Astrit Lulushi: Historia

Tirania, e gjithë kjo qenie e keqe dhe e neveritshme duhet të shfaroset nga shoqëria njerëzore. Dhe kjo mund të bëhet; sepse, një pjesë e trupit, nëse tregon shenja se është pa gjak dhe praktikisht pa jetë dhe rrezikon shëndetin e pjesëve të tjera të trupit, kështu edhe tirania përbindëshe e egër në formë njerëzore duhet të shkëputen nga trupi i përbashkët i njerëzimit.

Absolutisht.

Historia është famëkeqe për aplikimin e një shtrese boje për personazhet e saj, qoftë politikan, ushtarak ose artist. Enveri paraqitej me ngjyra të çelura të kuqe, më pas me të zeza dhe tani ngjyrë rozë. Bonoparti e dekoroi ushtarin për shqëtimin e anijes, por nuk e fali për dëmin që i shktoi asaj. Nga bota artistike, Mozarti nuk bën përjashtim. Kur imagjinoni Mozartin, ka të ngjarë të ngjallni imazhin e një kompozitori të talentuar, një njeriu me shije të rafinuara dhe prani të shquar – një gjeni i martuar në mënyrë harmonike me artin e tij. Realiteti? Ai ishte një njeri si të tjerët, me të gjitha çuditjet e egra dhe humorin e vrazhdë që rrallëherë tregohen kështu në libra shkollorë. Historikisht është dashur t’i fshijmë, si pluri nên qilim, për të ruajtur dinjitetin e ‘dijetarit të jashtëzakonshëm’.

Dhe duke folur për dijetarët, Mozart u përshkrua si një lloj lidhësi hyjnor i muzikës, notat që notonin në trurin e tij nga vetë muzat. Kjo anashkalon stërvitjen e tij intensive dhe rigoroze nga një baba i rreptë, që në moshë shumë të re. Mozarti punoi shumë – një fakt që ndonjëherë fshihet në favor të një narrative më romantike.

Gjendja e tij financiare është një tjetër pjesë që historianët kanë arritur disi ta keqinterpretojnë. Djaloshi nuk ishte tipi i shoqërisë së lartë që jetonte në luks të bollshëm. Ai luftoi, nxitoi për koncerte dhe shpesh ishte i stresuar për paratë. Ashtu si shumë prej nesh që përpiqemi të sigurojmë jetesën – është historia shekullore e artistit që luftoi, përveçse kjo  luhet me paruke dhe penë.

Dhe këtu është çështja e marrëdhënieve të tij me kompozitorët e tjerë. Filmat dhe tregimet pëlqejnë ta vendosin atë kundër bashkëkohësve të tij, si Salieri. Dramatizimi i marrëdhënies fiktive të tyre në filmin Amadeus, i bëri historisë një shërbim të keq, duke  shtrembëruar rivalitetin profesional në një koktej vdekjeprurës obsesioni dhe hakmarrjeje.

E gjithë kjo ka çuar në një ikonë monumentale të përsosmërisë, të një kompozitori të panjollosur nga veset dhe banalitetet e jetës së vdekshme. Por duke e bërë këtë, ne i kemi hequr Wolfgang Amadeus Mozart humanizmin e tij, kemi penguar të mësohet historia e tij e plotë dhe ndoshta i kemi bërë arritjet e tij paksa më pak të jashtëzakonshme.

Historia, në përpjekjen e saj për të idhulluar, shpesh i lë jashtë papërsosmëritë. Por janë të metat, dhe batutat pa ngjyra midis rregullimeve të parukës që e bëjnë Mozartin më intrigues, më të afërt dhe, sinqerisht, më të ftohtë.

Kështu, herën tjetër që do të pini një filxhan kafe dhe një melodi e Mozartit do t’ju ëmbëlsojë veshët, mbani mend se ai ishte më shumë punk rock si i ditëve tona.