Ramadan M. PasmaçIu: DIMRI, OR TUNGJATJETA…

 

Tregim

 

 

1.

 

Faslliu nuk është burrë për t’u sharë. Përkundrazi, bën dallim në fshatin tonë. Njeri nëpër gojë s’mban. Tjetrit në qafë nuk i bie. Kurrkujt në rezé nuk i ngec. Vetëm një të keqe të vogël ka. Se, helbeté, s’gjen kalë të kuq pa një huq. Dhe ja, se çfarë! Nuk çohet dot edhe aq herët në mëngjes. Jo se vuan nga reumatizma, nga kryqet e çapokët, por ashtu kot. I është bërë ves. E vesi me njeriun, sipas mendjes së Faslliut, është si mishi me thoin. Hë, pa provo zotrote t’i heqësh thonjtë! S’i heq dot kurrën e kurrës. Kësisoj edhe Faslliu vesin.

“S’jam gjumash, jo! – thotë ngaherë. – Ja, në darkë, fjala vjen, mund të rri zgjuar e t’ju mbaj me muhabet sa të doni. As edhe të dremis të mos kërkoj. Çafrëk t’i kem sytë fillim e mbarim. Pa lëre, po të më vësh përpara ndonjë poçe me ujë “të turbullt” e ndonjë shpatull qengji! Edhe gjer në sabah, mos paça jetën, qefull e kaluar qefullit qëndroj. Po më le ta mbështes një çikë kokën në jastëk, falmë gjynahet pastaj, e mos më luaj! Prit më kot të ngrihem njësh me kallaballëkun”!

 

 

2.

 

Rri mbuluar me jorgan e flokje Faslliu e as që dashka të zgjohet! Por, ama, edhe aq vonë nuk është! Ora nuk ka vajtur ende nëntë. Kthehet ai në anën tjetër e sakaq nëpër konak fërshëllen përsëri e gërhitura e tij e çjerrë.

Dimri po heq i sertë sivjet. Jashtë ka rënë goxha borë. Të ftohtit është i madh. Thoni, de, në e ka gabim Faslliu! A nuk je më i fituar të rrish brenda ngrohtë nën jorgan e flokje, kur tërë dynjanë e shtrëngon ngrica dhe e pret era? Dihet që dihet.

Po ky Zikja ç’bluan kështu nëpër mend? Ç’ka që i hedh këmbët ngjeshur e ngjeshur? Do që të zgjojë të atin, duket. Po Faslliu ndien e s’ndien. Picërron sytë e i mbërthen tek enët atje në sergjen çuni i Faslliut dhe sepse kruan hundën, duke i ndritur bebëzat me djallëzi. Merr okllainë dhe shtyn cepin e tepsisë. Bie tepsia në dysheme dhe sillet rrotull – rrotull gjithë zhurmë e uturimë. Hidhet i ati përpjetë dhe çirret tërë inat:

– Ç’bëre ashtu, or i biri i sat’ ëme!

– Ra kjo, baba! – i përgjigjet çuni, duke treguar me gisht tepsinë.

– Kë gënjen ti?

– Jo, po…

– Pusho, pusho, se s’them kot unë për ty, që je pjellë së prapthi! U muar vesh puna jote! – ia pret Faslliu dhe prapë e fut kokën nën jorgan e flokje… Dëgjon hapat e të birit, tek ecën tutje – tëhu konakut dhe pyet pa nxjerrë kryet jashtë:

– A u gdhi, ore?

– Jo, nuk është gdhirë. Do të bëhet natë njëherë, pa pastaj do të gdhihet.

– Qysh!? – nevrikoset babai, tek i bie hilesë.

– Po ç’të them! – bërtet Zikja. – Edhe pak e bëhet dreka!

– Ah, qerrata! – nxehet Faslliu. – U bëre të vësh në lojë tët atë!?

Zikes i shkon koka mënjanë. I ati zgjat krahët jashtë shtratit dhe shtriqet. Po ç’faj ka? Çdo njeri, kur zgjohet, është ca mahmur.

– Jot’ ëmë ç’u bë, or Zike?

– Po skuq thana, baba!

– More, ç’dërdëllis ti ashtu!?

– Në punë ka shkuar. Ç’bën sikur s’e di! E ku do të shkojë gjetkë! Do krahë bujqësia, s’do gjumë.

Babai kruan veshin dhe hiqet sikur s’dëgjon ç’tha i biri, por kapet aty ku i leverdis:

– Gjithmonë që me natë shkon ajo e uruar. Të pëllciste peshku mbanë arës me të zbardhur, e po hajde, de!… Çudi më vjen, për këtë dyshek, që më mban butë! Si nuk më bëri zë fare, xhanëm! Sikur jam kërcu unë këtu!

Zikja kollet e se ç’thotë nëpër dhëmbë. I ati e pikas e ia pret:

– Fol, përse s’flet, por kuis me vete!

– Ajo të tundi e të shkundi, po ti s’u bëre i gjallë.

– Vërtet!?

Çuni nuk e zgjat. Babai fërkon ballin e fytyrën me pëllëmbë.

– Hajt, këput zverkun e na sill një ujë, lanet!

Zikja s’vonon. I çon të atit ujin dhe e pyet:

– Nuk do të ngrihesh sot, baba, hë? Je i sëmurë shumë, apo jo?

– Ç’thua, or veshllapush! S’është kërckë yt atë, po kockë e fortë! S’më vjen kollaj sëmundja mua!

– Po në punë do të shkosh?

– Ja, edhe pak, sa të çmpihem.

Zikja përsëri kollet e përsëri se ç’thotë nëpër dhëmbë.

– Fillove prapë të kuisësh me vete ti, këlysh zgjebarak!?

Çuni hesht. Merr çantën dhe bën të dalë.

– Ku vete, ore i pjelli së prapthi? Në shkollë vete?

– Jo, për koçkulla, baba. Po, çmpiu ti, çmpiu, se ke kohë!

– Mbylle, mor të menderossha tët ëmë! – thërret Faslliu dhe çohet ndenjur. E, si e sheh të birin tek del, mërmërit: “S’thonë keq: Bëmë, moj nënë, të të ngjaj!” Ja, edhe im bir si e ëma!

 

 

3.

 

Afrohet i uruari Faslli tek dritarja dhe zgjat kokën jashtë. Shtrembëron buzët dhe fërkon mjekrën. Vëren dëborën që e ka mbuluar dheun pëllëmbë për pëllëmbë dhe e lëshon zërin të marrë udhë nëpër ajrin e ftohtë:

– Hajde, babam, hajde! Vetëm gjë të bardhë të zënë sytë! – Qesh si me vete dhe rrotullon qylafin me nge. – Oj, paska dalë Asimeja ime në punë! – Ha-ha-ha! Jo, të kripça trutë, jo! Po ku punohet sot, moj baballëke! Ç’më bën ti mua, budalla më bën, që pres të dalë dita mirë?!

Qëndron palëvizur në parvaz të dritares, mbështet njërin bërryl dhe i ngre kryet pak si lart. I bëhet Faslliut sikur ka hipur në ndonjë ballkon e poshtë në shesh janë mbledhur njerëzia të dëgjojnë fjalët e tij të mençura, ndaj fillon e flet si ata që mbajnë fjalim:

– Dimri, or tungjatjeta, e kam thënë me kohë unë, s’është për punëra të bujqësisë. Ca më tepër kur shtrohet andej e përkëtej çarçafi pa kokë e bisht i dëborës. S’dalin as gjëja e egër nga strofkullat, bre, e jo njeriu që është njeri. Apo je ngushtë zotrote për ndonjë broko -plumboni,që të të rëndojë si plumb në mes të kraharuarit tërë senenë e senesë? Dëgjo ustanë këtu! Si shëndreu, si kallnori e si fruri për të tjera gjëra janë stisur. Mbyllu në konak e mos kërko të dish se ç’bëhet jashtë! Merr përpara një tas përplot me groshë e me një top gjalpë brenda, vër edhe nja dy copëza buke të theken pranë zjarrit bubulak dhe ushqeu shtruar – shtruar! Pa pastaj dridhe e tymose ngadalë e ngadalë një duhan vendi të grirë si kadaif, nisja edhe muhabetit për sevda, në do t’ia ndiesh lezetin dimrit thellë e thellë.

Nuk flas veresie unë, se s’jam teleshmën!…

Shtyn Faslliu dritaren, hedh çapet rëndë – rëndë drejt oxhakut e ulet mu në qosh. Rrudh vetullat, tund kryet majtas – djathtas si i pakënaqur dhe shfryn. Pastaj zgjat duart t’i ngrohë mirë nëpër flakë.

– Eh, moj Asime! – pëshpërit. – Kështu do ta pësosh gjithnjë ti, po nuk mbajte vesh fjalën e tët shoqi. Ja, këtu jemi e do të shohim… lumëmadhja ti, lumëmadhja! Ma ndien zemra se ç’po heq njëmë, ma ndien, se të kam grua, moj fakire! Po më del përpara syve njësoj si të të kem mbi kupat e gjunjëve, moj mendjetrëndelinë! Po të shoh se qysh po dridhesh udhëve e po nget vrap të vish në shtëpi një minutë e më shpejt. Do të kërcesh përpjetë, kur të arrish te Faslliu yt, e do t’u frysh me ngut gishtërinjve, që t’i ka zënë përthoi, moj korbë! E pas cazë do të më thuash me zë të mekur: “Nuk punohet dot hiç, xhan, o Faslli! Dëbora s’të lë të bësh gëk. Dole më i fituar ti, që s’lëvize nga vendi. Po, po, më i fituar dole. Ç’bëra, ç’bëra, që s’të pyeta ty!” Dhe unë do të ta pres: “Ulu, ule, moj qyqe, se ngrive e ia dhe shpirtin shejtanit! Të ka pëlqyer mendja jote, moj Asime, prandaj gjen gjithmonë kokrrën e belasë!”

Në çast i shkrep Faslliut të futet prapë në tesha. Për nder, fort i mençur do t’i duket burri Asimesë, kur ta shohë duke fjetur ende! “Fli, or të keqen, fli e mos e prish terezinë, se punët venë e vinë” – qetëson veten dhe i bën vend qylafit në cep të jastëkut.

 

 

4.

 

“Po pe ëndrra kur fle, kam fjetur vërtet, thuaj! Jo, në s’pe, mos e zër për gjumë atë! – thotë sa herë Faslliu. – Se, ëndrra, or byrazer, është toidhio si filmi. Ta shohësh filmin pa para me sytë mbyllur e i shtrirë në shtrat për shtatë palë qejfe, nuk është gjë e vogël.” Dhe, ka hakë ai, sepse rrallë fare i ndodh të flejë e të mos bredhë nga njëra ëndërr në tjetrën si zogu nga dega në degë. Ja, tani fjala vjen, mos kujtoni se s’po ëndërron?

I bëhet Faslliut sikur po fluturon me aropllan rreth e qark mbi fshat, mbi kodrat e arat, mbi Përroin e Gushëkuqve e Fushën e Dosave, mbi Pyllin e Thatë e Malin e Gjerë… I bëhet sikur po fluturon edhe andej sipër mullarëve. Po, për çudi, aropllani zhduket e Faslliu e sheh veten hipur mbi një gjel deti. E mbërthen fort nga qafa gjelin e detit e gjaku sa s’i ngrin nga frika. Vështron tokën i llahtarepsur dhe pret të shembet poshtë si gur, por papritur, habitet edhe më, i gjori, se vëren që gjeli tretet. Rri më këmbë mbi një shkop shtrirë për së gjati Faslliu dhe krahët i mban hapur si lakuriqi natën… Që atje poshtë nga fshati, që duket i vockël e i vockël, e shohin kalamaj, plaka e gra, nuse e dhëndurë, pleq të butë pa dhëmbë e moshatarë nevrikë. Tremben tërë bashkë se mos i gjori këputet e bie, ndaj thërrasin me sa mundin: “Faslli, ore! O Faslli! Faslli, oreee!” Ca kanë dalë te përnallat, ca rrëzë Lajthishtes, një grumbull në çairet e Zogës. Të gjithë ngjiren së thirruri, por mbi këdo kumbon më shumë zëri i Asimesë: “Faslli, të marrsha të keqen, e mjera unë! Hap sytë e bjer në këmbë, të mos thyesh çapokët, korba unë, korba, oreee!” Dhe e-ja zgjatet e zgjatet e i gjëmon Faslliut në vesh si e rrahura e daulles në dasmën e Hajdar Qafërrjepurit, ndaj shtyn ai jorganin e, hop, gjendet sakaq i drejtë si okllai mbi dysheme. Sytë i ka të hapura, por i hap edhe më, se ja, s’është që s’është në ëndërr, e prapëseprapë Asimenë e ndien po aq qartë:

– O Faslli, vdeksha për ty, o Faslli! Po hape derën, hape! Ç’të ka gjetur që s’jep xhevap, or aman! Ah, e zeza unë e zeza!

– Au, s’qenkan të rrahurat e daulles në dasmën e Hajdarit, po pëllëmbët e Asimesë, që qëllojnë dërrasën e derës! Po ç’është kjo kështu! Çar ka bërë vaki!? Kaq merak më paska! Hair, ishallah!

Fytyra i shndrit e kënaqur dhe në cepat e buzëve i kurdiset një e qeshur tinzare.

– E dija unë që do të kthehej ajo. S’është ditë për punë sot. S’është dimri për bujqësinë, or tungjatjeta! Si pulë do të jetë mbledhur nga të ftohtit, e shkreta, si pulë e lagur. Po, fundi i fundit, mirë e ka pësuar, gjersa s’mori mendjen time!

– Faslli, po më priten gjunjët! – thërret përsëri gruaja.

– Erdha, moj e uruar, erdha! – ia pret i shoqi dhe nxiton hapin për te dera. E, me ta hapur, i qan hallin:

– Po ty të qenka nxirë buza, moj e kulluar e perëndisë!

– Mos fol përralla! – ia kthen ajo, – se s’më ke lënë faqe të bardhë të dal ndër shoqe, o lanet! – Mjaft fjete, po vishu e yxhym përjashta, se u bëmë për nam të botës!

– Lëri shakatë, se jam esëll, të them! – përgjigjet Faslliu dhe i hedh Asimesë dorën mbi sup.

– Ç’shaka, or lumë e përrua! Është shkulur gjithë fshati, i madh e i vogël, që pa zbardhur drita, po çajnë dëborën te Lajthishtja e Dhelprave e po nxjerrin kërcunj! Kurse ti më rri këtu si derdenek!

– E, e, kujton se ma hedh kollaj mua! S’i ha unë ato proçkulla! Ku kapet me dorë kazma njëmëthi! Ja, ti je kthyer, se s’ke bërë dot çap!

Dhe qesh Faslliu për sevda, si nëpër çakërrqejfe buxhak më buxhak me shokët në dolli. Pa pastaj e zë edhe nga gusha Asimenë, i afrohet dhe diçka do t’i belbëzojë në vesh, po nuk arrin, se e thërresin nga jashtë. Asimeja shkul faqet dhe sillet nëpër konak:

– Na turpërove, Faslli! E mjera unë për burrë që kam!

Zërat shtohen dhe ndihen gjithmonë e më pranë.

– Ç’po bën vaki kështu! – habitet Faslliu.

– Faslli, o Faslli! – ushton oborri, ushtojnë shkallët.

– Po vjen fshati të të marrë, që të marrtë lumi, të marrtë, or qyq i zi! – i thotë duke shkulur faqet e shoqja.

Hedh ai sytë mbi veten, nga këmbët e gjer lart, dhe bërtet:

– Mbyll derën, Asime, se jam në benevrekë! Nuk shikon, të plaçin sytë!?

Por, ja tek duken në prag vajza e gra, djem e pleq:

– Faslli, or dreq! Dil në punë, or të dalçin trutë, dil e ndihmoje tët shoqe! Mjaft ndenje brenda, se po të hanë mizat!

Futet ai vrap në shtrat dhe mbulon kokën me flokje e jorgan. Veshët i ziejnë: “Faslli! Faslli! Faslli!” Dhe i bëhet sikur tërë bashkëfshatarët qëllojnë fort mbi daulle si në dasmën e Hajdar Qafërrjepurit. Po, përse, ta hajë dreqi, përse s’është në ëndërr?