apo presidenti amerikan, sepse ia kam ditur nivelin, kapacitetin, fuqinë inspiruese dhe e dija mirë që do bind çdokënd që ka përballë saj, edhe në qoftë me 100 diploma… dhe që unë, djali i saj, do ngelem më në fund krenar. Dhe ashtu ka ndodhur deri në momentin kur na iku për në Kozmos, jo në klubin qesharak të futbollit në New York, por në Kozmosin tjetër të paidentifikuarakoma siç duhet. «Na i çon disa lajme nga atje lart, e nderuar zonja Xhevahire? Po çka po thonë mbi ne baballarët, mbishqiptarët e trojeve ballkanike, mbi ata të Mërgatës së Qyqeve, mbi botën mbarë? Çka mund të na këshillosh o Xhevahire Sadria nga Mali i Zi? A do e kam një vend të rezervuar andej apo jo? A mos më duhet ta përjetoj në ndonjë film hollivudian të Steven Spielbergut! Ua thuaj edhe një fjalë për mua, dhe për gjithë ata shpirtra të pastër që na dojnë»!

Erdha të premten me 20 tetor pasdite në spitalin Valida, pasi kishe ndruarjetë, për ta pa trupin tënd të pajetë, për të thënë lamtumirë, në atëdhomë të izoluar me Baziliken e Brukselit në horizont dhe një qiell mjaft i bukur. Ti ishe aty duke fjetur qetësisht, me atë fytyrë paqësore, ëngjëllore. Më erdhën pas ca kohe dy infirmiere afrikane negroide dhe më ngushlluan në lot…  U habita deri në momentin, që i përqafova dhe i shtrëngova të dyja në krahë. Sepse, ishin super të prekura, të emocionuara dhe të përmalluara, pa a ditur fare se kush ishte nëna Xhevahire? Dikur më thanë: «shiko zotëri, ta dish që kjo grua, nëna jote na u ka dhimbur të gjithëve dhe gjithë stafi mjekësor, me doktorë dhe infirmierë, që kanë punuar në katin e shtatë, kanë qajtur kur na ka vdekur, ngaqë nuk mujtëm për ta ri-animuar… Nuk e imagjinoni sesa na ka prekur ikja e saj? Ka pasur diçka speciale nëna jote»!Waouw? Faleminderit…

Sinqerisht, u befasova, por edhe jo… Imagjinojeni një sektor i katit 7 të një spitali belg, me minimum 50 pacientë, mos më tepër, ku gjithë stafi profesional mjekësor e vajton vdekjen e papritur të nënës sime Xhevahire Sadria, të cilin asnjëri prej tyre nuk e ka pas njohur (pos që ishte për ta një emër formal me një numër dosje). E pra, i ka përfituar të gjithë, i ka prekur në shpirt, ua ka lënë një gjurmë gjithë atyre anonimëve për ne: me mjekë dhe infirmierë belgë, marokenë, kongolezë, ruandezë, brazilianë, etjerë… Kjo pra ishte fuqia e saj komunikuese, prania e saj magjike, stili special i komunikimit me të gjithë! Dhe e kanë kuptuar perfekt, që kjo grua plakë, nuk është e ndërtuar sikurse të tjerat. Sepse i ka uruar dhe bekuar në çdo veprim, e kanë vërejtur dritën e saj hyjnore në fytyrë, në ballë, në bebëzën e syrit, anën mistike të inspiruar, fjalët   e peshuara dhe ju është vulosur dikur në shpirt një imazh, një gjurmë!

Dostojevski thoshte, që shumica e njerëzimit janëpjesë e tuneleve, e galerive nëntokësore, e errësive, e zonave të poshtme dhe ata do qendrojnë gjithë jetën sikurse minjtë, skrajat, urithët në nivelin bazik të tokës, pa u ngritur kurrë më lart. Janë bubërrecët apo skllavët modernë të sotit, të cilët veprojnë të robotizuar, prodhojnë dhe konsumojnë, pa shkuar më larg se aq. Por pastaj, është një pjesë e vogël dhe e zgjedhur që anojnë nga hapësirat e pafundme qiellore, të cilët kërkojnë diçka më hyjnore, më esenciale, më sekrete, më misterioze, pikërisht atë unitetin e humbur, pjesën e tyre të afërt me Zotin e plot fuqishëm, anën divine. Kurse Remboja, vëllai im shpirtëror na thoshte: «a e gjete? Çka? Përjetësinë? – Po, është Deti i ngjizur ose i dashuruar me Diellin »!

Nëna Xhevahire, sikurse Mozarti me disa të tjerë kanë ardhur nga dikund. Në anën pragmatike apo teknike, kanë mbrri në tokë, sikurse të tjerët. Por ngjizja, ndërtimi fillestarë, programimi i tyre qelizor, në ADN ka qenë krejt tjetër, i diktuar nga fuqia misterioze e padukshme dhe e pakapshme. Kanë ardhur me na dhënë diçka esenciale, me na lënë një porosi… Ku me e ditur, mund të jetë edhe një provokim, një shkundje kozmike apo galaktike? Na çon Zoti nënën Xhevahire këtu poshtë për të na dhënë një leksion humanizmi, në kaosin tonë tokësor, ku askush nuk po merret vesh me askënd dhe kuçdokush po zhytet në verbërinë e tij, si t’ishim në rifillimet e mesjetës moderne, të vitit zero, të barbarisë, siç më pat paralajmëruar në vitin 1991 tek Hotel Dajti me një biçikletë kineze të ndryshkur, zoti Jusuf Vrioni, miku im shpirtëror frankofon, i cili fatkeqësisht u viktimizua dhe nuk doli kurrë nga depresioni shqiptar, edhe pse kam pas tentuar për ta shkundur dy-tri herë. I thashë dikur: «eja e të adoptoj si babë shpirtëror në Bashkinë e Hamamit »! Qeshi dhe më tha: «Do shohim, por së pari le ta shijojmë këtë verë franceze me një asortiment djathrash! Më duhet me punuar në moshën time, për ta mbajtur veten gjallë dhe gruaja ime vazhdon duke më torturuar psikologjikisht, pse po rri në Shqipëri me 100 dollarë pension mujor »?

Mujë Buçpapaj e ka përshkruar shumë mirë biografinë jetësore të nënës Xhevahire, kështu që nuk po e ripërsëris këtu. Po ju flas me ato imazhe që më vijnë spontanisht tani për tani. Vepra e saj kryesore është Teqja apo Tyrbja e Sheh Ahmed Shkodrës, ku është fryma dhe shpirti i saj i gdhendur, deri në atë pllakatën në mur. Bile ju sugjeroj që ta vizitoni nëse kaloni në atë qytet historik të Shqipërisë. I ka inçizuar ato dy këngë mbi Kombin dhe besimin e saj Sufi… Mirëpo e ka propozuar një tekst sublim me përmbajtje të fortë atdhetare me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë Kombëtare në vitin 2012, të cilin nuk ia ka marrë askush përsipri për ta adaptuar në këngë, ngaqë pseudokëngëtarët tanë shqiptarë, të abonuar në dasma, hotele, plazhe dhe diskoteka, por jo në shpirtin apo misionin esencial të ARTIT, prisnin vetëm zarfin e mbushur plot lekë dhe nuk ju interesonte aspak amaneti kombëtarë i Xhevahire Sadrisë. Kjo është fatkeqësia jonë… Viçi i Artë, Fausti dhe shkrirja graduale e vlerave shqiptare!

Tek Xhevahirja rrihte zemra e Kombit, frymonte oksigjeni shqiptar! Dhe më duhet për ta thënë, sepse është mjaft e turpshme dhe aspak dinjitoze. Teksi i saj, sipas meje, më i fuqishëm shumë sesa himni ynë kombëtar, quhet: «O Shqipëri, drita jonë!» Ishalla do ta ketë dikush ndershmërinë dhe madhështinë shpirtërore, për t’ia interpretuar në një nivel të lartë.

Kjo femër eksepsionale, e ardhur nga një planet tjetër, nuk ka pasur asnjë lidhje evidente me familjen e saj, me vëllezërit dhe motrat e saj… ishte një kontra-model absolut, diçka surrealiste, sidomos në ato kohëra: 1934 në Vuthaj… imagjinojeni… na del këtu një top modele europiane e Parisit! Waou… qysh… si dhe pse? Por për fat, të gjithë familjarët e kanë dashur, respektuar dhe lënë në botën e saj. Unë e kam takuar në Bruksel, Tiranë apo Prishtinë me të gjithë shokët e mi të fushave artistike dhe intelektuale dhe të gjithëve ua ka lënë një kujtim të bukur ultra pozitiv. Nuk është aspak e rastit! E ka dashur si t’ishte nëna e saj, aktorja më e famshme franceze me 130 filma, Annie GIRARDOT dhe është interesuar nga afër mbi besimin e saj special dhe atipik edhe miku im filozof madhor francez Jacques Lacarrière. Xhevahirja ishte sufiste, dervishe dhe kishte vizituar të gjitha vendet e shenjta në botë, muslimane, katolike, hebraike, pa dallime… Ka shkuar në pelegrinazh në Meke të Arabisë, por besimin e saj, e ka aplikuar lirisht me intuicionin dhe bindjen e saj, pa qenë e diktuar nga askush, as hoxhë, as prift, as popë, as rabin… sepse nuk ishte e lidhur me dogmatapologjikën e institucioneve fetare, me anën hierarkike. Ajo e ka ndjekur vetëm rrugën e saj mistike, siç i kanë ardhur shenjat, mesazhet direkt nga qielli, pra nga Zoti… po, po, sepse ka folur direkt me Perëndinë, me Profetët, me Engjëjt, me Baballarët dhe e ka pasur atë kanal direkt komunikimi, ngaqë ka qenë e zgjedhur për atë punë. Bile për ta konfirmuar, unë i kam pas konsultuar vetë direkt 3 specialistë absolutë të teorisë së Sufizmit, teologë universitarë që e kishin studiuar thellësishta të fushë të besimit dhe të cilët kishin botuar libra-ese mbi atë besim atipik të muslimanizmit, filozofinë e tij të thellë, analiza e teksteve themeltare, e jo përralla kafesh. Dhe më thanë të gjithë: «shiko ti zoti Sherifi, dije që nëna e juaj është e mbërrirë, e zgjedhur, krejt afër Zotit, më e afërt se sa ne me plot tituj dhe diploma… dhe ajo tani lutet për ne të gjithë dhe na jepe nergjinë e saj hyjnore… mirëpo, ja tepron dhe nuk ekonomizohet fare, kështu që duhet me i ndejtur afër, për ta mbrojtur sa më shumë, sepse është femër delikate dhe mund të thyhet si kristali. Nëna jote e ka lidhjen direkte me Zotin dhe nuk ka aspak nevojë për ndërmjetësime. Është një shpirt puro i pastër, edhe sot në moshën e saj të avancuar, tamam siç ka qenë bebe në djepin e saj… diçka tepër e rrallë, ngaqë e ka ruajtur në pleqëri, pas një jete plot me vuajtje dhe prova të forta, atë shpirt të ndriçuar dhe hyjnor, komplet të panjollusur».  Atëherë, çka kisha për të shtuar? Më bindën me argumente dhe ma mbyllën gojën. Shpjegimi ishte perfekt dhe i qartë, për ata që kuptojnë, kurse për të tjerët, le të kthjellohen pak më shumë.

Nëna Xhevahire e ka pasurditurinë e dhuruar nga Qielli, ka qenë e filtruar dhe e inspiruar, sikurse të Urtit, Shamanët, Dervishët madhorë emblematikë… e jo atë diturinë vetëm shkollore të mësuar, të studiuar dhe të ripërsëritur sikurse papagalli. Ka njohurmisteret e jetës paralele, të padukshme, pak abstrakte me shenjat dhe gjuhën e saj të kodifikuar, të cilën e ka njohur edhe Viktor Hugo. Kurse ne, zakonisht nuk e njohim fare dhe na duket diçka delirante, si një film i Ridley Scott-it. Sepse, nuk i kemi filtrat e duhur, antenat, ndjenjat super fine dhe të stërholluara. Ma ka pas lënë një amanet kryesor dhe disa porosi anekse, por ëndra e saj ishte për ta pasur Teqen apo Tyrben e saj në Shqipëri, në Tiranë, një vend të vogël ku mund të vinin njerëzit për ta celebruar dhe për të medituar pranë varrit të saj. Mos harroni që kjo femër unike është lutur gjithë jetën e saj me plot shpirt për Shqipërinë dhe për Kosovën, për Atdheun dhe i ka paraparë të gjitha evenimentet kryesore të shekullit 20, me Murin e Berlinit, shkatërrimin e Komunizmit dhe të Bashkimit Sovjetik dhe pavarësinë e Kosovës… jam vetë dëshmitar me disa burra dhe të gjitha perceptimet e saj janë realizuar. Tani me qenë pak i ndershëm shteti ynë shqiptar, pak mirënjohës, pak serioz, më duket që nëna Xhevahire, e cila ka pasur Zotin gjithmonë në gojë 24 orë në 24, e cila është lutur për ne dhe për kombin shqiptar non stop, e cila na ka uruar dhe bekuar të gjithëve mbarë, pa asnjë dallim, e cila ka qenë 10 herë më besimtare dhe atdhetare se çdo shqiptar që mund ta njoh unë… do e meritonte këtë shenjë respekti evident nga çfarëdo qeveri shqiptare e Tiranës… me ja rezervuar dikund në kryeqytetin tonë emblematik të shqiptarëve, disa metra katrorë tokë, për ta ndërtuar një Teqe modeste në shenjë nderimi ndaj Nënës Xhevahire.

Sepse, nuk ka qenë vetëm nëna ime biologjike dhe shpirtërore, por ka qenë edhe nëna e gjithë shqiptarëve, ata që e kanë pas njohur dhe ata që nuk e kanë pas njohur fare, por akoma nuk e dinë !

Faleminderit prej jush… jufalenderoj dhe ju përqafoj të gjithëve me respekt.

Bruksel, 24 tetor 2023.

Ta dini që nëna Xhevahire Sadria do varroset pikërisht në Bruksel, siç thoshte ajo «Toka e Zoti » edhe pse ndoshta ëndërronte për në Shqipëri, ap oeventualisht në Mal të Zi, pranë prindërve të saj… Mirëpo, na ka përsëritur vetë disaherë, për ta varrosur në Bruksel, për disa arsye që mund t’i kuptoj.

Nuk ka dashur me rënduar askënd, me qenë një barrë e komplikuar për veten e saj dhe për familjen e afërt. Për Xhevahiren autonomia e plotë ka qenë një parakusht i dinjitetit njerëzor… mos me qenë tërësisht e varur nga të tjerët, mos me penguar askënd. Dhe ashtu ka ndërruar jetë, me një elegancë të paparë.

E çoj Zoti në tokë dhe u rikthye pranë Zotit… erdhi direkt nga qielli, sepse nuk kishte asgjë tokësore apo materiale në realitet, pos shijeve gastronomike, verërave të kuqe franceze dhe robëve në modë sikurse Mbretëresha e Anglisë, dëshira e saj për të shëtitur, me shkuar nëpër kafe dhe me takuar njerëz të ngritur, filozofë, poet, artistë… Të bëftë shpirti dritë, o Nëna Xhevahire.
Dije që do më mungosh përjetësisht dhe faleminderit për gjithçka më ke ofruar në jetë! E di që sa do që jam munduar, nuk mund ta kthej atë pasuri njerëzore, atë mirësi, atë inspirim, as për çerek… Por këto ishin mundësitë e mia, si anarshist i poezisë shqiptaro-frankofone.

ADIEU ET REPOSE EN PAIX AU ROYAUME DES CIEUX, MA CHÈRE MÈRE XHEVA!