Astrit Lulushi: Çështje piratësh

Cezari u kap dhe u burgos nga piratët në detin Adriatik në vitin 78 pes. Ndërsa në burg ai u tha piratëve se kur të lirohej do t’i vriste dhe kryqëzonte, gjë që ata e morë si shaka. Kur piratët kërkuan 20 talente argjendi për ta liruar, Cezari u zemërua dhe këmbënguli që të kërkojnë 50.
Shpërblesa u pagua, ai u kthye në shtëpi dhe gjithçka duhej të ishte mirë. Por Cezari ishte njeri që e mbante fjalën. Ai ngriti një flotë të vogël dhe i kapi piratët, ua preu atyre fytin dhe i kryqëzoi sipas premtimit.
*
Albert Einstein ka vdekur, edhe Stephen Hawking. Kush është gjeniu i radhës?
Stephen Hawking nuk ishte gjeniu i radhës pas Ajnshtajnit. Hawking konsiderohej shkencëtar i madh nga publiku, sepse ishte i përfshirë në zbulimin e vrimave të zeza. Ai mezi mund të lëvizte në një karrige me rrota dhe megjithatë bënte punë të mirë. Hawking dukej mbinjerëzor. Për fizikanët e tjerë, ai ishte jashtëzakonisht domethënës, por vështirë se mund të quhej gjeni i madh. Është e vështirë të shihet se kush do të jetë Ajnshtajni i ardhshëm, sepse nuk mund të shohim ndryshimin tjetër të madh në perspektivën e fizikës që do të ketë implikime të gjera. Ajnshtajni ishte i rëndësishëm në shumë fusha të fizikës.
*
Vikingët e lashtë u vendosën në Islandën e rrezikshme. Pse të mos vendoseshin të sigurt larg ishujve skocezë?
Eirik i Kuq u vendos në Islandë, e cila në fakt nuk është aq e rrezikshme nëse nuk jeton në majë të një vullkani, sepse Eiriku i Kuq ishte shpallur i jashtëligjshëm në Norvegji. Ky është kuptimi origjinal i “i jashtëligjshëm”: dikush që nuk mbrohet më nga ligjet. Në thelb, ai ishte një jo-shtetas në status juridik dhe shikohej njësoj si një kafshë e egër, pa asnjë të drejtë. Do të thotë se armiqtë e tij mund ta vrisnin pa pasur frikë nga ligji.
Dhe duke folur për kafshët e egra, Islanda nuk ka asnjë të rrezikshme. Ishujt e largët skocez kishin një disavantazh të madh; motin e ashpër, si dhe armiqtë, nga të cilët Eiriku me sa duket kishte mjaft. Gjithashtu, disa vikingë u vendosën në Shetland dhe vende të ngjashme.
*
Perandori Adrian, i cili mbretëroi mbi Perandorinë Romake nga viti 117 deri në vitin 138, shpesh perceptohet si një figurë e diskutueshme në histori, me një reputacion të përzier si perandor i mirë dhe i keq. Ndërsa ai është i famshëm për arritjet e tij arkitekturore, fushatat ushtarake dhe reformat administrative, ka disa arsye pse disa historianë e kanë kritikuar sundimin e tij.
Një nga kritikat kryesore të ngritura kundër Adrianit është trajtimi i trashëgimisë perandorake. Me marrjen e pushtetit, Adriani miratoi një politikë për të nxitur individë të talentuar që nuk ishin domosdoshmërisht nga familje fisnike. Kjo qasje, e njohur si “sistemi adoptues”, synonte të siguronte një tranzicion të qetë të pushtetit dhe të zgjidhte liderë kompetentë. Megjithatë, kjo politikë çoi gjithashtu në disa raste të paqëndrueshmërisë dhe intrigave politike gjatë mbretërimit të tij. Disa argumentojnë se zgjedhja e pasardhësve, si Marcus Aurelius, ishte e diskutueshme, pasi ata nuk zotëronin të njëjtin nivel aftësish drejtuese si vetë Adriani.
Një aspekt tjetër që njollosi reputacionin e tij ishte trajtimi i tij i çështjeve ushtarake. Ndërsa mbahet mend për konsolidimin e kufijve të perandorisë duke ndërtuar mure mbrojtëse, veçanërisht Murin e Hadrianit në Britaninë e sotme, ai gjithashtu u përball me kritika për qasjen e tij ndaj luftës. Vendimi i Adrianit për të braktisur disa territore, si ato që ishin pushtuar nga Trajani në Mesopotami dhe Daci, u panë si një shenjë dobësie dhe dështimi për të ruajtur ambiciet perandorake të Romës. Për më tepër, vendimi i tij për t’u tërhequr nga këto rajone shkaktoi pakënaqësi në mesin e ushtrisë dhe kontribuoi në një rënie të moralit.
Për më tepër, politikat e Adrianit në lidhje me fenë dhe asimilimin kulturor u ndeshën me kundërshtime. Adriani promovoi kulturën greke të lashtë, siç kishte bërë më parë Aleksandi i Madh i Maqedonisë.  Vetë Adriani ishte një admirues i filozofisë, artit dhe letërsisë së lashtë greke, duke e shtyrë atë të promovonte zakonet greke në të gjithë perandorinë. Megjithatë, ky theksim i ndikimit grek tjetërsoi shumë qytetarë romakë që mendonin se trashëgimia e tyre kulturore po minohej.
Jeta personale e Adrianit gjithashtu tërhoqi kritika. Ai kishte një marrëdhënie të trazuar me gruan e paraardhësit të tij Trajan, Plotina, gjë që çoi në thashethemet për një lidhje të paligjshme. Këto zgjedhje personale, megjithëse nuk ndikuan drejtpërdrejt në aftësinë e tij për të qeverisur, kontribuan në një perceptim negativ të Adrianit midis segmenteve të caktuara të shoqërisë.
Ndërsa mbretërimi i Adrianit mund të ketë pasur mangësitë e veta, ai gjithashtu dha një kontribut të rëndësishëm në perandori. Përpjekjet e tij arkitekturore, si ndërtimi i Panteonit dhe Tempulli i Venusit dhe Romës, shfaqën patronazhin e tij të arteve dhe lanë një ndikim të qëndrueshëm në arkitekturën romake. Për më tepër, reformat e tij administrative që synonin përmirësimin e mirëqenies së provincave dhe promovimin e shtetësisë romake për jo-romakët u vlerësuan pozitivisht nga shumë njerëz.