Astrit Lulushi: Qytetërim dhe luftë

Kur u pyet për shenjën e parë të qytetërimit brenda një kulture, Margaret Mead – 1901-1978, antropologe e njohur – ofroi një pasqyrë befasuese dhe të thellë. Në vend që të tregonte veglat apo objektet, ajo theksoi se treguesi i vërtetë i qytetërimit është zbulimi i një gjymtyre të shëruar në një skelet njerëzor nga një shoqëri e lashtë.

Shpjegimi i Mead buronte nga një kontrast i fortë me mbretërinë e kafshëve, ku një këmbë e thyer shpesh nënkupton vdekje të sigurt.

Në natyrë, një krijesë e plagosur bëhet e pambrojtur ndaj grabitqarëve, e paaftë për t’i shpëtuar rrezikut, për të marrë ujë ose për të gjuajtur për ushqim. Mbijetesa me një femur të thyer deri në shërim është praktikisht e pamundur për shumicën e kafshëve.

Prandaj, prania e një femuri të shëruar në mbetjet e lashta njerëzore nënkupton diçka të jashtëzakonshme. Ajo shërben si dëshmi se në këto shoqëri të hershme kishte individë që kujdeseshin për të lënduarit, duke ofruar mbrojtje dhe mbështetje gjatë shërimit të tyre. Ky akt dhembshurie dhe ndihme në kohë vështirësishë është themeli i vetë qytetërimit – një shprehje e ndihmës dhe ndërlidhjes së përbashkët.

Në thelb, këndvështrimi i Mead-it na kujton se qytetërimi nuk del vetëm nga arritjet teknologjike ose përparimet materiale, por nga gatishmëria e individëve për të ndihmuar njëri-tjetrin. Është në kultivimin e ndjeshmërisë, kujdesit dhe bashkëpunimit që rrënjët e qytetërimit zënë vend, duke formuar përfundimisht shoqëritë që lulëzojnë me mbështetjen dhe solidaritetin e përbashkët.

Mead propozoi edhe teorinë e saj të luftës, në vitin 1940 në esenë “Lufta është vetëm një shpikje – jo një nevojë biologjike”. Ajo hodhi poshtë nocionin se lufta është pasojë e pashmangshme e natyrës njerëzore.

“Nëse lufta është një nga mënyrat në të cilat ne mendojmë të sillemi, a na jepet ndonjë shpresë nga kjo?

Jo domosdoshmërisht, sepse pasi një shpikje njihet dhe pranohet, njerëzit nuk heqin dorë lehtë prej saj”.

Kjo teori kundërshtohet, vuri në dukje ajo, nga fakti i thjeshtë se jo të gjitha kulturat theksojnë disa aspekte të potencialit njerëzor në kurriz të të tjerëve.

Margaret Mead ishte një antropologe amerikane më e njohur për studimet e saj mbi popujt e Oqeanisë.

Duke shkruar në agimin e Luftës së Dytë Botërore, Mead kishte arsye të forta të frikësohej se militarizmi ishte futur shumë thellë në kulturën moderne për t’u çrrënjosur.

“Bëmat e luftëtarëve janë përjetësuar në fjalët e poetëve; lodrat e fëmijëve janë modeluar sipas armëve të luftës”.

Mead ishte një fëmijë e Epokës Progresive, kur reformatorët mendonin se problemet sociale mund të zgjidheshin me aplikimin e shkencave sociale. Në vitet e mëvonshme, ajo u kritikua për inkurajimin e kulturave tradicionale për të adoptuar mënyra perëndimore në emër të përparimit.