Mesazhi i Kadaresë pas marrjes së Çmimit Ndërkombëtar “Ali Podrimja”

Për të nderuar poetin e ndjerë Ali Podrimja, Kolegji AAB në Prishtinë, kishte vendosur që të themelojë çmimin “Ali Podrimja”, çmim ky që u jepet personaliteteve me arritje kulminante në fushën e letërsisë, dhe të parin si më të merituarin për këtë çmim, ky institucion kishte zgjedhur shkrimtarin Ismail Kadare.

“Ali Podrimja si njëri nga shkrimtarët më me nam në të gjithë shqiptarinë, ka merituar të ketë një çmim të tillë në emrin e tij. Po ashtu edhe Kadareja, si një shkrimtar tepër i dalluar gjithashtu ka merituar një çmim të tillë”, tha rektori i Kolegjit AAB, poeti Lulzim Tafa.

Nderimi i Kadaresë me çmimin “Ali Podrimja” nga Kolegji AAB u bë më 2 shtator 2013, me një ceremoni solemne, në prani të figurave të shumta me rëndësi të jetës publike.

Kadare, pasi pranoi çmimin nga rektori i Kolegjit AAB, Lulzim Tafa, mbajti një fjalim ku fillimisht foli për rëndësinë e çmimeve që mbajnë emrin e shkrimtarëve dhe që u jepen kolegëve të tyre. Më pas, ai vazhdoi me shpjegimin e tij për të vërtetën e padiskutueshme të të qenit evropianë të kombit shqiptar.

“Tashti do të them fjalët që juve më së shumti priten në raste të tilla, jam vërtet shumë i prekur të kem këtë çmim, që mban emrin e një prej poetëve më të shquar të kombit shqiptar dhe njëherësh mikut tim të shtrenjtë, Ali Podrimës. U përmend këtu disa herë me të drejtë fjala festë, mbledhje e gëzueshme dhe jam i detyruar të them që në këtë botën tonë ka disa herë paradokse të mëdha dhe ky gëzim, kjo festë, ky tubim, siç përdoret kjo fjalë e bukur në Kosovë ka burim një hidhërim në rrënjët e saj, sepse kjo lidhjet me ikjen e parakohshme të Ali Podrimës nga kjo botë. E kuptojnë të gjithë që kjo ceremoni nuk do bëhej dhe unë s’do ta kisha këtë çmim në qoftë se ai s’do të ikte kështu para kohe, po e theksoj nga bota dhe do të ishte më mirë, natyrisht, që unë mos e merrja këtë çmim dhe ju mos ishit këtu dhe të gjithë ne mos mblidheshin në këtë festë, në qoftë se ai do të jetonte. E megjithatë, në këtë botën tonë ka gjëra që nuk varen nga ne dhe e kapërcejnë logjikën njerëzore dhe vullnetin njerëzor. Ali Podrimja s’është më, por ai ndërkaq është dhe kjo nuk është një metaforë, është një e vërtetë që ne po e përjetojmë në këto çaste dhe që nuk e përjetojmë vetëm ne në këtë sallë, por gjithë lexuesit shqiptarë, që do të thotë pjesë e madhe e kulturuar e kombit shqiptar, e përjeton herë pas here dhe do ta përjetoj gjithmonë. Prandaj, kur them jam i prekur, jam thellësisht i prekur vërtet që kam mundësi që emri i tij, në këtë rast të bëhem shkas unë sot, herë të tjera do të këtë shkaqe të tjera që të kujtohet gjithmonë në mesin tonë të kulturës shqiptare”, tha Kadare.

Në fjalën e tij, Kadare komentoi edhe çmimin që mban emrin e tij, i cili në atë vit iu kishte dhënë dy shkrimtarëve të shquar shqiptarë. Duke iu përgjigjur pyetjes së prezantuesit se cila ka qenë ndjesia e tij kur e ka kuptuar për këtë çmim që mban emrin e tij.

“Kjo ndodh një herë shumë rrallë, duhet ta dini dhe unë kur ka qenë ky rast, si e përmendët ju, kam pasur edhe një lloj besëtytnie jo të mirë, të jepet çmimi, duke qenë ti i gjallë, zakonisht çmimet jepen më pas. Megjithatë, logjika ishte që letërsia shqipe të pretendohej t’i japë dhe ajo gjykimin e saj kulturës shqiptare për kulturën botërore dhe fakti që u zgjodhën dy nga shkrimtarët më të mëdhenj të shekullit dhe të them drejtën, unë pata njëfarë shqetësimi se ndoshta ata nuk do të pranojnë se shpesh kur janë shkrimtarët më të mëdhenj në moshë, se ai që njeriu që i ka dhënë emër çmimit, qëllon edhe me diplomaci refuzojnë. Shumica e bëjnë kështu dhe shumica kështu do të ndodhte. Megjithatë, ishte një nder dhe çmimi u pranua. Ishte një nder, u pranua si thuash ishte një autoritet i Kulturës Shqiptare që t’i japin edhe ajo zërin e saj, e morën siç thashë dy nga shkrimtarët më të mëdhenj të kohës dhe ishte një kënaqësie për të gjithë ne”, u shpreh Kadare.

Në fjalën e tij, ai nuk harroi të përmendë çështjen e kombit shqiptar dhe vendin e saj natyrshëm si pjesë e familjes evropiane, të cilës i kushtoi rëndësinë më të madhe gjatë asaj ceremonie.

“Kosova është pjesa pjesë e natyrshme e kombit shqiptar”, tha Kadare deri sa iu përgjigj pyetjes se çdo të thotë Kosova për të.

“Pyetja duket e thjeshtë, por është dhe e vështirë, sepse është një pyetje, si thuash, nga këtë situatë globale që përfshin dhe ka të bëjë me gjithë përmasat e një kombi, nuk është fjala vetëm për kombin shqiptar, por për çdo komb, të shtrohet një pyetje e tillë, do një përqendrim, vëmendje, për të dhënë një përgjigje të saktë dhe mendoj se nuk ka përgjigje të saktë, ka një përgjigje që përjetohet nga të gjithë, po ka shumë më tepër me intuitë, me mbindjesi sesa me logjikë. Kosova është pjesa e natyrshme e kombit shqiptar, e kombit që ne na është bërë zakon të themi ka pasë shumë telashe, shumë drama. Unë mendoj se kombi shqiptar, populli shqiptar është e vërtetë se ka patur drama dhe shqetësime të mëdha”, tha Kadare.

Përkundër sfidave të shumta që ka kaluar, ai kishte thënë se asnjëherë kombin shqiptar nuk e ka quajtur si komb me fat të munguar.

“Unë nuk e quaj, s’e kam quajtur kurrë një komb me fat të munguar, me fat të hidhur, siç është bërë zakon, shpesh të thuhet, nuk ishte e vërtetë. Ka pasur humbje, të gjithë popujt kanë humbje, shumica e kombeve në këtë botë nuk janë më të gjallë, duhet ta dimë të jemi të ndërgjegjshëm, sepse përdoret shpesh shprehja populli i pavdekshëm, popujt janë të pavdekshëm, kombet janë të pavdekshëm, nuk është e vërtetë. Kombet, si çdo gjë, janë të vdekshëm dhe ata që janë të gjallë do të thotë se ata kanë triumfuar mbi një të keqe të madhe që e sulmon gjithmonë kombin. Është e natyrshme që kombet të sulmohen nga dikush, në mënyrë të paparashikueshme, nga lloj-lloj rrethanash, shpesh nga vetvetja. Ky është sulmi më i rrezikshëm. Prandaj, me mikun tim të shtrenjtë, Ali Podrimja, sikurse me mikun tjetër të shtrenjti, gjithashtu e kam humbur Azem Shkrelin, kemi biseduar shpesh për këto probleme, për lidhjen, për detyrimet që ka kultura, letërsia me kombin e vet. Letërsia nuk ka ato detyrime që mendohet, letërsia nuk rregullon punët e një kombi, nuk rregullon punët e shtetit, nuk rregullon punët e partive, prandaj është mirë që t’i qëndrojë jashtë tyre, ajo ka vlerë si vlerë e pavarur në radhë të parë, si një vlerë paralele, si një botë paralele, por ka sezone në jetën e popujve kur kanë nevojë për të dhe atëherë letërsia e thyen zakonin e saj të pavarësisë dhe përzihet në punët e kombit. Kështu është përzier letërsia shqipe në njëqind e njëzet vjet përpara, njëqind e pesëdhjetë vjet në kohën e Rilindjes Kombëtare, kështu duhet të përzihet përsëri kultura shqiptare sot kur kombi shqiptar ka një problem tepër serioz, nuk do të përdorja fjalën ‘të rëndë’, po tepër serioz, me kuptimin të rëndë. Kombi shqiptar ka një problem në kontinentin e vet europian. Është sot i vetmi popull, ose i vetmi komb, ndaj të cilit është bërë një përpjekje për të nxjerrë nga kontinenti”, tha Kadare.

Diskutimet se është apo nuk është europian kombi shqiptar, Kadare i pat quajtur absurditete nga njerëz që sipas tij jo vetëm që s’janë të mençur, por janë edhe të rrezikshëm.

“Nuk do ta krahasoja me dramën e hebrenjve, sepse ajo është planetare dhe me përmasa më të mëdha, më tragjike, por që i ngjan asaj me përmasa europiane. Kombi shqiptar e ka pasë këtë problem, vazhdon ta ketë dhe shtruar disa herë që e ka vendin apo jo në Europë. Duhet të jetë në Europë apo jo? Është europian apo shtiret sikur ishte europian? Ja këto duken absurditete, po këto janë të vërteta dhe këto janë disa herë diskutuar edhe nga njerëz që ne i kujtojmë të mençëm, por që s’janë të tillë. Jo vetëm se s’janë të mençur, por janë të rrezikshëm. Kombi shqiptar është pjesë e mirëfilltë e familjes europiane. Ai nuk ka nevojë për arsye për t’u justifikuar pse është europian, zakonisht kombet nuk kanë nevojë për arsye, sepse arsye janë vetë ata. Vetë ekzistenca e një kombit është arsye për një komb, arsye të të qenit. Kombi shqiptar e ka gjeografinë e vet, vendin e vet e ka në Europë, historinë e vet e ka në Europë, qytetërimin e vet e ka pjesë të qytetërimit europian dhe nuk ka pse shtrohet ky absurditet që është është makabër, po ta shikosh nga një anë, te një popull, a duhet të jetë në Europë, apo duhet të të bëhet në pjesën e tij më barbare, por mbulimi është bërë i tillë, që kombi shqiptar s’e ka vendin këtu dhe nuk është keq të dëbohet nga kontinenti. Kjo, disa herë është quajtur shpërngulje, herë dëbim dhe drama e fundit ka qenë para katërmbëdhjetë vjetësh, ku u bë përpjekja e fundit për ta përgjysmuar një pjesë të tij për ta nxjerrë nga Europa. Prandaj, në këto raste kultura shqiptare, letërsia në gjithë dhe ndaj dhe ta rikujtojmë, miqtë tanë që na kanë ikur me përkushtim, kemi detyrën të ndihmojmë në sqarimin e këtij keqkuptimi, që për fat të keq po bën rrugë kudo. Nuk kanë kuptim diskutimet, a ngjajnë. Nuk është luks thjesht të jesh europian, nuk është mburrje, është thjesht fakt. Nuk e bëjmë ne shqiptarët këtë gjë, se do mburremi para një jurie ndërkombëtare. “Na shikoni se edhe ne jemi europianë”. Ne kemi qenë, jemi, ngjajmë me Europën, apo s’ngjajmë, është një muhabet tepër i konsumuar dhe vulgar disa herë. Më pëlqen të theksoj një gjë që e kam theksuar përpara. Ngjashmëria jonë me Europën fillon ndoshta nga një gjë jo e këndshme, nga ashpërsia, por dhe ashpërsia është një ngjashmëri. Fillon ngjashmëria nga ashpërsia, për të përfunduar një ditë ndoshta edhe te butësia, ose s’ishte e nevojshme që të përfundohej te butësia, po ashtu është. Europa na ngjan me të mirat e me të këqijat e saj, në radhë të parë, po ato janë të këqijat e saj, të këqijat europiane dhe kështu u zgjata shumë te kjo, sepse kjo ka qenë një nga bisedat tona me Ali Podrimen dhe Azem Shkrelin, që të dy këta miqtë e mi të hershëm ishin të kursyer me fjalë, kush i ka njohur, e di mirë dhe meqenëse edhe unë nuk jam shquar për ndonjë shkathtësi të të foluri, s’i të thuash, me fjalë shumë, nuk kemi harxhuar shumë fjalë për t’i shprehur, po jemi kuptuar, jemi kuptuar shumë mirë”, kishte mbyllur fjalimin e tij shkrimtari i madh shqiptar, Ismail Kadare në ceremoninë e ndarjes së çmimit “Ali Podrimja” në Kolegjin AAB.

Kujtojmë se Çmimin Ndërkombëtar për Letërsi dhe Art “Ali Podrimja” të cilin e ndan Kolegji AAB, deri tani e kanë fituar shkrimtari i madh shqiptar Ismail Kadare, shkrimtari i madh malazias Jevrem Bërkoviq, si dhe shkrimtari boshnjak, Abdulah Sidran.

Në videon më poshtë e gjeni ceremoninë e plotë të ndarjes së Çmimit Ndërkombëtar për Letërsi “Ali Podrimja” të Kolegjit AAB për shkrimtarin e madh Ismail Kadare, e cila u zhvillua me 2 shtator 2013: